Grafik Paftaların Netcad Ortamında SayısallaĢtırılması

Grafik paftalar ülke koordinat sistemine bağlı olmadığı için sayısallaĢtırma iĢlemi sırasında yaklaĢık(local) değer verilerek iĢlemler yapılmaktadır. Arazi ölçüm iĢleri tamamlandıktan sonra pafta ile arazi durumu arasında iliĢki kurularak çalıĢma yapılan bölge ülke koordinat sistemine bağlanır.

(Ülke Koordinat Sistemi: Türkiye geneli için oluĢturulmuĢ olan temel nirengi ağına dayalı Gauss-Kruger koordinat sisteminde oluĢturulmuĢ koordinat sistemidir)

Grafik paftaların sayısallaĢtırma iĢlem sırası aĢağıda örneklerle belirtilmiĢtir. Netcad programında resim olarak scan edilmiĢ paftaların sayısallaĢtırma iĢlemi Raster modülünün Register afin butonu ile yapıldığı ġekil 6.1 de verilmiĢtir.

Grafik ve Sayısal Paftalar için araziye uyuĢum durumu kontrol edilir

UyuĢumlu ise UyuĢumsuz ise

ĠĢlem

sonuçlandırılır

Yenileme iĢlemi yada düzeltme iĢlemi yapılır

ġekil 6.1 DönüĢüm programının seçimi

Netcad Raster Afin modülünden Rasterın ekrana yüklenmesi iĢlemi ġekil 6.2 de verilmiĢtir.

ġekil 6.2 RASTER‟ın yüklenmesi

Netcad programında Rasterın yüklenmesinin ardından pafta üzerinde bulunan gridler yardımıyla koordinat değerlerinin girilmesi iĢlemi ġekil 6.3 de verilmiĢtir.

ġekil 6.3: Rasterın afine dönüĢüm modülünde gösterimi

Grafik paftalardaki genel sorunlar aynı pafta üzerinde birkaç farklı ölçeğin aynı anda verilmiĢ olmasıdır. Bu durumda sayılaĢtırma iĢlemi sırasında farklı ölçekler için aynı pafta ayrı ayrı sayısallaĢtırma iĢlemine tabii tutulmaktadır.

Grafik pafta üzerindeki gridler yardımıyla dönüĢüm iĢlemi ġekil 6.4 de verilmiĢtir.

Affin DönüĢümü; Bu yöntem ile yapılan dönüĢümlerde sistemler arasındaki X boyutundaki kenarların Y boyutundaki kenarların ölçek katsayısı birbirinden farklıdır. Sonuçta elde edilen yeni koordinatlar arasında yapılan hesaplamalarda semt, kenar ve açı değerleri eski sistemde yapılan değerlere göre farklıdır. Kısaca tarif etmek gerekirse baĢlangıcı ötelenmiĢ, belli miktarda dönüklük oluĢmuĢ, X boyutunda ve Y boyutunda farklı ölçek katsayıları ile çarpılarak yeni sistemde koordinatlar oluĢmuĢtur. Bunu elastiki bir altlık üzerine çizilmiĢ altlık haritanın X ve Y boyutları farklı miktarlarda çekilerek oluĢan Ģekle benzetebiliriz.

Koordinat dönüĢümünün matematiksel olarak yapılabilmesi için her iki sistemde de koordinatı bilinen, her biri bir doğru üzerinde bulunmayan en az 3 noktaya ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak sonuçların kontrollü olabilmesi için her iki sistemde de koordinatı bilinen en az 4 adet nokta kullanılmaktadır. Koordinat dönüĢümünün sağlıklı olabilmesi için bu ortak noktaların bazı özelliklerinin olması gerekmektedir.

ġekil 6.5. Affin DönüĢümü Sonucunda OluĢan ġekil

SayısallaĢtırma iĢlemi, herhangi bir materyal üzerindeki haritanın parsel köĢe koordinatlarının okunması Ģeklinde yapılmaktadır. Harita altlığında zamanla genleĢme ve değiĢmeler olmaktadır. Bu deformasyon genleĢme katsayısı olarak açıklanabilir. Tersimat yapıldığı ortamın sıcaklığı değiĢtikçe deformasyon da değiĢecektir. Altlığın türüne göre bu genleĢme oranı enine ve boyuna farklı olabilir. Ayrıca, noktaların değerleri okunurken operatörün paftaya tam dik açı ile bakması mümkün değildir. Bu durumda paftanın değiĢik bölümlerine değiĢik açılarla bakılır. Bu nedenle geçici

koordinatlar olarak alınan masa koordinatları da enine ve boyuna farklı ölçek içerecektir. X ve Y boyutunda farklı ölçek katsayısı olması durumunda, tekrar ortak katsayı belirlemek için affin koordinat dönüĢüm yönteminin kullanılması gerekir. Kadastro paftası karelajlı pafta ise bilgisayar ekranındaki sayısallaĢtırmada ortak nokta olarak karelaj artı iĢaretleri kullanılmalıdır. Bu durumda affin koordinat dönüĢüm yönteminin de devreye girmesi ile elde edilen değerler arazi koordinatı olacaktır. SayısallaĢtırmanın kesin kontrolü için ortak noktalara gelen DX ve DY düzeltmeleri (0.2*M)/1000 metreden (M pafta ölçeğinin paydası) az olmalıdır. Pafta üzerinde karelaj yok ise pafta köĢelerine yakın olacak Ģekilde en az 4 adet karelaj noktası çizilerek tarama iĢlemi yapılmalıdır. Bu karelaj artılarına geçici yuvarlak rakamlarla koordinatlar verilerek bilgisayar ekranındaki sayısallaĢtırmada bu geçici değerlere göre geçici koordinatlar elde edilmelidir. Arazi koordinatına dönüĢüm yapılacaksa, bilgisayar ekranındaki sayısallaĢtırma bittikten sonra ayrıca Helmert koordinat dönüĢüm programıyla yapılmalıdır.

Affine dönüĢümü yapıldıkta sonra iĢlemin doğruluğunun kontrolü için ġekil 6.6 da hata oranı verilmiĢtir.

ġekil 6.6 Affine dönüĢüm sonuçları toplam hata oranı kontrolü

Pafta sayısallaĢtırmalarında toplam hata oranı değeri pafta ölçeklerine göre farklılık göstermektedir. Bunun formülü (0.2*M)/1000 = m. M burada paftanın ölçeğini belirtmektedir.

Örneğin 1/5000 lik bir pafta için hata üst sınırı = 0.2*5000/1000= 1 metreye kadar çıkabilir.

Grafik paftalardaki karelajlara lokal koordinatlar verildikten sonra yapılan affine dönüĢümündeki hata miktarı sınırı içinde kalması durumunda dönüĢümün onaylanması iĢlemi ġekil 6.7 de verilmiĢtir.

ġekil 6.7 Affine dönüĢümünün onaylanması

Afine dönüĢümü sonucunda hata oranı hata üst sınırının altında ise iĢleme devam edilir. Hata üst sınırının üzerinde ise iĢlem tekrarlanır.

Affine dönüĢümü sonrası hata oranı kabul edilir değerde ise raster üzerinde yapılan dönüĢüm iĢlemi kaydedilerek raster saklanır. Bu iĢlem sonucunda .dre uzantılı dosya elde edilir.

SayısallaĢtırma iĢlemi sonucunda Rasterın Netcad ana modülü üzerine aktarılması için Rasterın saklanması ġekil 6.8 de verilmiĢtir.

ġekil 6.8 Raster ın kaydedilmesi

Rasterın kaydedilmesinin ardından, pafta hangi koordinat sisteminde sayısallaĢtırıldığı ise projeksiyon parametreleri bölümüne yazılması ġekil 6.9 da verilmiĢtir.

ġekil 6.9 Projeksiyon parametrelerinin kaydedilmesi

Rasterın affine modülünde iĢlemlerinin tamamlanmasının ardından raster görüntüsünün ölçekli olarak Netcad ana modülüne aktarılması ġekil 6.10 da verilmiĢtir.

ġekil 6.10 Rasterın Netcad ortamındaki ekran görüntüsü

Paftada affin dönüĢümü yapıldıktan sonra orijinal ölçü değerleri sayısal ortama aktarılmıĢtır. Grafik paftalar için arazide ülke sisteminde ölçü yapılmadığı müddetçe bu paftaları ülke sistemine bağlamak mümkün değildir. Üzerinden sadece alan ve uzunluk bilgileri alınabilmektedir.

Pafta üzerindeki ayrıntıları farklı tabakalarda göstermek için Netcad programında ayrı tabakaların açılması ġekil 6.11 de verilmiĢtir. (Bu tabakalar örneğin; parsel sınırı, poligon, Enerji Nakil hattı, dere, yol, v.b.)

ġekil 6.11 Netcad de tabakaların açılması

Netcad da açılan tabakalara göre çizim iĢlemleri ilgili tabakanın seçilerek parsel sınırları ve diğer ayrıntıların çizilmesi ġekil 6.12 de verilmiĢtir.

Grafik paftalarda herhangi bir koordinat sistemi olmamasından dolayı paftalara çizimler yapılırken paftanın boĢ kısımlarına koordinat düĢünülmeden parseller çizilmiĢtir. Ülke sistemine çevrilmesi sırasında birbirine komĢu olan parseller paftanın ayrı köĢelerinde iken sayısallaĢtırma iĢlemi sonrası yan yana gelmektedir. Sayısal yani ülke koordinat sistemi olan paftalarda bu yöntem uygulanamaz.

Grafik paftalarda ki koordinatsız boĢ yerlere çizilmiĢ olan parsel sınırlarının sayısallaĢtırma iĢleminden sonra asıl yerine getirilmesi iĢlemi ġekil 6.13 de verilmiĢtir.

ġekil 6.13 SayısallaĢtırılan parsellerin birbirleri ile iliĢkilendirilmesi

Grafik paftalarda görülen farklı ölçekteki diğer bir alanın sayısallaĢtırma iĢlemi sonrasında arazide bir bütün olarak görülen parseller paftada ayrı yerde olmalarından dolayı kaydırma döndürme iĢlemleri ile bir bütün haline getirilir.

Örneğin 1/2000 lik bir pafta için hata üst sınırı = 0.2*2000/1000= 0.4 metreye kadar çıkabilir.

Aynı grafik pafta üzerinde farklı ölçekte bulunan bölgenin sayısallaĢtırılması iĢlemi ġekil 6.14 de verilmesi.

ġekil 6.14 Aynı pafta üzerinde farklı ölçekteki alanın sayısallaĢtırılması

Aynı grafik pafta üzerinde farklı ölçekte bulunan bölgenin sayısallaĢtırılması iĢlemi sonrasında tek bir sistemde birleĢtirilmesi ġekil 6.15 de verilmiĢtir.

ġekil 6.15 Farklı ölçekte bulunan paftanın tek bir sistemde gösterimi

Grafik pafta üzerinde farklı yerlerde bulunan ancak birbirine komĢu olan parsellerin sayısal olarak birleĢtirilerek kaydırma döndürme yöntemi ile en uygun hale getirilmesi ġekil 6.16 da verilmiĢtir.

ġekil 6.17 pafta üzerinde hataların elemine edilmesi

Grafik olan kadastro parsellerinin ülke sistemine bağlanması için arazi ölçüleri ülke sisteminde yapılarak paftalar koordinatlandırılmıĢ olmaktadır. AĢağıdaki örnekte seçilmiĢ olan pilot bölge Ankara ili Polatlı Ġlçesi KuĢçu, Kargalı ve Beyceğiz köylerinin birleĢiminde bulunan 1000 hektarlık alanın hâlihazır haritasıdır.

Bu çalıĢmada seçilen pilot bölgenin hâlihazır haritası çıkarılarak grafik olan kadastro paftaları ülke sistemine bağlanmıĢ, arazi-pafta uyumu orantısal olarak karĢılaĢtırılmıĢtır. Daha sonra sayısallaĢtırılan kadastro parsellerinin tapu alanı ile uyuĢumlu olup olmadığı kontrol edilmiĢtir. Sonrasında kadastro paftaları uydu fotoğrafları üzerine aktarılarak kadastro çalıĢmalarının yapıldığı 1950 li yıllar ile günümüzde arazi sınırlarının durumu incelenmiĢtir.

Grafik paftaların ülke koordinat sistemine bağlanabilmesi için arazide hâlihazır harita çalıĢmalarını tamamlandıktan sonra Netcad ortamındaki çizim durumu Ģekil 6.18 de verilmiĢtir.

ġekil 6.18 Hâlihazır harita durumu

Lokal koordinatlarla SayısallaĢtırılan grafik paftaların mevcut arazi durumuna göre kaydırma döndürme iĢlemleri ile çakıĢtırılması ġekil 6.19 da verilmiĢtir.

Tapu alanları ile kadastro paftaları üzerinde bulunan parseller arasındaki tecviz durumu ġekil 6.20 , 6.21 ve 6.22 de verilmiĢtir.

Tecviz formülü: 0.42 X (√Tapu alanı) X ölçek

ġekil 6.20 Pilot bölge olarak seçilen KuĢçu köyü Tecviz durumu

ġekil 6.22 Pilot bölge olarak seçilen Kargalı köyü Tecviz durumu

Kadastro paftalarının ülke sistemine dönüĢtürülmesi sonrasında uydu fotoğrafları ile iliĢkilendirilmesi ġekil 6.23 de verilmiĢtir.

Uydu görüntüsü ile kadastral altlıkların uyuĢumsuz olmasının nedenleri: • Arazideki sınırların zamanla bozulmuĢ olması

• Kadastro çalıĢmaları sırasında ölçü sonuçlarının elle yazılıyor olması yazım hatalarına neden olmuĢtur. ( Bu tarz durumlarda kadastral altlıkların grafik olması daha avantajlıdır. Çünkü kaydırma döndürme yöntemi ile daha hassas sonuçlar elde edilebilir. Fakat sayısal altlıklarda arazi durumu ile kadastral altlıklar uyuĢumsuz bile olsa değiĢikler yapılamaz kadastral altlıklar her zaman baz alınır.

• 1950 li yıllarda yapılan kadastro çalıĢmalarında teknolojinin geliĢmemiĢ olması sebebiyle haritacılık çalıĢmaları kiĢilerin bilgi, beceri ve dikkatine bırakılmıĢ olup bazı ekipler iĢi ciddiye alıp hassas çalıĢmıĢ, bazı ekipler ise iĢini hassas yapmamıĢ bu sebeple günümüzde birçok hatalar ortaya çıkmıĢtır.

Kadastro paftası ile uydu görüntüsü durumu arasındaki uyuĢumsuzluklar ġekil 6.24, 6.25 ve 6.26 da verilmiĢtir.

ġekil 6.25 Kadastro paftası ile uydu görüntüsü uyuĢumsuzluğu

Kadastro paftası ile uydu görüntüsü durumu arasındaki uyuĢum ġekil 6.27 ve 6.28 de verilmiĢtir.

ġekil 6.27 Kadastro paftası ile uydu görüntüsü uyuĢumluluğu

Pilot bölgemizin genelini incelediğimizde Kadastro paftaları ile arazi arasındaki durum; % 41 uyuĢumlu, % 59 uyuĢumsuz olarak çıkmıĢtır. ġekil 6.29 da arazi geneli için farklı renklerde arazinin uyuĢumlu ve uyuĢumsuz olduğu bölgeler birlikte verilmiĢtir.

ġekil 6.29 Pilot bölge için Kadastro paftası ile uydu görüntüsü

Kadastro çalıĢmalarından bu yana 60 yıllık süre içerisinde bazı yerlerde tarla sınırları çiftçiler tarafından bozulmuĢ bazı bölgelerde ise kadastro ekiplerince tersimat hataları yapılmıĢ olması sebebiyle arazi ile kadastro paftaları arasında uyuĢumlu ve uyuĢumsuz bölgeler vardır. 1953 yılında yapılan kadastro çalıĢmasında zamanın teknolojisine göre ölçüler büyük bir titizlikle yapılmıĢ olup arazi ile kadastro paftaları grafik olmasına rağmen uyuĢumludur.

ġekil 6.30 da grafik olan kadastro paftaları ile arazi arasında köy genelinde hata olmayan bir örnek verilmiĢtir.

ġekil 6.30 Grafik pafta ile arazinin uyuĢumlu olduğu bölge

1973 yıllarında yapılan kadastro çalıĢmalarının ölçümleri sırasında ülke nirengi ağına bağlı ölçüler yapılmıĢ o günün Ģartlarına göre ġekil 6.31 de görüldüğü gibi bazı bölgelerde hatasız ölçülmüĢ olup arazi ile kadastro paftaları uyuĢumludur.

Yıllarda yapılan kadastro ölçümlerinde bir nirengi hesabının yanlıĢ hesaplanmasından dolayı paftalar sayısal olmasına rağmen paftanın arazi ile çakıĢtırılması durumunda ġekil 6.32 de pafta ile arazi arasında 250 m lik bir kayıklık görünmektedir.

ġekil 6.32 Sayısal pafta ile arazinin uyuĢumsuz olduğu bölge

1970 li yıllarda yapılan çalıĢmalarda sayısal olan paftaların araziye uyumunda uydu görüntüsü ile tam oturan yerler varken hatalı kayık yerlerde vardır. Bu paftalar sayısal olduğu için arazi durumu doğru bile olsa paftaya uyulma zorunluluğu vardır.

Aynı yıllarda üretilen grafik paftalarda ise aynı Ģekilde uyumlu ve uyuĢumsuz yerler bulunmaktadır. Ancak bu paftalarda koordinat sistemi olmadığı için günümüz teknolojisi ile arazi ölçümü yapıldıktan sonra en doğru Ģekilde paftalar döndürme kaydırma yöntemi ile ülke koordinat sistemine bağlanabilir.

2000 li yıllarda yapılan çalıĢmalarda arazi ölçüleri elektronik aletlerle yapılıp el değmeden bilgisayara aktarıldığı için kaba hata yapma oranı sıfıra yaklaĢmıĢ olup ölçüler arazi ile uyuĢumludur.