Genel Olarak Ön Bilgilendirme Yükümlülüğü ve Kapsamı

İnternet üzerinden yapılan alışverişlerde ve özellikle mal tedarikine ilişkin sözleşmelerde tüketici, satıcı veya sağlayıcı ile bir araya gelemediği için ve söz konusu malı yakından detaylı bir şekilde inceleme imkânına sahip olamadığı için, satıcı veya sağlayıcı tarafından sözleşmenin konusu ve ödeyeceği bedel başta olmak üzere sözleşmenin içeriğine ilişkin genel bilgiler sözleşme kurulmadan önce karşı tarafa yeterince sunulmuş olmalıdır. Tüketici ancak bu durumda sağlıklı bir karar verebilir. Türk Hukuk Mevzuatı bu doğrultuda satıcının bilgilendirme yükümlülüğüne ilişkin kapsamlı düzenlemeleri ele almıştır.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun “Tüketici, mesafeli sözleşmeyi ya da buna

karşılık gelen herhangi bir teklifi kabul etmeden önce ayrıntıları yönetmelikte belirlenen hususlarda ve siparişi onaylandığı takdirde ödeme yükümlülüğü altına gireceği konusunda açık ve anlaşılır şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilir. Tüketicinin bilgilendirildiğine ilişkin ispat yükü satıcı veya sağlayıcıya aittir.”300 maddesi ile genel bir çerçeve çizmiştir. Kanundaki bu maddenin atıfta bulunmuş olduğu Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği ise, satıcı veya sağlayıcı tarafından akit kurulmadan önce301

tüketiciye verilmesi gereken bilgileri şu şekilde sıralamıştır.

“a) Sözleşme konusu mal veya hizmetin temel nitelikleri,

b) Satıcı veya sağlayıcının adı veya unvanı, varsa MERSİS numarası,

299_{İnal, Emrehan, E-Ticaret Hukukunda Gelişmeler ve İnternette Sözleşmelerin Kurulması, Vedat yayınları,}

İstanbul, 2005, s.92.

300 _{TKHK, md.48/2.}

301_{Tüketicinin karar alma süreci tamamlanmadan önce yani, düşünme, değerlendirme, karar verme aşamasının}

başlamasıyla birlikte bkz. İnal a.g.e, s.212.

c) Tüketicinin satıcı veya sağlayıcı ile hızlı bir şekilde irtibat kurmasına imkân veren, satıcı veya sağlayıcının açık adresi, telefon numarası ve benzeri iletişim bilgileri ile varsa satıcı veya sağlayıcının adına ya da hesabına hareket edenin kimliği ve adresi, ç) Satıcı veya sağlayıcının tüketicinin şikayetlerini iletmesi için (c) bendinde belirtilenden farklı iletişim bilgileri var ise, bunlara ilişkin bilgi,

d) Mal veya hizmetin tüm vergiler dahil toplam fiyatı, niteliği itibariyle önceden hesaplanamıyorsa fiyatın hesaplanma usulü, varsa tüm nakliye, teslim ve benzeri ek masraflar ile bunların önceden hesaplanamaması halinde ek masrafların ödenebileceği bilgisi,

e) Sözleşmenin kurulması aşamasında uzaktan iletişim aracının kullanım bedelinin olağan ücret tarifesi üzerinden hesaplanamadığı durumlarda, tüketicilere yüklenen ilave maliyet,

f) Ödeme, teslimat, ifaya ilişkin bilgiler ile varsa bunlara ilişkin taahhütler ve satıcı veya sağlayıcının şikayetlere ilişkin çözüm yöntemleri,

g) Cayma hakkının olduğu durumlarda, bu hakkın kullanılma şartları, süresi, usulü ve satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgiler,

ğ) Cayma bildiriminin yapılacağı açık adres, faks numarası veya elektronik posta bilgileri,

h) 15 inci madde uyarınca cayma hakkının kullanılamadığı durumlarda, tüketicinin cayma hakkından faydalanamayacağına ya da hangi koşullarda cayma hakkını kaybedeceğine ilişkin bilgi,

ı) Satıcı veya sağlayıcının talebi üzerine, varsa tüketici tarafından ödenmesi veya sağlanması gereken depozitolar ya da diğer mali teminatlar ve bunlara ilişkin şartlar, i) Varsa dijital içeriklerin işlevselliğini etkileyebilecek teknik koruma önlemleri,

j) Satıcı veya sağlayıcının bildiği ya da makul olarak bilmesinin beklendiği, dijital içeriğin hangi donanım ya da yazılımla birlikte çalışabileceğine ilişkin bilgi,

k) Tüketicilerin uyuşmazlık konusundaki başvurularını Tüketici Mahkemesine veya Tüketici Hakem Heyetine yapabileceklerine dair bilgi.”302

Muhayyerlik hakkının kullanımına ilişkin detaylı bilgiler de bu hususlar arasında arasında sayılmıştır bu bilgilendirmenin ihmal edildiği durumlarda tüketici muhayyerlik hakkı için öngörülen süre ile bağlı değildir. Kanunda bilgilendirme yükümlülüğünün ihlali durumunda idari para cezası da konulmuştur.303

İslam Hukuku da “Kişinin malında bir kusur varsa, söylemeden satması ona helal olmaz.”304 “Satıcı ile alıcı meclisten ayrılana kadar muhayyerdirler. Her ikisi de dürüst olup açıklanması gereken şeyleri açıklarlarsa bu alışveriş kendilerine bereketli kılınır. Eğer yalan söyler ve açıklanması gerekenleri gizlerlerse bu alışverişin bereketi giderilir.”305 hadisleri ile satılan şeyin tüm özelliklerinin açıklanmasını istemesi iktisadi anlamda tüketicinin bilgilendirilmesinin önemini ortaya koymaktadır. Nitekim İslam tarihi boyunca ahilik teşkilatı ve hisbe teşkilatı çarşı pazarlarda hem tüketiciye yol gösterici onu aydınlatıcı vazifeler üstlenmiş, hem de satıcı ve sağlayıcıları aldatmama ve hile yapmamaları hususunda uyarmıştır.

İslam hukukunda görmediği bir malı satın alan kimse malı gördüğünde (eğer mal anlatıldığı gibi değil ise) muhayyerlik hakkının bulunması tüketicinin doğru bilgi sahibi olmasının ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Alışverişte malı görmek mücerred gözle görmek değil, mal hakkında yeterli bilgi sahibi olmaktır.306

Bu durum, tüketicinin satın almak istediği mal veya hizmet konusunda bilgilenme açısından tatmin edilmesi gerektiğini göstermektedir.

302Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, md.5. 303

“Belirtilen yükümlülüklere aykırı hareket edenler hakkında aykırılığı tespit edilen her bir işlem veya sözleşme için iki yüz Türk Lirası idari para cezası uygulanır.” bkz. “6505 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun,” md.77/1.

304

Tirmizî, Câmi‘u’l-Kebîr, Buyû‘, 26.

305

Buhari, Buyu’,19; Müslim, Buyu’, 47; Ebu Davud, Buyu’,53; Tirmîzî, Buyu’, 26; Nesâî, Buyu’, 8.

306_{el-Mevsilî, el-İhtiyar li ta’lîli’l-muhtâr, c.II, s.16 ;Zuhayli, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletühû, c.IV, s.271.}