Dindar Bey Camii – Zaviye-i Buka Camii

XVI. yüzyılda bu isimlerle anılan bir cami668 _{olmamakla beraber, hurufat defterlerinde}

Dindar Bey tarafından Saha Mahallesi’nde inşa edildiği anlaşılmaktadır.669 _{Yapı bazı kayıtlarda}

“Zâviye-i Bukʻa Câmiʻ” olarak geçmektedir.670 _{“Dindâr Beg binâ eylediği Zâviye-i Buk’a}

dimekle maʻrûf câmiʻ”671 _{tanımından anlaşıldığı üzere iki faklı yapı gibi düşülmüşse de ikisi} aynı camiyi ifade etmektedir. Günümüzde ilçede bu isimle anılan bir cami bulunmamaktadır. Fakat Saha Mahallesi’nde bulunan Şeyh Saadettin Camii672 _{ile Dindar Bey Camii aynı cami}

olabilir. Şeyh Saadettin Camii’nin673 _{bu isimle anılmasının sebebi Hâkim Baba denilen Şeyh}

Saadettin’in makamının burada bulunmasından olmalıdır. Dindar Bey Camii, hurufat defterlerinde ilk olarak XVII. yüzyılın son çeyreğinde zikredilmiştir. Bu kayda göre

664 _{VGMA, HD 1133, s. 142.} 665 _{VGMA, HD 1133, s. 142.}

666 _{VGMA, HD 1133, s. 142. Muharrem 1135/ Ekim-Kasım 1722. Bir akçe ile görevli Mustafa’nın görevi Şa‘bân} 1135/ Mayıs-Haziran 1723 yılında yenilenmiştir. VGMA, HD 1137, s. 228.

667 _{VGMA, HD 1079/2, s. 144.} 668 _{Yılmaz, a.g.t., s. 35.}

669 _{VGMA, HD 1079/2, s. 144; VGMA, HD 1144, s. 187.} 670 _{VGMA, HD 1098, s. 181.}

671 _{VGMA, HD 1079/2, s. 143.}

672 _{Camide herhangi bir inşa kitabesi bulunmamakla beraber avlu kapısındaki kitabede harap olan caminin} 1329/1991 yılında Şeyh Mustafazade Ayşe Hatun tarafından masraf edilerek yenilendiği yazmaktadır. Kürkçüoğlu,

Şanlıurfa İli Camileri, s. 149.

68

Cemâziye’l-evvel 1104/ Ocak-Şubat 1693’te hatip olan Kasım’ın ehil olmamasından dolayı görevden alınarak Süleyman’a verilmesi, Kasım’ın önceden bu göreve atandığının göstergesidir.674 _{Bu da caminin inşasının 1693’ten önce olduğunu göstermektedir. Yapıda imam}

ve hatip görevi genelde aynı kişi tarafından yürütülmüştür. Aynı şekilde yapıda reis-i müezzin kaydının bulunması birden fazla müezzinin görev yaptığını göstermektedir.675 _{Cami vakfında}

kâtip, nazır ve cabi olanlar aynı kişilerdi.676 _{Saha Mahallesi’nde bulunan yapının suyolları,}

mahalledeki bir diğer yapının banisi Veyis Kethüda’nın vakfetmiş olduğu nakit akçeler tarafından karşılanmıştır.677 _{Yapının hurufat defterlerindeki görevlileri ve aldıkları ücretleri}

aşağıda değerlendirilmiştir.

Dini Hizmet Elemanları 6.1. İmam

Camide, Muharrem 1131/ Kasım-Aralık 1718’de imam ve hatip Mehmed üzerinden Ahmed alıp haksızlık yaptığından görevden alınarak yeniden Mehmed’e verilmiştir.678 _Bundan

sonraki kayıtta kesinti yaşanmıştır. On yıl sonra Şa‘bân 1140/ Mart-Nisan 1728’de imam Hüseyin adlı kişidir. Aynı kayıtta hayatını kaybettiği için yerine oğlu Şeyh Mehmed’in geçtiği belirtilmiştir.679 İmam ve hatip olan Molla Mehmed hayatını kaybedince görevler önceki sahibi Şeyh Ahmed bin Hacı Ali’ye verilmiştir.680 _{Şeyh Ahmed bin Hacı Ali, altmış bir yıl görevde}

kaldıktan sonra çocuk sahibi olmadan ölünce yerine imam ve hatiplik Hüseyin bin Mehmed Emin’e verilmiştir.681 _{Muharrem 1243/ Temmuz-Ağustos 1827’de imam ve hatip olan Hüseyin}

bin Mehmed Emin vefat edince yerine Seyyid Ali bin Seyyid Ahmed görevlendirilmiştir.682

6.2. Hatip

Camide Cemâziye’l-evvel 1104/ Ocak-Şubat 1693’te görevli hatip, Kasım ehil olmadığı için görevden alınarak Süleyman’a verilmiştir.683 _{Göreve geçen Süleyman’ın akıbetinin ne}

674 _{VGMA, HD 1098, s. 179.} 675 _{VGMA, HD 1098, s. 183.} 676 _{VGMA, HD 1137, s. 229; VGMA, HD 1144, s. 187.} 677 _{VGMA, HD 1133, s. 142.} 678 _{VGMA, HD 1133, s. 140.} 679 _{VGMA, HD 1144, s. 187.}

680 _{VGMA, HD 1079/2, s. 144. Şevvâl 1146/ Mart-Nisan 1734.} 681 _{VGMA, HD 537, s. 53. Receb 1207/ Şubat-Mart 1793.} 682 _{VGMA, HD 542, s. 33.}

69

olduğu bilinmemekle beraber yirmi yıl sonra iki akçe ücretle görevlinin Hüseyin olduğu görülmektedir. Yine aynı kayıtta Hüseyin kendi rızasıyla görevi bırakınca göreve Molla Hasan geçmiştir.684 _{Aynı şekilde burada da kayıt kesintiye uğradığından Molla Hasan ile ilgili kayıt}

bulunmamaktadır. Dört yıl sonra Mehmed üzerinden Ahmed alsa da Mehmed görevinde bırakılmıştır.685 _{İmam ve hatip Molla Mehmed, vefat edince görev Şeyh Ahmed bin Hacı Ali’ye}

verilmiştir.686 _{Altmış bir yıl görevde kalan imam ve hatip Şeyh Ahmed bin Hacı Ali’nin}

çocuksuz ölümü üzerine yerine Hüseyin bin Mehmed Emin geçmiştir.687 _{Muharrem 1243/}

Temmuz-Ağustos 1827’de imam-hatip Hüseyin bin Mehmed Emin hayatını kaybedince görev, Seyyid Ali bin Seyyid Ahmed’e verilmiştir.688

6.3. Müezzinler

Müezzin kayıtları düzensiz olmakla beraber, ilk müezzin kaydına göre, bir akçe ile reis- i müezzin olan Hacı Ali’nin Şa‘bân 1118/ Kasım-Aralık 1706’da görevi yenilenmiştir. Daha sonra ikindi ve yatsıda müezzin olan İsmail vefat edince görev oğlu Ahmed’e verilmiştir.689 Müezzinliğe dair uzun bir süre kayıt bulunamamıştır. Son kayıtta ise seksen dokuz yıl sonra Cumâde’l-âhir 1224/ Temmuz-Ağustos 1809’da camide müezzin ve ferraş olmadığından görevler, Numan bin Mehmed’e verilmiştir.690

İdari Hizmet Elemanları 6.4. Mütevelli

Rebî‘ü’s-sânî 1108/ Ekim-Kasım 1696’da, mütevelli olan Kasım hayatını kaybedince yerine Ahmed atanmıştır.691 _{Rebî‘ü’l-evvel 1117/ Haziran-Temmuz 1705’te yine bir akçe ile}

görevli Kasım’ın ölmesi sonucu göreve Ahmed’in getirilmiştir.692 _{İki akçe ile görevli Ahmed,}

kendi rızasıyla görevi İsmail’e bırakmıştır.693 Mütevelliliğin son kaydında Rebî‘ü’l-evvel 1161/

684 _{VGMA, HD 1133, s. 139. Receb 1126/ Temmuz-Ağustos 1714.} 685 _{VGMA, HD 1133, s. 140. Muharrem 1131/ Kasım-Aralık 1718.} 686 _{VGMA, HD 1079/2, s. 144. Şevvâl 1146/ Mart-Nisan 1734.} 687 _{VGMA, HD 537, s. 53. Receb 1207/ Şubat-Mart 1793.} 688 _{VGMA, HD 542, s. 33.}

689 _{VGMA, HD 1133, s. 141. Rebî‘ü’l-evvel 1132/ Ocak-Şubat 1720.} 690 _{VGMA, HD 541, s. 85.}

691 _{VGMA, HD 1140, s. 194.} 692 _{VGMA, HD 1098, s. 181.}

693 _{VGMA, HD 1137, s. 229. Zî’l-ka‘de 1136/ Temmuz-Ağustos 1724. Receb 1143/ Ocak-Şubat 1731 yılında} İsmail’in görevi yenilenmiştir. VGMA, HD 1079/2, s. 142.

70

Mart 1748’de İsmail’in aldığı ücret bir akçe düşmüştür. Aynı kayıtta İsmail’in hayatını kaybetmesiyle görev, Şeyh Osman bin Şeyh Ahmed’e verilmiştir.694

6.5. Kâtip-Nazır-Cabi

Camideki bu üç görevi tek kişi yürütmüştür. İlk kayıtta camide kâtip, nazır ve cabi olmadığı için Muharrem 1137/ Eylül-Ekim 1724’te, dört akçe ile Ahmed bin Ali görevlendirilmiştir.695 _{Bu görevlere dair son kayda göre, Zî’l-hicce 1144/ Mayıs-Haziran}

1732’de Şeyh Ahmed’in görevi yenilenmiştir.696

Sosyal Hizmet Elemanları 6.6. Ferraş

Rebî‘ü’l-âhir 1151/ Temmuz-Ağustos 1738’de camiye ferraş lazım olduğundan yarım akçe ile göreve getirilen Şeyh Ali’nin görevi yenilenmiştir.697 _{Bundan sonra Şeyh Ali ile ilgili}

bir kayıt yoktur. Uzun bir zaman sonra Cumâde’l-âhir 1224/ Temmuz-Ağustos 1809’da camide ferraş ve müezzin olmadığı için görev, Numan bin Mehmed’e verilmiştir.698

6.7. Suyolcusu

Dindar Bey Camii ve Veyis Kethüda Camii suyollarına bir miktar akçe ile tamirat için mütevelli lazım olduğundan Safer 1134/ Kasım-Aralık 1721 yılında yarım akçe ile Mehmed Emin’e görev verilmiştir.699 _{Suyollarındaki arızalar için Dindar Bey nakit akçe vakfetmiştir.}700