Avrupa Küçük İşletmeler Yasası “Önce küçük olanı düşün” prensibi altında KOBİ’lere sağlanan teknik ve mali imkanların geliştirilmesi, yatırım ortamı ve girişimcilik ekosisteminin iyileştirilmesi amacıyla çıkarılan bir dizi tedbirler ve politikalar bütünüdür.43
ii. Avrupa Birliği 2020 Girişimcilik Eylem Planı
“AB 2020 Eylem Planı, Avrupa’da girişimcilik potansiyelini ortaya çıkarmak, engelleri ortadan kaldırmak ve girişimcilik kültürünü canlandırmayı amaçlamaktadır.”44 Ekonomik büyümeyi hızlandırmak ve istihdamı artırmak için Avrupa’nın daha fazla girişimciye ihtiyaç duyduğu AB 2020 Girişimcilik Eylem Planı’nın temel temalarından biridir.45
iii. Küresel Girişimcilik ve Kalkınma Endeksi (Global Entrepreneurship and Development Index- GEDI)
GEDI, sürdürülebilir ekonomik büyümeyi, inovasyon tekniklerinin girişimcilikte kullanılmasına bağlayan; ülkelere, firmalara ve girişimcilere rehberlik eden ve uluslararası çeşitli kurum/kuruluşların göstergeleri ile yine kendi ismi ile adlandırılan Küresel Girişimcilik ve Kalkınma Endeksi’ni (GEDI) yayınlayan, kar amacı gütmeyen uluslararası bir organizasyondur.46 GEDI;
• Girişimcilik Tutumları Endeksi • Girişimcilik Eylemleri Endeksi • Girişimcilik Tutkusu Endeksi
• Küresel Girişimcilik ve Kalkınma Endeksi’ni (GEDIndex) yayınlamaktadır. Akademik bir araştırma grubu tarafından oluşturulan GEDI endeksi 2012 yılında aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 79 ülke için hesaplanırken; 2013 yılında 118
43 Small Business Act For Europe,
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2008:0394:FIN:EN:PDF (10.09.2013)
44 Girişimcilik Stratejisi Eylem Planı Taslağı 2014-2016, Taslak Tarihi: 23.04.2013, s.20.
45 Entrepreneurship 2020 Action Plan,
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2012:0795:FIN:en:PDF (10.10.2013)
ülkeyi kapsamıştır. ABD’nin 0,60 puanla ilk sırayı aldığı 2012 GEDI endeksinde Türkiye 79 ülkenin arasında 0,36 referans puanıyla 36.sırada47 yer almıştır.
Tablo 3: Türkiye’nin Girişimcilik Göstergeleri, 2013
Endeks Türkiye Puanı En İyi Değer En Kötü Değer GEDI Puanı 0,32 0,67 0,07 İş Yapma Endeksi 2011-2012 123 1 183
Küresel Rekabetçilik Endeksi 2011-2012 59 1 142
Ekonomik Özgürlük Endeksi 2011-2012 87 1 179
GEDI Ülke Sıralaması 45 1 118
Girişimcilik Tutumu alt endeksi - sıra/puan 48/0,35 1/0,73 118/0,04 Girişimcilik Eylemleri alt endeksi - sıra/puan 57/0,28 1/0,73 118/0,09 Girişimcilik Tutkusu alt endeksi - sıra/puan 35/0,34 1/0,63 118/0,02
Geliştirilmesi gereken en zayıf sütun süreç inovasyonu
Geliştirilmesi gereken en zayıf değişken teknoloji düzeyi
Kaynak: Global Entrepreneurship &Development Index Turkey 201348
118 ülke baz alınarak hesaplanan GEDI 2013 endeksinde Türkiye 0,32 referans puanıyla 45. sıradadır. Tablo 3’te 2013 Haziran dönemi verileri ile GEDI tarafından yayınlanan ülke endeksleri kapsamında Türkiye değerleri yer almaktadır. İş yapma endeksi 2010-2011 sıralamasına göre kötüye gitmiş ancak küresel rekabetçilik endeksinde sıralama iyileşmiştir. Gösterge değerler, girişimcilik tutkusu konusunda Türkiye’nin 35. sırada olduğunu göstermektedir. Geliştirilmesi gereken en zayıf alan ise süreç inovasyonu ve teknoloji düzeyidir.
GEDI enstitüsü tarafından 2013 yılında yayınlanan Cinsiyet Bazlı Küresel Girişimcilik ve Kalkınma Endeksi “Kadın Girişimciliği Artışı Yüksek Potansiyel Gösteren Pilot 17 Ülke Durumlarının İncelenmesi Yönetici Raporu”na göre Türkiye ilk üç ülkenin Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya ve Almanya olarak listelendiği Cinsiyet Bazlı GEDI endeksinde on birinci sırada yer almaktadır. 49
Bütün bu değişkenler ve raporlar birlikte değerlendirildiğinde, Türkiye’nin yakaladığı ekonomik büyüme hızını aynı oranla girişimcilikte yakalayamadığı görülmektedir. GEDI ile yakından ilişkili olduğu düşünüldüğünde, yapılan hesaplamalarda yüksek kişi başı yurtiçi gelire karşın inovasyon ve teknik ilerlemenin
47 http://cepp.gmu.edu/files/pdfs/GEDI2012rankings.pdf (12.07.2013)
48 Zoltan J.-L.Szerb, Global Entrepreneurship &Development Index 2013, http://cepp.gmu.edu/wp-content/uploads/2012/02/Turkey_2013.pdf (05.12.2013)
49 The Gender GEDI Executive Report 2013, A17-country Pilot Analysis of the Conditions That Foster High-Potential Female Entrepreneurship, GEDI, 2013, s.6.
düşük puanlarla yer alması, girişimcilik ekosistemi, girişimcilik ile ilgili teknik ve hukuki düzenlemeler Türkiye’nin daha üst sıralarda yer alamamasına neden olmuştur. Bu tezde GEDI endeksi, girişimciliğin geliştirilmesinde inovasyonun etkisine ve inovasyon vurgusuna referans teşkil eden göstergelerden biri olmuştur.
iv. OECD – Eurostat Girişimcilik Göstergeleri Programı (EIP – Entrepreneurship Indicators Programme)
EIP, politika bağlantılı ve uluslararası düzeyde karşılaştırılabilir göstergeleri, analitik model ve hesaplama altyapılarına dayandırarak, veri hazırlama imkanı sağlayan bir programdır.50
“EIP, girişimcilik faaliyetini girişimcilerin, yeni ürün, pazar veya süreçleri tespit edip kullanmak suretiyle bir ekonomik faaliyeti başlatarak veya büyüterek değer oluşturması olarak tanımlamaktadır. Bu kapsamda girişimciliğin nihai etkisi sadece zenginliği arttırmakla sınırlı olmayıp, istihdam yaratma, eşitsizlikleri ortadan kaldırma ve giderek daha artan bir biçimde çevre konularında gündeme gelmektedir.”51
v. Küresel Girişimcilik Monitörü (Global Entrepreneurship Monitör - GEM) GEM; 1999 yılında başlayan ve 2006 yılından itibaren aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 69 ülkenin katkıları ile ülkelerin girişimcilik potansiyeli, girişimcilik algısı, girişimcilik aktivitesi, girişimcilik profili ve çeşitli endekslerinin hesaplandığı; girişimcilik, ekonomik büyüme ve kalkınma arasındaki ilişkilerin araştırıldığı bir konsorsiyumdur.52
Girişimciliğe ilişkin projeksiyonların oluşturulması ve politikaların tartışılmasında dikkate alınan yaklaşımlardan biri olarak GEM resmi istatistiklerle ulaşılamayacak erken evre girişimci tipolojisi, girişimcilik eğitimleri ve tutumları ve beklentileri ile girişimciliğin bir ülkedeki genel tipolojisi hakkında oldukça önemli bilgiler vermektedir.
50
http://www.oecd.org/industry/business-stats/theentrepreneurshipindicatorsprogrammeeipbackgroundinformation.htm (05.12.2013)
51 Girişimcilik Stratejisi Eylem Planı Taslağı 2014-2016, Taslak Tarihi: 23.04.2013
Tablo 4: Türkiye’de GEM Göstergeleri, 2008-2010
Girişimcilik Çerçevesi 2008 2010 Değişim
Oranı
Girişimciliğe ilişkin finansal çevre 1.94 2.06 0.12
Hükümet politikalar, öncelik ve destekleri 2.1 2.57 0.47
Bürokrasi ve vergi hükümet politikaları 2.18 2.22 0.04
Hükümet Programları 1.98 2.21 0.23
İlk ve orta öğretimde girişimcilik eğitim seviyesi 1.87 2.21 0.34
Mesleki eğitim/yükseköğretimde girişimcilik eğitim seviyesi 2.66 2.52 -0.14
Ar-Ge Transfer düzeyi 2.01 2.37 0.36
Mesleki ve ticari altyapıya erişim 2.76 2.77 0.01
İç piyasa dinamikleri 3.36 3.68 0.32
Fiziksel altyapı ve hizmetlere erişim 3.33 3.33 -
Kültürel, sosyal normlar ve toplum desteği 2.78 2.06 -0.72
Girişimcilik eğilimi 3.63 3.7 0.07
Kaynak: Entrepreneurship in Turkey 2010, GEM53
Türkiye’de girişimciliği değerlendiren akademik bir çalışma GEM tarafından 2010 yılında yayımlanmış olup Tablo 4’te verilmektedir. Bu çalışmada girişimciliğin genel durumu yıllar itibariyle puanlandırılmıştır. 2008-2010 yılları referans puanları değerlendirildiğinde Türkiye’de girişimciliğe ilişkin teşvik, destek, eğitim ve altyapı imkanlarının iyileştirildiği görülmektedir. Özellikle hükümet politikaları, öncelikleri ve desteklerindeki 0.47 referans puanlık artış; hükümet politikaları, strateji belgeleri, teşvikler ve düzenlemelerin etkinliğini göstermektedir. Tablo 4, göstergeler itibariyle Türkiye’de girişimciliğin iki yıllık gösterge zaman diliminde ne kadar iyileştiğinin kanıtıdır.
Türkiye’deki girişimcilik hanehalkı gelirlerine göre incelendiğinde; Türk girişimcilerinin %76’sı yüksek gelir düzeyi, %17’si orta gelir düzeyi ve sadece %8’i düşük gelir düzeyine sahiptir.54 Düşük gelir düzeyine sahip kişilerin girişimci olması zor olduğu için; bu gelir grubuna ilişkin sistemlerin geliştirilmesi gerekmektedir.
vi. Euro Flash Barometer 2012
27 AB ülkesi ve Türkiye dahil toplam 40 ülkede farklı sosyal ve demografik gruplardan toplam 42.000 kişi ile yapılan anket sonucunda Euro Flash Barometer 2012 yayınlanmıştır. Yapılan anket sonuçlarına göre Türkiye’de girişimcilik algısı oldukça yüksek olup; Türkiye’de görüşülen kişilerin yüzde 82’si kendi işinde çalışmayı,
53 Karadeniz, Esra; Entrepreneurship in Turkey, GEM, 2010, s.40.
istihdam edilmeye tercih etmektedir. AB 27 ortalamasında bu oran yüzde 37’dir. Girişimcilik toplumda saygı duyulan bir meslek olarak algılanmaktadır. Türkiye’de girişimcilik kararında etkili olan faktörler bu araştırmaya göre; iş fikri (yüzde 85), finansman (yüzde 84), uygun iş ortağı (yüzde 63) olmuştur. Türkiye’de sırasıyla finansman kaynağı bulma, idari yükler ve bilgiye erişim iş kurmakla ilgili en önemli sorunlar arasında yer almıştır. Girişimcilik eğitimlerinin girişimci olmaya katkısı ve iş kurma cesaretini verdiğini düşünenlerin oranı da Türkiye’de AB 27 ortalamasından yüksektir.55