GLIDE-II

GLIDE-II birden fazla cihazda düzenlenebilir bir veritabanı dili olarak geliştirilmiştir. Kendisinden önce gelen GLIDE gibi yorumlamalı programlama diline sahip kalıcı depolamaya sahiptir.

Şekil 3.7 : Glide Tarafından Üretilen Üç Boyutlu Yapı Modeli [27]

GLIDE-II diliyle yazılması ve bir kütüphanede saklanarak isteğe bağlı olarak daha sonra değiştirilebilmesi sayesinde geometrik modelleme olanaklarının genişleyebilir ve ya değiştirilebilir olması sağlanmıştır. Yeni yüzeylerin soyut veri tipleri olarak eklenebilmesi ve yeni yüzey tipi üzerinde değişiklik yapılabilmesine imkan veren işlem kümelerinin tanımlanması sağlanmıştır. GLIDE-II’de kullanılan Pascal kayıtları geometrik bir şekli, bir nesneyi ya da karmaşık bir ilişkiyi temsil edebilmektedir. Bir nesne, önceden belirlenmiş sabit şekiller ve ya özelllik kümesi olmaksızın tanımlanabilmekte, bu bilgiler daha sonra kullanıcı tarafından işlenebilmekte ve özgün sonuçlar elde edilebilmektedir. Ayrıca tam ters şekilde tüm bu bilgiler önceden de tanımlanabilmektedir.

Bu sistemde bir proje çerçeve adı verilen bir çok ayrı isim alanına bölünmüştür. Çerçeveler hiyerarşik bir şekilde isimlendirilerek düzenlenir; kayıt, işletmen ve hiyerarşik veritabanı şemasında yapı modelini oluşturan kod yapılandırmasını barındırlar.

Eski uygulamaların yapı modeliyle arayüz oluşturması sağlanabilmekte, ancak diğer işlemler son kullanıcıyı destekleyen uygulama geliştiriciler tarafından tanımlanıp eklenebilmektedir. Uygulama geliştiriciler, yeni tasarım araçları tanımlayarak karşılaşılan sorunlara yönelik çözümler üretebilirler, ya da mevcut bir aracı ihtiyacı karşılayacak şekilde yeniden düzenleyebilirler. Ortak bir ortamın kullanılması, normal kullanım ile sistem gelişimi arasında yumuşak bir geçişin olmasını sağlamaktadır. Bu geçiş sayesinde tasarımcılar ve mühendislerin hem yüksek

kapasiteli kullanıcılar olamaları hem de mevcut araçların geliştirilmesinde önemli bir rol üstlenmelerini sağlamaktadır. Bu özellik, GLIDE ve GLIDE-II’nin geliştirilimelerinin altında yatan önemli kavramlardan biridir. Kullanıcı arayüzü imkanları kısıtlıdır ve tüm komutlar yazıyla girilir.

GLIDE-II’nin çerçeve ve kayıt sistemi şemasal organizasyonun gelişimini desteklemektedir. İnşaat süreçlerinin planlanmasına sabit ve değişmez bir üretim şeması kullanışlı ve etkin değildir. Bir çözüme birden fazla şekilde ulaşılabilmekte ve sonuca ulaşmak için çoğu zaman karmaşık bir yapıya ihtiyaç duyulmaktadır. Detaylı tip tanımlarının ve işlemlerin tasarım süreci devam ederken bir kütüphaneden yüklenebildiği yarı-hiyerarşik bir yapısal sistem, şema tanım stratejisi olarak ortaya çıkarılmıştır. Böylelikle yapısal sistem için yüksek seviye bir çerçeve erken aşamada genel özellikleriyle tanımlanabilmektedir. Sonrasında ise farklı nesneler ve belirli bir tipteki yapısal sisteme uyumlu yöntemler içeren yapısal sistemin altındaki detaylı şema yüklenebilmektedir. Bu tip bir başarımı destekleyen ve bilgi birleştirmesini destekleyen bu çoklu hiyerarşiye “soyutlama hiyararşisi” denilmektedir [27].

Bunların yanı sıra GLIDE-II dosya sistemi tasarım alternatiflerini de desteklemektedir. Herhangi bir zamanda alternatif bir tasarıma gidilebilmekte ve böylelikle tüm işlemlerin sonuçları ayrı bir dosyaya yönlendirilmektedir. Daha sonra işin ilerleyen safhalarında, yeni dosyadaki veri birincil veri olarak ele alınıp, önceki dosya kaynak olarak olarak kullanılabilmektedir. Ayrıca daha öncekilerden ikincil alternatifler de geliştirilebilmekte ve Şekil 3.8’de görülmekte olana benzer bir alternatif tasarım grafiği oluşmaktadır. Temel tasarım ve ya alternatif tasarım kendi alternatiflerine ayrıldıklarında tekrar değiştirilemez bir yapı kazanırlar. Ancak herhangi bir zamanda bir alternatif kendi çıkış noktası olan üst birime birleştirilebilir, böylelikle kendi kardeş alternatifi ortadan kaldırılmış olur.

GLIDE-II, yapı tanımlaması açısından oldukça esnek bir gelişime imkan vermektedir. Ancak bu durum GLIDE’da bir nesnenin yaratılması saniyeden daha kısa sürerken, GLIDE-II’de aynı iş birkaç saniyeyi bulmaktadır. Bazı işlemlerin çok sayıda nesne yaratılması içerdiği düşünüldüğünde başarım açısından bazı sorunlara yol açmaktadır.

3.3.3.2 CAEADS

Carnegie-Mellon Üniversitesi, Michigan Üniversitesi ve USACE’ye (United States Army Corps of Engineers) bağlı Yapı Araştırma Laboratuvarı’nın çalışmaları sonucu ortaya çıkan; yaşanabilirlik analizi, enerji analizi ve yapı özellik doğrulaması sağlayan geniş bir mimari ve mühendislik tasarım sistemidir [29].

CAEADS (Computer Aided Engineering and Architectural Design System), şartname hazırlayanlar, planlayıcılar, mimarlar ve mühendisler gibi farklı tasarım disiplinlerinin erişimine imkan tanıyan geniş bir merkezi tasarım veritabanı barındırmaktadır. Enerji yük analiz ve simülasyon yazılımı olan BLAST’ı, maliyet tahmini yazılımı olan ABES/CACES’i barındırmaktadır [30].

Şekil 3.9 : CAEADS Projesi İçin Basit Bir Çerçeve Yapısı

Şekil 3.9’da görüldüğü üzere CAEADS’nin yapısı beş çerçeveden oluşmaktadır. Bina çerçevesinin şema yapısı, yapıyı sistemler ve bileşenler olarak ayrıştırmaktadır. Sistemler ve parçalar farklı soyutlama seviyelerinde tanımlanırlar. Başarım özellikleri parçalardan kurgulara yukarıya doğru toplanmıştır. Geometrik olmayan özellikler ve ya ilişkilere sahip kayıtlarla ilgili kutuların içerisinde listelenmiştir. Çizgiler kayıtlar arası ilişkileri tanımlamaktadır.

Yapı bütününde en üst seviyedeki çerçeve projeyle ilgilidir ve toplam maliyet, alan, birim ve ya oda sayısı gibi projenin geneline ait önemli özellikleri barındırmaktadır. Ayrıca en üst çerçeve bileşen çerçeve ve kayıtlara referans içermektedir. Her bir alt seviyede yeni detaylar eklenir. Yapısal hiyerarşi koridorlar, bölmeler ve temel olarak bileşenlerine ayrılabilir ve bunlar da kendi al bileşenlerine ve ya alt-sistem ve bölgelere ayrılır.

Şekil 3.10 : CAEADS Yapı Model Şeması

Bir yapı iç dış duvarlar, katlar/tavanlar, bölgeler ve hacimler olarak ayrıştırılmaktadır. Bunlar arası ilişkiler güncellemeler ve düzenlemeler için gereklidir. Diğer hiyerarşiler her biri bir yapı altsistemiyle uyumlu farklı işlevlerle ilgili bilginin düzenlenmesinde kullanılmaktadır. Her altsistem evrensel tanıma

sahiptir ve altbileşenlerine ayrılmaktadır. Bu sistemlerin yönetiminden elde edilen bazı uygulamalarla hesaplanarak toplamda altsistemlerde, ardından sistem ve nihayetinde genel proje çerçevesinde işlenir (Şekil 3.10).

Şekil 3.11’de gösterilmekte olan kullanıcı şemasına göre farklı kullanıcılar yapı modeline ulaşarak istedikleri verileri, farklı uygulamalarda kullanmak üzere alabilmektedirler. Bazı uygulamalar ise merkezi olarak modelin kendisinde çalıştırılabilmektedir.

CAEADS, tasarımı destekleyen bilgisayar dili geliştirilme çalışmalarının önemli örneklerinden biridir. GLIDE-II’de kullanılan bazı dil özellikleri daha sonraları nesne yönelimli veritabanlarında kullanılmıştır. Programlanabilir veritabanı modeline yoğunlaşmasından dolayı CAEADS, günümüz yapı modellerinin sahip olduğu karaktersitiklerini içeren yapı model şeması barındırır. GLIDE-II geliştirme çalışmaları yapı model genişleyebilirliğini desteklemek için gerekli dil ve veritabanına yönelik olmuştur. GLIDE-II, her şeklin parametrik katı olarak tanımlandığı ve tasarım aşamasında özellikleri değiştirilerek yeniden boyutlandırılabildiği katı modelleme geometrisine dayanır [27].

3.4 Yapı Bilgi Sistemlerinin Genel Özellikleri

Yapı bilgi sistemleri farklı uygulamaları sürece dahil etmesiyle de geleneksel BDT sistemlerinden ayrılmaktadır. YBS mantığına göre yapı, bir nesneler kümesi olarak değerlendirilir. Bir nesne, fiziksel bir varlığın yerine tanımlanır ve üç boyutlu modelini, malzeme özelliklerini, semboller ve diğer açıklama seçeneklerini de barındırır. Bir nesnenin tüm açıklamaları ilişkilendirilerek her birinin tutarlılığı korunmuş olur. Nesnenin kısmi olarak tanımına “görünüş” denir ve bir çizim, betimlemekte olan her objenin görünüşlerinden meydana gelir [21].

Yapı bilgi sistemleri de nesne tabanlı CAD sistemleri mantığıyla çalışır. Objelerin geometrilerinin ve niteliklerinin parametrelerle tanımlanması ve kendi aralarında ilişkisellik barındırması en önemli özelliklerindendir. Tasarımcı tarafından verilen kararların bir veri tabanında saklanarak sonraki süreçlerde farklı kullanıcı grupları tarafından erişilebilir olmasına imkân verir. Bu sayede proje sürecinde koordineli bir çalışma ortamı oluşturarak verilerin farklı zaman dilimlerinde farklı kullanıcı grupları arasında paylaşılabilir olması sağlanır.

Yapı bilgi sistemi araçları, nesneleri parametrik olarak tanımlar. Nesneleri değişkenlere bağlı olarak ve diğer objelerle olan ilişkileriyle tanımlayarak yapılan değişiklikleri bu kurallara göre işler. Bu parametrik objeler kendilerine atanan görevlere bağlı olarak kendilerini otomatikman günceller. Bu kurallar bir duvar pencere bağlantı ilişkisi olabileceği gibi büyüklük sınırlandırmaları, bağlantı detayları da olabilir [24].

YBS’nin önemli bir noktası da, farklı aşamalarda yapı inşaa ve işletme süreçlerine dâhil olan farklı grupların bilgi sistemine çeşitli verileri ekleyip-erişebilmesine veya güncelleyip değişiklik yapabilmesine olanak tanımasıdır. Bu sayede proje zaman planlamasında süreçlerin eşgüdümlülüğüne de katkı sağlanır. Birden fazla takım üyesinin proje üzerinde çalışmasına imkân verir ve yapılan değişiklikler anında projenin diğer bölümlerine yansır. Değişiklikler hakkında bilgilere (kim, ne zaman, neden, vs.) ulaşılmasına imkân vererek koordinasyonu güçlendirir. Bu sayede takım çalışmasına uyumlu bir ortam sağlar (Şekil 3.12).

Bütün bunların yanı sıra çeşitli analizlerin yapılması için de ciddi bir veri tabanı sağlamaktadır. Strüktür analizi, enerji analizi, ısı analizi, maliyet analizi gibi birçok konuda istenilen bilgiye ulaşılmasını sağlar. Çeşitli eklentilerle bu analizlerin detaylandırılıp genişletilebilmeleri de mümkündür.

YBS mantığında belirli bir uygulamanın kendi özel biçiminden ayrı olarak nötr bir halde veri barındırılır, farklı yazılımlar arası veri değişimi ve paylaşımı desteklenir. YBS, farklı uygulamalar arası birlikte işlerliği sağlamak için uluslar arası bilgi standartlarını kullanır ve böylelikle veri değişimini kolaylaştırır.

Genellikle üç boyutlu olarak yapı geometrisini barındırarak, iki boyutlu sistemlere göre karmaşık yapılar üzerinde daha rahat bir şekilde çalışılabilmesini sağlar. Yapı elemanları arası hacimsel ilişkilerin kontrolünün hiyerarşik olarak ele alınmasına imkan tanır.

YBS, yapının tüm fiziksel ve işlevsel karakteristiklerini barındırdığından zengin veri içerir ve çok kapsamlıdır. Ayrıca anlamsal olarak da geniş bir bilgi tabanına sahiptir. Bunun da ötesinde veri modeli, yönetimi ve süreç tarifini kolaylaştırıcı bir şekilde nesne yönelimlidir.