Her ne kadar doğaya ve ekonomiye olan faydaları yüksek olsa da dünyada henüz yeterince geri dönüşüm yapılmamaktadır. Örneğin Şekil 1’de yer alan OECD ülkelerine baktığımızda birçok gelişmiş ülkede geri dönüşüm oranının %50’nin altında kaldığı görülebilir. Türkiye’nin ise 2013 yılında %1 olan geri dönüşüm oranı, henüz bu konuda alacak çok yol olduğunu gösteriyor. Geri dönüşüm (ya da geri kazanım), üretim veya tüketim süreçleri sonunda ortaya çıkan atıkların tekrar üretimde ve tüketimde kullanılabilir malzeme ve nesnelere dönüştürülmesini ve böylece potansiyel olarak yararlı bazı malzemelerin boşa gitmesini önlemeyi ifade eder. Geri dönüşüm, döngüsel
ekonomi ve beşikten beşiğe kavramlarının da yapı taşlarından biridir. Doğadan
çıkarma - üretim - tüketim - atık - bertaraf süreci yerine, çıkan atıkların tekrar üretim zincirlerine dahil edilmesi ile gerçekleşir. Azalt, yeniden kullan, geri dönüştür (reduce, reuse, eecycle) anlayışının bir parçası olarak modern atık azaltım sistemlerinin de önemli bir bileşenidir. En basit döngüde, geri dönüşüm doğadan bir hammaddenin tekrar ve tekrar çıkarılmasının önüne geçer ve böylece doğal kaynakların tükenmesini önleyerek doğayı korur. Öte yandan çıkarılması zor ve pahalı hammaddelerin ekonomik üretim içerisinde kalmasını ya da malzeme üretimi sırasındaki işlem sayısını azaltarak enerji tasarrufu sağlayabilir. Böylece doğayı korumanın yanı sıra ekonomiye de katkı sunar. Örneğin bir alüminyum içecek kutusunun geri dönüşümü ile aynı miktardaki ürünün doğadaki hammadde- lektrik üretim teknolojisi olması öngörülüyor.
Şekil 21. Geri dönüşüm olmadan atıkların doğada yol olma süreleri
GERİ DÖNÜŞÜM :Atıkların fiziksel ve / veya kimyasal işlemlerden geçirildikten sonra ikincil hammadde olarak üretim sürecine sokulmasıdır.
TEKRAR KULLANIM :Atıkların toplama ve temizleme dışında hiçbir işleme tabi
tutulmadan aynı şekli ile ekonomik ömrü dolana kadar defalarca kullanılmasına denir.
GERİ KAZANIM : Geri dönüşüm ve tekrar kullanımı kapsayan üst kavramdır. Geri
dönüşüm ve tekrar kullanımın ötesinde, atıkların özelliklerinden yararlanarak içindeki
bileşenlerin fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevrilmesidir.
Doğal Kaynak Kullanımını Azaltır, Enerji Tasarrufu Sağlar,Atık Miktarı Azalır,Geri dönüşüm Ekonomiye ve Geleceğe Yatırım Demektir.
Yeniden değerlendirme imkanı olan atıkların çeşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilerek ikincil hammaddeye dönüştürülüp, tekrar üretim sürecine dahil edilmesine geri dönüşüm denir.Diğer bir tanımlamayla herhangi bir şekilde kullanılarak kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile hammadde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandırılmasıdır.
• Kağıt, bitki kalıntıları, sofra artığı, hayvan leşleri ve doğal gübre gibi organik (canlı kökenli) atıklar mikroorganizmalar tarafından parçalanarak yeniden tabiata kazandırılır. Fakat bu atıklar, çevreye atıldığında mikropların üremesine de uygun ortam oluşturur.
• Cam şişe, teneke kutu, plastik, pet şişe, deterjan, tarım ilacı ve pil gibi maddeler tabiatta kalıcı kirliliğe neden olur. Kalıcı kirliliğe neden olan maddelerin rasgele çevreye atılmaması ve sanayide yeniden kullanımı sağlanmalıdır.
• Cam, kağıt, teneke ve plastik geri dönüştürülerek sanayide yeniden kullanılır. Geri dönüşüm sayesinde ;
• Doğal kaynak tüketimini azaltır.
• Ambalaj atıklarının hammadde kaynağı olarak kullanılması, doğal
kaynaklarımızın daha az tüketilmesini ve korunmasını sağlar.
• Doğal kaynaklarımız, dünya nüfusunun ve tüketimin artması sebebi
ile her geçen gün azaldığı için daha verimli bir şekilde kullanılması gerekmektedir.
• Enerji tasarrufu sağlar.
• Geri dönüşüm sırasında uygulanan fiziksel ve kimyasal işlem sayısı,
normal üretim işlemlerine göre daha az olduğu için, malzeme üretilmesinde önemli bir enerji tasarrufu sağlanır.
• Tasarruf edilen enerji miktarı atık cins ve bileşimine bağlı olarak değişmekle birlikte bir alüminyum kutunun geri dönüşümü ile yaklaşık % 90, kağıdın geri dönüşümü ile % 60 oranında enerji tasarrufu sağlanır. Atık miktarını azaltır.
• Deponilere daha az atık gider ve buna ek olarak bu atıkların
taşınması ve depolanması kolaylaşır, çünkü artık daha az çöp alanı ve daha az enerji gerekmektedir.
• Hammaddelerin azalması ve doğal kaynakların tükenmesi önlenir, böylelikle ülke ekonomisine katkı sağlanır.
Şekil 22. Geri dönüşüm.
Kağıt – karton atıklar mavi renkli atık kağıt toplama kutularında kaynağında ayrı toplanıp, geri dönüşüm tesislerine verilerek geri dönüşüm işlemine tabi tutulur. Kağıt öncelikle kağıt çamuru haline getirilir. Eğer gerekirse içindeki yabancı maddeler için temizleme işlemine tabi tutulur. Daha sonra geri dönüşmüş kağıt üretiminde kullanılır. 1 kağıt 5 kez geri dönüşümde kullanılır.
Cam atıklar yeşil cam toplama kutularında kaynağında ayrı toplanıp, toplama ayırma tesislerinde renklerine göre ayrılarak geri dönüşüm tesislerine verilmektedir.Cam maddeler kırılır ve hammadde karışımına karıştırılarak eritme ocaklarına dökülmektedir. Kırılan cam; beton katkısı ve camasfalt olarak da kullanılmaktadır. Camasfalta %30 civarında geri dönüşmüş cam atılmaktadır. Cam sonsuz bir döngü içinde geri dönüştürülebilir, yapısında bozulma olmaz. Plastik atıklar sarı renkli plastik toplama kutularında kaynağında ayrı toplanıp, toplama ayırma tesislerinde cinslerine göre ayrılıp geri dönüşüm tesislerine verilerek geri dönüşüm işlemine tabi tutulur.
Cinslerine göre ayrılan geri dönüşebilir plastik atıklar, kırma makinalarında kırılıp küçük parçalara ayrılır.İşletmeler bu parçaları direkt olarak belli oranlarda, orijinal hammadde ile karıştırarak üretim işleminde kullanılabildiği gibi; tekrar eritip katkı maddeleri katarak ikinci sınıf hammadde olarak da kullanabilir.