Hacı Hasan Camii

Meydan Mahallesi’nde bulunan cami, Hacı Hasan tarafından inşa edilmiştir.852 _Caminin

ne zaman inşa edildiği ve Hacı Hasan’ın kim olduğu ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. XVI. yüzyılda853 _{bu isimle bir cami bulunmamakla beraber hurufat kayıtlarından yapı ile ilgili ilk}

kayda XVII. yüzyılın son çeyreğinde rastlanılmaktadır.854 Cami, 1699 yılına kadar “Meydan Mahallesi Mescidi” olarak geçmektedir. Fakat bu tarihten itibaren yapının yeniden inşa edilmesi ve hatip atamasının yapılmasıyla camiye çevrilmiştir.855 Mabet bazı kayıtlarda “Meydan Mahallesi Mescidi”856, cami olduktan sonra “Meydan Mahallesi Cami”857 ve “Meydan

847 _{VGMA, HD 1098, s. 180.} 848 _{VGMA, HD 1097, s. 95.} 849 _{VGMA, HD 1098, s. 180.} 850 _{VGMA, HD 1137, s. 229.} 851 _{VGMA, HD 1079/2, s. 145.} 852 _{VGMA, HD 1079/2, s. 146.} 853 _{Yılmaz, a.g.t., s. 35.} 854 _{VGMA, HD 1098, s. 179.} 855 _{VGMA, HD 1140, s. 196.} 856 _{VGMA, HD 1098, s. 179.} 857 _{VGMA, HD 1079/2, s. 142.}

86

Mahallesi Hacı Hasan Camii”858 _{olarak geçmektedir. İmam ve hatip görevini aynı kişi} yürütmüştür. İkinci bir imamın atanması da tek imamın yetersiz olduğunu göstermektedir.859

Hurufat defterlerinde imam, imam-ı sani, hatip, müezzin, ferraş ve loğkeş gibi görevlilerin atama kayıtları bulunmaktadır. Yapıya ait son bilgi 1768 yılına aittir.860 _{Bu isimle günümüzde}

bir cami bulunmamaktadır. Yapıda görev yapan görevli atamaları da şu şekildedir;

Dini Hizmet Elemanları 11.1. İmam-Hatip

Rebî‘ü’l-âhir 1118/ Temmuz-Ağustos 1706’da, imam ve mütevelli olan Ali vefat edince yerine Davud atanmıştır.861 _{Kayıtlar bu tarihten sonra kesintiye uğramıştır ve Davud’un durumu}

hakkında bilgi bulunmamaktadır. Şa‘bân 1110/ Şubat-Mart 1699’da, hatip lazım olduğundan dolayı üç akçe ücretle Mehmed atanmıştır. Beş akçe ile imam ve hatip olan Mehmed hayatını kaybettiğinden göreve Abdullah geçmiştir.862 _{Mehmed’e sonradan iki akçe ile imamet görevi}

verildiği de anlaşılmaktadır. İmam ve hatip Mehmed hayatını kaybettikten sonra Şeyh Hacı Mehmed’e görev verilecekken Abdullah alıp haksızlık yapmıştır. Bu nedenle görev, önceki sahibi Şeyh Hacı Mehmed’e verildi.863 Görev Hacı Mehmed’e verilmişken yine de beş akçe ile Hacı Abdullah’ın görevi yenilenmiştir.864 _{Zî’l-hicce 1143/ Haziran-Temmuz 1731’de Hacı}

Abdullah imamet ve hitabet görevlerinden alınarak Hacı Mehmed’e verilmiştir.865 İki akçe ile imam Hacı Mehmed başka bir yere taşındığından görevi terk edince görev Mehmed Halife’ye verilmiştir.866 _{Zî’l-ka‘de 1168/ Ağustos-Eylül 1755’te beş akçe ile imam ve hatip olan Hacı}

Abdullah hayatını kaybettiğinden yerine oğlu Ahmed Halife geçmiştir. Bu kayıtlardan anlaşıldığı gibi Hacı Abdullah ve Hacı Mehmed görevi birlikte yürütmüştür. İki akçe ile imam Mehmed Halife’nin beratı Rebî‘ü’l-âhir 1169/ Ocak-Şubat 1756’da yenilenmiştir.867 _{Son kayıtta}

858 _{VGMA, HD 1144, s. 187. Bu üç başlık altındaki yapılar incelendiğinde atamalar birbirinin devamı olduğundan} hepsi Hacı Hasan Camii adı altında toplanmıştır.

859 _{VGMA, HD 1133, s. 141.} 860 _{VGMA, HD 1075, s. 29.} 861 _{VGMA, HD 1098, s. 182.}

862 _{VGMA, HD 1144, s. 187. Rebî‘ü’l-âhir 1141/ Kasım-Aralık 1728.} 863 _{VGMA, HD 1144, s. 187. Safer 1142/ Ağustos-Eylül 1729.} 864 _{VGMA, HD 1097/2, s. 142. Receb 1143/ Ocak-Şubat 1731.} 865 _{VGMA, HD 1079/2, s. 143.}

866 _{VGMA, HD 1079/1, s. 113. Muharrem 1155/ Mart-Nisan 1742.} 867 _{VGMA, HD 1097, s. 96.}

87

ise beş akçe ile imam ve hatip Molla Ahmed çocuk sahibi olmadan ölünce görev Molla Halil’e verilmiştir.

11.2. İmam-ı Sani

Bu görevliye dair tek kayıt bulunmaktadır. Camiye ikinci bir imam lazım olduğundan bir akçe ile göreve getirilen Müslüm’den haksız bir şekilde Molla Abdi aldığından görev, Receb 1133/ Nisan-Mayıs 1721’de tekrar Müslüm’e verilmiştir.868

11.3. Müezzin

Cemâziye’l-evvel 1103/ Ocak-Şubat 1692’de müezzin Ahmed vefat edince görev Alaaddin’e verilmiştir. Bir akçe ile müezzin ve ferraş olan Alaaddin hayatını kaybedince bu görevlere oğlu Mehmed atanmıştır.869 _{Alaaddin’e ferraşlık görevi sonradan verilmiş olmalıdır.}

Müezzinliğin son kaydında ise bir akçe ile görevli Mehmed’in müezzinlik ve ferraşlık görevi Cemâziye’l-evvel 1151/ Ağustos-Eylül 1738’de yenilenmiştir.870

İdari Hizmet Elemanları 11.4. Mütevelli

Camiye dair tek mütevelli kaydı bulunmaktadır. Rebî‘ü’l-âhir 1118/ Temmuz-Ağustos 1706’da mütevelli ve imam olan Ali hayatını kaybedince görev Davud’a verilmiştir.871

Dolayısıyla başka görevlilerin tevliyeti de yürüttüğü söylenebilir.

Sosyal Hizmet Elemanları 11.5. Ferraş

Ferraş görevini yapıda birden fazla kişi yürütmüştür. Bunların ilkinde Şevvâl 1109/ Nisan-Mayıs 1698’de, bir akçe ile ferraş olan Hüseyin hayatını kaybedince Şeyhi’ye görev verilmiştir.872 _{Şeyhi’nin görevindeki durumu hakkında bilgiye ulaşılmamıştır. Cumâde’l-âhir}

1138/ Şubat-Mart 1726’da Mehmed adlı kişi ferraştır. Aynı kayıtta görevi terk etmesinden dolayı ferraş olarak Molla İbrahim atanmıştır.873 _{Safer 1130/ Ocak-Şubat 1718’de, müezzin ve}

868 _{VGMA, HD 1133, s. 141.}

869 _{VGMA, HD 1133, s. 140. Safer 1130/ Ocak-Şubat 1718.} 870 _{VGMA, HD 1079/2, s. 146.}

871 _{VGMA, HD 1098, s. 182.} 872 _{VGMA, HD 1140, s. 195.}

873 _{VGMA, HD 1083, s. 201. Receb 1143/ Ocak-Şubat 1731’de ferraş İbrahim’in beratı gereğince görevi} yenilenmiştir. VGMA, HD 1079/2, s. 142.

88

ferraşlık görevlerini birlikte yürüten Alaaddin, hayatını kaybedince görev oğlu Mehmed’e verilmiştir.874 _{Zî’l-ka‘de 1133/ Ağustos-Eylül 1721’de ibadethane de ferraş ve loğkeş olmadığı}

için bir akçe ile Hamza atanmıştır.875 _{Bu atamalar arasında bir bağlantı kurulamamıştır. Aynı}

anda birden çok kişinin görev yaptığı söylenebilir.

11.6. Loğkeş

Zî’l-ka‘de 1133/ Ağustos-Eylül 1721’de camide ferraş ve loğkeş olmadığı için bir akçe ile Hamza atanmıştır.876 _{Hamza’nın bundan sonraki kayıtlarda ismi geçmemektedir. Receb}

1137/ Mart-Nisan 1725 tarihinde loğkeş olmadığı için yarım akçe ile göreve getirilen İbrahim Halife’ye yeniden berat verilmiştir.877 _{Fakat İbrahim Halife’nin göreve getirildiği kayıt yoktur.}

11.7. Suyolcusu

Seyyid el-Hasan Camii, Câmiʻ-i Kebir ve Meydan Mahallesi’ndeki Mahmud Paşa Camii’nin suyolcusu aynı kişilerdi. Buna göre ilk kayıtta; Zî’l-ka‘de 1138/ Temmuz 1726’da bir akçe ücretle sucu Rızvan beratsız olduğu için yeniden berat verilmiştir.878

12. Alacaburç Camii

Alaburç Mescidi gibi şehri çevreleyen surların birinde bulunan bir cami olabilir. Günümüzde bu isimde bir cami olmamakla beraber ne zaman ve kim tarafından inşa edildiği bilinmemektedir. Hurufat defterlerinde cami ile ilgili sadece iki kayıt bulunmaktadır.879

Bunlarda imam ataması ile ilgilidir. Aynı yıl içerisinde Alaburç ile Alacaburç isimlerindeki ibadethanelere farklı imam atamaları yapıldığından dolayı ayrı yapılar olarak değerlendirilmiştir.880 _{Caminin zikredildiği yer kayıtlarda Meydan Mahallesi olarak}

874 _{VGMA, HD 1133, s. 140. Babası Alaaddin’den sonra göreve getirilen Mehmed Halife’nin müezzin ve ferraşlık} görevi Cemâziye’l-evvel 1151/ Ağustos-Eylül 1738’de yenilenmiştir. VGMA, HD 1079/2, s. 146.

875 _{VGMA, HD 1133, s. 141.} 876 _{VGMA, HD 1133, s. 141.}

877 _{VGMA, HD 1137, s. 229. Yarım akçe ile görevli İbrahim’in Receb 1143/ Ocak-Şubat 1731 tarihinde beratı} yenilenmiştir. VGMA, HD 1079/2, s. 142.

878 _{VGMA, HD 1083, s. 201. Son kayıtta ise, Receb 1143/ Ocak-Şubat 1731’de ise suyolcusu Rızvan’ın beratı} yenilenmiştir. VGMA, HD 1079/2, s. 142.

879 _{VGMA, HD 1133, s. 140; VGMA, HD 1079/2, s. 1412} 880 _{Şafakcı-Demir, a.g.m., s. 146.}

89

geçmektedir.881 _{Öte yandan Alacaburç isimli mahalde Fatma Hatun Cami de bulunmaktadır.}882

Safer 1130/ Ocak-Şubat 1718’de bir akçe ile Molla Şahun atanmıştır.883

B. MESCİTLER

Mescit, caminin küçüğüne verilen addır. Arapçada “secde edilecek, namaz kılınacak yer” anlamına gelmektedir.884 _{İslam dininde Müslümanların namaz kıldıkları içinde cuma ve}

bayram namazı kılınmayan minberi olmayan yapılardır.885 _{Mescitlerin birçoğu zaman içerisinde}

camiye çevrilmiştir. Bunun nedeni cemaatinin artması ya da yakınlarında cuma namazı kılınacak camii olmaması ile ilgiliydi. Yapının mescit statüsünden camiye çevrilmesi için gerekli olan izn-i hümayun alınması sonucunda mescidin içine minber konulurdu. Bu izin çıktıktan sonrada camiye hatip ataması yapılır ve cuma namazı kılınmaya başlanırdı.886