4. Fetva Kavramı
1.1 Evlenme Akdinin Unsurları
1.2.10. Evlenme Engelleri
1.2.10.1. Sürekli Evlenme Engelleri:
1.2.10.3.5. Hürmet-i Radâ’ Konusunda Farklı Meseleler
Hind sağîre kızı Zeynep ile Hatice’nin sağîre kızı Rahime’yi müddet-i radâ’ada ırdâ’ eylese halen Hatice’nin Hind’i emmiyen oğlu Zeyd Zeyneb’i tezevvüc etmek câiz olur mu?
el-Cevap: Olur. (s184)292
Zeyd radâ’en kardeşi Amr’ın radâ’en kız kardeşi Hind’i tezevvüc etmek câiz olur mu?
el-Cevap: Zeyd Amr’ın anasını emdiyse olmaz Amr Zeyd’in anasını emdiyse olur. (s184)293
Zeyd Amr’ın kızı Hind ile müddet-i radâ’ada Bekr’in zevcesi Zeyneb’in memesini emmiş olsa Zeyd Amr’ınâhar kızı Hatice’yi tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur. (s184)294
Zeyd’in neseben kardeşi Amr’ın radâ’en kız kardeşi Ayşe’yi tezevvüc murat ettikte Ayşe Zeyd’in vâlidesini emmiş olmayacak Ayşe’yi tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur. (s184)295
Zeyd Hind’i müddet-i radâ’ada emmiş olsa halen Zeyd’in neseben kardeşi Amr Hind’in kızı Zeyneb’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur. (s184)296
Zeyd’in zevcesi Hind müddet-i radâ’ada ecânibden Zeyneb’in sağîre kızı Ayşe’yi ırdâ’ eylemiş olsa Ayşe kebîre oldukta Zeyd Ayşe’yi tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz. (s184)297
292Zeyneb’le Hatice’nın kızı Rahime Hind’den süt emdikleri için süt kardeştirler. Hind’in kızı Zeynep’le
Rahime’nin erkek kardeşi kendisi aynı anneden süt emmediği için evlenebilir.
293 Zeyd Amr’ın anasını emdiyse emene emzirenin küllü yani usul füruu haram olur. Amr Zeyd’in anasını
emdiyse, Zeyd süt kardeşinin kardeşiyle evlenebilir.
294 Süt kardeşin asıl kardeşiyle evlenilebilir. Sadece süt emen kimse süt annesi vasıtasıyla diğerleriyle süt akrabası olur. Süt emen kimsenin nesebi kardeşleri, kardeşlerden birinin süt emmesinden dolayı diğerleriyle akraba olmaz. Burada aynı anneden emdikleri için Zeyd Hind ile süt kardeştir. Hind’in kardeşi Hatice’yle süt kardeş değildir yani onunla evlenebilir.
295 Zeyd kardeşi Amr’ın süt kardeşiyle evlenebilir.
Zeyd’in li-ebeveyn kardeşi Amr-ı sağîri Hind’i ecnebiye sağîre kızı Zeynep ile müddet-i radâ’ada ırdâ’ ettikten sonra Zeynep kebîre oldukta Zeyd Zeyneb’i tezevvüc etmek câiz olur mu?
el-Cevap: Olur. (s184)298
Memesinin sütü olmayan Hind memesini Zeyneb-i sağiranın ağzına sokup Zeynep çekip lâkin leben çıkmasa hala Hind’in oğlu Amr Zeyneb’i tezevvüc câiz olur mu? el-Cevap: Olur.(s184)299
İki yaşında iki aylık olan Hind-i sağîreyi Zeyd’in kız kardeşi Zeyneb ırdâ’ eylese halen Zeyd Hind’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(S.184)300
İki yaşında iki aylık olan Hind-i sağîrayı Zeyd’in vâlidesi Zeyneb ırdâ’ eylese Zeyd Hind’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur. (s184)301
Zeyd zevce-i muvattıası Hind’i tatlîk eyledikten sonra Zeyd Hind’in radâ’en kızı Zeyneb’i tezevvüc etmek câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz. (s184)302
Zeyd Hind’in radâ’en kızı Zeyneb’i tezevvüc edip kable’d-duhûl tatlîk eyledikten sonra Zeyd Hind’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz. (s184)303
297 Hind Ayşenin süt annesi dolayısıyla da Hind’in kocası Zeyd’de süt babası olur. Zeyd süt kızı olan Ayşe’yle
evlenemez.
298 Hind Amr ile kızı Zeyneb’i emzirmiş dolayısıyla ikisi süt kardeştir. Zeyneb büyüyünce süt kardeşinin
kardeşiyle evlenebilir.
299 Emme olayı gerçekleşmediği için hürmeti rada’a doğmaz.
300 Süt mahremiyetinin oluşması için emzirmenin iki yaşına kadar olması gerekir. Burda iki yaşı geçen çocuk
emzirilmiştir. Çünkü çocuğun gelişimi bu süre içindedir. O sürenin devamından süt gelişim için yeterli olmaz.
301 Süt ana ile emzirdiği çocuk arasında hısımlık rabıtası olabilmesi için emzirilen çocuk iki yaşını geçmemiş
olmalıdır. Burada iki yaşını geçtği için Hind ile Zeyd’in annesi arasında süt hısımlığı oluşmamıştır. Oğluyla evlenmesinde bir beis yoktur.
302 Bir kimse süt kızıyla evlenemez. Karısını boşamış olsa bile bu yasaklık devam eder.
303 Bu evlilik fasittir. Kişi karısının gerçek annesi veya süt annesiyle evlenemez. Nikah olduysa anneyle evlilik
Hind Zeyd’i müddet-i radâ’ada ırdâ’ eylese Zeyd Hind’in oğlunun kızı Zeyneb’i tezevvüc etmek câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz.. (s184)304
Hind Zeyd’in oğlu Amr’ı müddet-i radâ’ada ırdâ’ eylese Zeyd Hind’in kızı Hatice’yi tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(s.185)305
Hind Zeyd’i müddet-i radâ’ada kızı Zeynep ile ırdâ’ eylese Zeyd Hind’in âhar kızı Hatice’yi tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz.(s.185)306
Hind Zeyneb’in oğlu Amr’ı müddet-i radâ’ada ırdâ’ eylese Zeyneb’in âhar oğlu Bekr Hind’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur. (s.185)307
Hind Zeyd’in li-ebeveyn kız kardeşi kızı Zeyneb’i müddet-i radâ’ada ırdâ’ eylese Zeyd Hind’in kızı Zeyneb’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz.(s.185)308
Hind Zeyd’i müddet-i radâ’ada ırdâ’ eylese Hind’in oğlu Amr Zeyd’in neseben kız kardeşi kızı Hatice’yi tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(s.185) 309
Hind Zeyneb-i sağîreyi müddet-i radâ’ada ırdâ’ eylese halen Zeyneb’in li-ebeveyn kardeşi Zeyd Hind’in kızı Hatice’yi tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(s.185)310
304 Zeyd Hind’in süt oğludur, Hind’in oğlunun kızı ona câiz olmaz. Neseben yeğeni hükmündedir. 305 Zeyd ile Hatice rasında süt hısımlığı mahremiyeti oluşmaz.
306 Bir anneden süt emen çocuk, o kadının tüm çocuklarıyla süt kardeş olur, dolayısıyla evlenemez.
307 Amr Hind’in süt oğludur, Amr’ın kardeşi Bekr Hind’den emmediği için onunla evlenebilir. Erkek veya kız
kardeşin süt anası evlenme yasağı içine girmezler.
308 Hind Zeyd’in kız kardeşinin kızı Zeyneb’in süt annesidir. Zeyd’in Hind’in kızıyla evlenmesinde bir yasaklık
görünmemektedir. Fetvânın cevabı sehven yazılmış olabilir.
309 Amr ile Zeyd süt kardeştir. Hind’den süt emmişlerdir. Fakat Amr ile Zeyd’in süt kardeşleri arasında akrabalık
Hind Zeyneb-i ecnebiyeyi müddet-i radâ’ada ırdâ’ etmiş olsa Hind’in li-ebeveyn er kardeşi Zeyd Zeyneb’i tezevvüc etmek câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz..(s.185)311
Zeyd neseben kardeşi Amr’ı ırdâ’ eden Hind’in kızı Zeyneb’i tezevvüc etmek câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(s.185)312
Zeyd neseben kardeşi Hind’i ırdâ’ eden Zeyneb’in kızı Hatice’yi tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(s.185)313
Zeyd neseben kardeşi Amr’ın radâ’en kız kardeşi Hind’i tezevvüc edip nikâhla almak câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(s.185)314
Zeyd neseben li-ümmin kız kardeşi Hind’in radâ’en kız kardeşi Zeyneb’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(s.185)315
Zeyd neseben kız kardeşi Hind’in radâ’en kızı Zeynebi tezevvüc câiz olur mu? el-Cevap: Olmaz.(s.185)316
Zeyd radâ’en kız kardeşi Hind’in radâ’en kızı Zeyneb’i tezevvüc câiz olur mu? el-Cevap: Olmaz.(s.185)317
Zeyd radâ’en oğlu Amr’ın neseben kız kardeşi Hind’i tezevvüc câiz olur mu?
310 Zeyd kardeşinin süt annesinin kızıyla evlenebilir. Çünkü kendisi aynı kişiden süt emmemiştir.
311 Süt dayısı olduğu için hürmet oluşmuştur, dolayısıyla evlenemez.
312 Zeyd öz kardeşinin Amr’ın süt annesinin kızıyla evlenebilir. Çünkü kendisi aynı kişiden süt emmemiştir.
Akrabalık Zeyd ile diğer aile arasında değil, Amr ile aile arasında kurulmuştur.
313 Zeyd kardeşi Hind’i emziren Zeyneb’in kızıyla evlenebilir.
314 Kişi ekek kardeşinin süt kardeşiyle evlenebilir. Çünkü onunla aynı memeden emmemiştir. 315 Kız kardeşinin süt kadeşiyle evlenebilir.
316 Kız kardeşin süt kızıyla evlenilmez. Çünkü süt dayı olmuştur.
el-Cevap: Olur.(s.185)318
Zeyd radâ’en kardeşi Amr’ın neseben kızı Zeyneb’i tezevvüc etmek câiz olur mu? el-Cevap: Olmaz..(s.185)319
Zeyd radâ’en anasının neseben kız kardeşi Hind’i tezevvüc etmek câiz olur mu? el-Cevap: Olmaz..(s.185) 320
Zeyd radâ’en kız kardeşi Hind’in radâ’en kızı Zeyneb’i tezevvüc etmek câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz..(s.185)321
Zeyd radâ’en babası Amr’ın muvattıası olan Hind-i mu’tekayı tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz.(s.185)322
Zeyd radâ’en kardeşi Amr’ın neseben kız kardeşi Hind’i Hind’in vâlidesi Zeyd’i ırdâ’ etmiş olmayınca Hind’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(s.185)323
Zeyd-i sağîr ile Hind-i sağîreyi Zeyneb-i ecnebiye ırdâ’ eylese halen Zeyd’in babası Amr Hind’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(s.185)324
Hind ecânibden Zeyd-i sağîrla Zeyneb-i sağîreyi müddet-i radâ’alarında ırdâ’ eylese halen Zeyd Zeyneb’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur.(s.185)325
318 Süt oğlun asıl kız kardeşiyle evlenilebilir.
319 Kişi süt kardeşinin kızıyla evlenemez. Neseben nasıl yeğenle evlilik haramsa o da aynıdır. 320 Süt anasının kız kardeşi süt teyzesi olur, evlenilemez.
321 Süt kız kardeşin Hind’in süt kızı yeğeni gibidir, evlenme yasağı doğar. 322 Süt babanın karısı süt anne olur, evlenilemez.
323 Süt kardeşin kardeşiyle aynı anneden emmediği müddetçe evlenilebilir. 324 Süt kardeşin asıl babasıyla evlenilebilir.
Hind müddet-i radâ’ada Zeyd’in oğlu Amr’ı ırdâ’ edip ba’de-z zaman Bekr’in kızı Zeyneb’i dahi müddet i radâ’ada ırdâ’ eylese Amr Zeyneb’i tezevvüc câiz olur mu? el- cevap: Olmaz. (s.186)326
Hind zevci Zeyd’den olan veledini ırdâ’ üzre iken Zeyneb’in kızı Hatice’yi dahi müddeti radâ’ada ırdâ’eylese halen Zeyd Hatice’yi tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz. (s186)327
Zeyd ve Hind’i sağîrları müdde-i radâ’ada Zeyneb’i mürdia ırdâ’ eyledikten sonra ba’del bulûğ Zeyd Hind’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz. (s186)328
Zevci Zeyd’den zâti leben olan Hind Zeyneb-i sağîreyi müddet-i radâ’ada ırdâ’ eylese Zeyd Zeyneb’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz. (s186)329
Hind müddet-i radâ’ada sağîre kızı Zeynep ile ecânibden Amr’i sağîri ırdâ’ etmiş olsa halen Amr’ın kardeşi Bekr Zeyneb’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur. (s186)330
Hind Zeyd’in evladını müddet-i radâ’ada ırdâ’ etmiş olsa Zeyd Hind’in kızı Rabia’yı tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur. (s186)331
Zeyd vâlidesinin vâlidesi Hind’in ırdâ’ ettiği Zeyneb’i tezevvüc câiz olur mu? el-Cevap: Olmaz. (s186)332
326 Amr ve Zeynep aynı anneden emdikleri için süt kardeştirler, evlenemezler.
327 Hatice Hind’den süt emdiği için Hind’in kocası Zeyd’de onun süt babası olur dolayısıyla aralarında süt
hısımlığı sebebiyle evlenemez.
328 Çünkü süt kardeşi olmuşlardır. 329 Süt babası olur.
330 Süt kardeşin kardeşiyle evlenilebilir.
331 Zeyd çocuğunun süt kardeşinin annesiyle evlenebilir. 332 Süt annenin furu’uyla evlenilmez.
Zeyd’in kulu Amr-ı sağîri Zeyd’in zevcesi Hind müddet-i radâ’ada ırdâ’ eylese Amr âzad olmuş olur mu?
el-Cevap: Olmaz. (s186)333
Zeyd Hind için radâ’an kız kardeşimdir deyû ikrâr ettikten sonra Zeyd nefsini tekzîb edip Hind dahi tasdîk eylese Zeyd Hind’i tezevvüc câiz olur mu?
el-Cevap: Olur. (s186)334
Zeyd Hind için radâ’an kız kardeşimdir dedikten sonra hata etmişim beynimizde rada’ yoktur deyû kavl-i mezbûrdan rucu’ edip Hind’i tezevvüce kâdir olur mu? el-Cevap: Olur. (s186)335
Zeyd Hind için kız kardeşimdir deyû ikrâr edip ba’dehu hâkime varıp Hind benim rada’an kız kardeşimdir deyû sözüm haktır deyû bunun üzerine sâbit olup Müslümanları işhâd edip hâkime tescil ettirdikten sonra dönüp ben tevehhüm ve hata’ etmişim Hind benim radâ’en kız kardeşim değildir deyûp Hind’i tezevvüc eylese Hind Zeyd’den tefrîk olunur mu?
el-Cevap: Olunur. (s186)336
Zeyd taht-ı nikahında olan zevcesini Hind’in radâan kardeşi Amr’ın kızı Zeyneb’i tezevvüc edip Hind ile cem’ etmek câiz olur mu?
el-Cevap: Olmaz. (s186)337
Zeyd zevcesi Hind’in radâan kızı Zeyneb’i vatı’ eylese Hind Zeyd’e haram olur mu? el-Cevap: Olur.(s186)338
333 Hürün emzirdiği köle azad olmuş olmaz.
334 Süt hısımlığının tesbitinde iki şâhit gereklidir.Kişi kendisi böyle bir iddia ortaya atar sonra bunu tekzip eylese
böyle bi hısımlıktan bahsedilemez.
335 Hind içi süt kardeşliği iddiasında bulunup bunda hata ettiğini söyleyen kişi onunla evlenebilir.
336 Süt kardeşliği iddiasını hakime giderek isbat eden başkalarını da şâhit getiren kişi bu iddiasından rucu’ ederek
süt kardeşi olduğunu söylediği kadınla evlenirse araları tefrîk olunur.
337 Kişi karısıyla birlikte karısının süt kardeşini aynı nikah altında birleştiremez.
338 Kişinin süt kızı neseben kızı hükmündedir. Şayet bir erkek karısından emen süt kızıyla bereber olursa
1.2.10.3.6..Süt Hısımlığı Konusunu Değerlendirme:
Fetâvâ-yı Abdurrahim’de süt hısımlığı konusundaki fetvalara uzun bir yer verilmiştir. Bu da gösteriyor ki o dönemde başkasının çocuğunu emzirme oldukça yaygındır. Dolayısıyla süt hısımlığı evlenme engeli doğurduğu için konuyla ilgili müşkilatlı durumlar ortaya çıkmaktadır. Radâ’ başlığı altında ilgili konular çeşitli Arabça başlıklarla tertib edilmiştir.
Radâ’ tam tesbit edilemeyip ondan dolayı tenezzühün daha evlâ olduğu ifade edilen fetvâlar bir başlık altında toplanmıştır. Tek şâhitle süt hısımlığı iddiasının kabul edilmediğini ancak bu konuda iddia sahibi güvenilir ise, ihtiyatın tavsiye edildiğini ve özellikle tek kadının süt emzirdiği iddiasının evliliğe engel olma anlamında da düşünülebildiğini anlıyoruz. Süt akrabalığının isbâtı için iki erkek veya bir erkek iki kadın şahit gereklidir. Eğer şahitler yeterli değilse ve yalancılıkla meşhur değillerse bu durumda ihtiyatın tavsiye edildiği dikkat çekmektedir.
Süt kardeşlerin evlenememesi kolay anlaşılsa da, bunların aileleriyle süt hısımlığı dolayısıyla haramlık oluşması konusunda bir algı yanılması ve karıştırma olmaması için şu kaide göz önünde bulundurulmuştur. Süt emene emzirenin küllü yani süt annesinin tüm akrabaları, emziren anneye de sadece emen çocuk haramdır. Süt hısımlığında haramlık oluşmayanlar ise, süt kardeşin kardeşi ile, süt oğul ve sütkızın asıl kardeşleridir. Bunlar süt emen çocuğun nesebi kardeşleridir, süt emmedikleri için kendileriyle evlenme yasağı oluşmaz. Uygulamalarda bunun örnekleri görülüp izah edilmiştir.
Şayet birbirleriyle evli iki çiftin süt kardeş oldukları kat’i olarak ortaya çıkarsa bu durumda evlilik bâtıl hale gelir ve derhal ayrılmaları gerekir.
Çoğunlukla Müslüman süt annelerin zaman zaman da Hristiyan ve kıbtî gibi farklı din ve milletlerden süt annelerin de Müslüman çocukları emzirebildiklerini görüyoruz.
Ayrıca toplumda birden fazla evliliğin mevcut olup bu eşlerin birbirlerinin çocuklarını emzirmeleri durumunda hürmet oluşur mu? sorusunun cevabı da, "İki farklı eşin evlatları" başlığında verilmiştir. Yine süt hısımlığıyla ilgili farklı konular da ayrı başlık altında bir çok fetvaya konu olmuştur.