Televizyon haberlerinde belki de en önemli ölçütlerden biri de haberin biçimidir.
Yani ürünün/haberin biçimlenmesinde rol oynayan güçler; gazeteciliğin türü, kitle iletişim aracının ve teknolojisinin türü, kurumsal ve bireysel tutumlar, zaman, yer ve ekonomik kısıtlılıklardır (Usluata, 1997: 94).
Nitekim haberin biçimi, teknolojinin nasıl ve ne şekilde kullanılacağını da ifade etmektedir. Bu nedenle televizyon haberlerinde kullanılan tüm biçimleri kısaca da olsa açıklamak gerekir.
3.4.1. Paket Haber (VTR)
Bir haberin oluşma sürecinin en son halkasını teşkil eder. Haber görüntülerinin temini ve haber metninin oluşturulmasının ardından haberin kurgu aşamasına geçilir. Burada haber metninin seslendirilmesiyle (VO: Voice Over)* birlikte görüntüler istenen şekilde montajlanarak habere uygun form verilir. Eğer ihtiyaç gerektiriyorsa, belirlenen grafikler de hazırlanan haberin uygun yerlerine yerleştirilir. Sıkça düşülen hatalardan biri olmakla birlikte artık kanıksanan VTR (Video Tape Recorder) ifadesiyle bilinen, ancak özellikle Amerikan habercilik anlayışında package olarak ifade edilen paket haber yayına hazırlanmış olur. Sadece sunucunun okuyacağı bölümün ardından yayına gönderilir ve süresince yayınlanır. Eskiden VTR aracılığı ile okunan bantlardan yayınlanan haber artık dijital sistemlerin gelişmesiyle birlikte dijital veri olarak play-out sistemi aracılığı ile yayına verilebilmektedir. Paket haberler, özü itibarıyla giriş gelişme ve sonuç kısımlarını kapsayan ve olayın tümünün yansıtılmaya çalışıldığı haber tipidir. Genelde bu haberlerin süreleri çok değişken olmakla birlikte ideal sürenin 50 saniye olduğu bilinmektedir. Ancak
özellikle ticari kanallarda bu süreler çok da gözetilmez. Haberin konusuna, görüntüsüne ve kullanılan tekniklere göre şekil ve boyut kazanır. Sürelerle ilgili ayrıntılar daha önce verildiği için bu bölümde haberin diğer haber tiplerinden farkını ortaya koymak daha yararlı olacaktır.
Paket haberler metin yazımı, seslendirme ve montaj aşamalarından geçeceği için diğer tipteki haberlere nazaran daha fazla zamana ihtiyaç duyar. Bu nedenle haber kanallarında izleyiciye ilk bilgiyi ulaştırmak için aşağıda açıklanan DSF yöntemine başvurularak zaman kazanılır.
Örnek Haber: CNN Türk, Ocak 2011, Paket Süresi: 1’41”
YÖK BAŞKANI YUSUF ZİYA ÖZCAN CUMHURBAŞKANI'NIN ÖĞRENCİ DAVETİNDEN SONRA HAREKETE GEÇTİ. HEM ÖĞRENCİLERLE BİRARAYA GELME HEM DE ONLARA YÖK'TE MAKAM ODASI VERME KARARI ALDI. ÖZCAN 19 OCAK'TA YAPACAĞI ÖĞRENCİ TOPLANTISINDA SORUNLARI DİNLEYECEK. YÖK'TEKİ MAKAM ODASI HAZIRLIKLARI İSE HIZLA TAMAMLANACAK. ODA'NIN TAHSİS EDİLECEĞİ ÖĞRENCİ KONSEYİ BAŞKANIN ÖZEL KALEMİ BİLE OLACAK.
Pkg////
Ses: 00:32 Cumhurbaşkanımızın öğrencilerle yaptığı toplantıdan sonra o toplantıda çıkan sonuçları bana iletti ve bazı tavsiyelerde bulundu.
YÖK BAŞKANI YUSUF ZİYA ÖZCAN O TALEP VE TAVSİYELERLE İLGİLİ KOLLARI SIVADI. ÖNCE ÖĞRENCİ KONSEYİ TEMSİLCİLERİ İLE GÖRÜŞME KARARI ALDI. ŞİMDİ DE ONLAR İÇİN YÖK'TE MAKAM ODASI TAHSİS EDİLİYOR
EFEKT....
ARTIK ÜNİVERSİTELERİN TEMSİLCİSİ OLAN ÖĞRENCİ KONSEYİ BAŞKANLARI ÇALIŞMALARINI YÖK'TE YAPABİLECEK. ÇÜNKÜ ONLARA ÖZEL KALEM MÜDÜRÜ İLE BİR DE MAKAM ODASI AYRILACAK. ŞİMDİLİK O ODA ÜNİVERSİTELERİN ÖĞRENCİ KONSEYİ BAŞKANI SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİSİ SİNAN KARTAL'A TAHSİS EDİLECEK.
Ses: 02:30 Mümkün olduğunca burada oturabilir bazı çalışmaları burada yapabilir, bize ileteceklerini iletebilir ona bir rahatlık olsun istiyoruz... + Benim her konsey başkanı yerine Sinan Bey ile konuşmam yeterli olacak diye düşünüyoruz...
YÖK'TE BİR YANDA ÖĞRENCİLERE MAKAM ODASI YAPILIRKEN DİĞER YANDA DA TOPLANTI HAZIRLIKLARI VAR. YÖK BAŞKANI CUMHURBAŞKANI’NIN ARDINDAN 19 OCAK'TA ÖĞRENCİLERLE BİRARAYA GELECEK. AMA KÖŞK'TEKİNİN AKSİNE BU TOPLANTI DAHA KAPSAMLI OLACAK. ÇÜNKÜ ÖZCAN TAM 154 ÜNİVERSİTENİN ÖĞRENCİ KONSEYİ BAŞKANINI DAVET ETTİ.
SES: 01.10 Bizim muhatap aldığımız grup öğrenci konseyleri başkanlarıdır. Onlarla konuşmayı son derece önemli buluyorum. + Bu 19’uncusunu yapacağımız toplantının asıl amacı öğrencilerin dertlerini bizzat kendilerinden dinlemekti.
YÖK BAŞKANI O TOPLANTIDA ÖĞRENCİLERE MESAJ DA VERECEK AMA MESAJLARIN NE OLACAĞINI SÖYLEMEMEYİ TERCİH ETTİ.
3.4.2. DSF (Dip Ses Fonda)
Yukarıda da belirtildiği gibi DSF biçiminde yapılan haberler en kolay zaman kazanma yöntemidir. Edinilen bir bilgi, öncelikle yorumlardan arındırılmış bir biçimde haber metnine dönüştürülür. Olayla ilgili görüntü haber merkezine ulaştırılmışsa, bu görüntü kaba bir montaj ile ilgili metinde yer alan ifadelerle de uyumlu olarak düzenlenir. Bültene girecek olan bu haber, sunucu tarafından okunur. Genelde haberin kısa tutulan KAM-SPK bölümünün ardından kısa boşluk verilerek haber metni canlı yayında sunucu tarafından okunur. Bu sırada yayın odasından (Reji) sunucu görüntüsünün üzerine haberle ilgili hazırlanan görüntü bindirilir. Bu görüntünün doğal sesleri de dip ses olarak yayındadır. Bu nedenle “Dip Ses Fonda” ifadesi kullanılagelmiştir. Haberciler için vaktin ne denli kıymetli olduğunu düşünecek olursak, bu ifadenin de “DSF” olarak kısaltılması yadırganmayacaktır.
Pek çok haber kanalı bu tip haberlere fazlasıyla yer vermektedir. Özellikle gün içindeki bültenlerde bu tip haberler kullanılmaktadır. Bu haberler daha sonra pakete çevrilerek, önemli kuşak ya da bültenlerde daha geniş ve titiz bir şekilde yapılan montajı ile izleyicilere aktarılır.
Bu tipteki haberlerin hazırlanma süresi personel kalitesi ve arşiv ya da montaj imkânları ile doğru orantılıdır. Senkronize bir sistemde bir DSF’nin en fazla 10 dakika içinde yayına hazır olması gerekir.
Örnek Haber: TRT, Ocak 2011, Toplam süre: 25”
NİĞDE'DE TRENİN ÇARPTIĞI ANNE VE ÇOCUĞU HAYATINI KAYBETTİ. DSF
AYTEN ÇETİN İLE 3 YAŞINDAKİ OĞLU SALİH, NİĞDE KENT MERKEZİNDE YOLUN KARŞISINA GEÇERKEN ÜST GEÇİT YERİNE, TREN YOLUNU KULLANDI.
BEBEK ARABASININ RAYLARA TAKILMASI SONUCU HAREKET EDEMEYEN ANNE İLE ÇOCUĞU, YOLCU TRENİNİN ALTINDA KALDI.
KAZADA AYTEN VE SALİH ÇETİN HAYATINI KAYBETTİ. KUŞAK: NİĞDE’DE TREN KAZASI
BEBEK ARABASI RAYLARA TAKILINCA ANNE VE OĞLU ÖLDÜ KJ: TRT/NİĞDE/ERDEN/FATİH/GİZ/
3.4.3. SES/SOT
Bu tip haberler de yine zaman kazanmak için kullanılan yöntemlerden biridir. Yapılan önemli bir açıklama, bir basın toplantısında söylenen önemli sözler paket habere dönüştürülmeden önce, genelde, sıradaki haber bültenine yetiştirilmek için bu
şekle dönüştürülür.
Yabancı literatürde SOT* olarak ifade edilen bu uygulama bant üzerindeki görüntü ile senkronize sesi ifade etmek için kullanılmaktadır (Musburger, 2007: 127).
Kullanılacak olan açıklamalardan en önemli cümleler ya baştan sona ya da aralara detay ya da flash tabir edilen montaj hilesi kullanılarak birleştirilir. IN ve OUT verilerek süreleri belirlenen bu tipteki haberler sunucunun sunumunun ardından yayınlanır. Burada süre konusundaki hassasiyet ise önemlidir. Uzun uzadıya sesin tamamını verme yaklaşımı yoktur. Genelde en önemli cümleler yayına aktarılır. Bunun da en fazla 50 saniye civarında olması istenir. Ancak özel durum ve içeriklerde bu yerleşmiş kural ihlal edilir. Burada elbette yayın kuruluşunun yayın politikasının da önemi oldukça fazladır. Zira iktidar yanlısı bir yayın kuruluşu
başbakanın sesini 3 dakika verebilirken, muhalif yayın yapan bir kanal, -bu sesi vermek zorunda ise- mümkün olan en kısa sürede vermeyi tercih edebilir.
Bu tipteki haberlerin hazırlanma süresi DSF’de de olduğu gibi personel kalitesi ve arşiv ya da montaj imkânları ile doğru orantılıdır. İyi not alan ve kameramanı ile uyumlu çalışan muhabir kesilecek sesin yerlerini bildiği için yine en çok 10 dakika içinde kullanılacak olan bölümü yayına hazırlayabilir.
3.4.4. KAM-SPK (Spiker Kamerada)
Sunucunun okuduğu haberleri ifade eden bu tip haberlerde ani gelişen ve görüntüsü olmayan ya da o an için temin edilemeyen olaylara ilişkin olarak başvurulan bir yöntem olarak tanımlanabilir. Ayrıca bu yöntem, verilen bir haberle ilgili gelen son bir bilginin eklenmesi ya da yorumlanması şeklinde de kullanılabilir. Bu tip haberlerin metinlerinin olabildiğince kısa ve öz olması tercih edilir. Sonuçta sunucu ne kadar az ekranda canlı sunum yaparsa o kadar hata riski de azalır. Ancak bu kurala itibar etmeyen pek çok sunucu da bulunmaktadır. Habercilik geçmişi ve elde etmiş olduğu birikime güvenen sunucuların bu tür davranışlarına rastlamak mümkündür. Haberlere ilişkin yorum yapanlar, değerlendirme ya da özetleme yapanlar bu konuya birer örnek olarak kabûl edilebilir.