Genel İdari Kolluk Birimleri Tarafından Denetleme

3.5.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununun 32 ve 42 nci maddelerinde belirtilen yetkilerini kullanma hakkını haizdir. Ancak 3194 sayılı Kanunun 42 nci madde kapsamındaki konulardan dolayı iki kez ceza verilemez” düzenlemesi yer almaktadır.

5216 Sayılı Yasanın 11. maddesi ile sağlıklı, düzenli ve planlı bir yerleşmenin sağlanması ve gerekli tedbirlerin alınması hususunda büyükşehir belediyelerine, ilçe belediyelerinin imar ve uygulama işlemlerini denetleme ve müeyyide uygulama yetkisi tanınmıştır. Bu kapsamda, büyükşehir belediyesi, ruhsatsız ya da ruhsata aykırı binalar hakkında gerekli işlemlerin ve uygulamaların yapılmasını ilçe belediyesinden ister, ilçe belediyesi uyarıya karşın 3194 Sayılı İmar Kanununda öngörülen müeyyideleri yerine getirmezse büyükşehir belediyesi İmar Kanununda öngörülen müeyyideleri uygulama hak ve yetkisine sahip olacaktır.

Yenidoğan Beldesi Safa Mahallesinde, ....parsel ile sayılı taşınmazda bulunan yapıların mühürlenmesine ilişkin yapı tatil tutanağının iptali istemiyle açılan davada İdare Mahkemesince;212 “Bir bölgede yapılaşmaya olanak veren imar planının mahkemece iptal edildiği takdirde iptal tarihine kadar ilgilinin hilesi, kusuru, hatası olmadan yapıya ruhsatına uygun olarak devam edilmesi halinde kazanılmış hakkın varlığının korunması gerekir. Ancak, imar planlarının yürütülmesinin durdurulması ve iptaline ilişkin mahkeme kararlarının belediyeye tebliğinden sonra verilen ruhsatlar ilgilisi açısından kazanılmış hak oluşturmaz. Zira yapı ruhsatı alındığı tarih itibariyle usulsüz olup hukuken korunmaya değer bir nitelik taşımamaktadır. Olayda, İSKİ koruma havzası içerisinde yer alan Yenidoğan Belediyesinin 1/1000 ölçekli uygulama imar planının mahkeme kararlarıyla önce yürütülmesinin durdurulması ve ardından da iptaline karar verilmesine ve bu kararların belediyece öğrenilmesine (tebellüğ edilmesine) karşın usulsüz bir şekilde yapı ruhsatı verildiği, yürürlükten kalkan plana istinaden verilen ruhsatların iptal edilmesi ve inşaatların durdurulması için Yenidoğan Belediyesinin uyarılmasına karşın yükümlülüklerini yerine getirmediği görülmektedir. Bu durumda, mahkeme kararlarıyla iptal edilen plan uyarınca Yenidoğan Belediyesince usulsüz bir şekilde verilen yapı ruhsatına istinaden yürütülen inşaat hakkında 5216 Sayılı Yasanın 11. maddesi uyarınca tesis edilen işlemin hukuka uygun olduğu” sonucuna varılması üzerine davanın reddine karar verilmiştir.

3- Genel İdari Kolluk Birimleri Tarafından Denetleme

99 Genel idari kolluk faaliyetlerinin varlık nedeni kamu düzeninin sağlanması ve korunmasıdır. Kamu düzenini ilgilendiren ve kamu düzeni üzerinde risk taşıyan bir faaliyet söz konusu olduğunda genel idari kolluk birimlerinin denetim yetkileri devreye girer. İmar uygulamalarının plan lama sürecinde kamu düzeni üzerinde doğrudan bir olumsuz etki söz konusu olmazken, plan kararlarının uygulamaya geçirilmesi sürecinde ortaya çıkacak olumsuzluklardan kamu düzeninin etkilenmesi kaçınılmazdır. Kamu düzeninin olumsuz etkilenme riskinin ortaya çıkmasına paralel olarak genel idari kolluk yetkisi devreye girer.213

Polis Vazife Salahiyetleri Kanunu, emniyet birimlerinin görevinin en başta can ve mal emniyetinin sağlanması olduğunu hükme bağlamıştır. Bu nedenle Emniyet teşkilatı tarafından inşai faaliyetler üzerinde gerçekleştirilecek denetim, genel idari kolluk yetkisi kapsamında kullanılacak bir yetkidir. Yapılaşma faaliyetlerinin imar mevzuatına uygunluğunu denetlemek genel idari kolluk denetimi kapsamında değildir. Yapılaşma faaliyetlerinin imar mevzuatına ve planlarına uygunluğunun tartışılması, imar kolluk yetkisi kapsamında belediyeler ya da valilik makamı tarafından gerçekleştirilecektir Emniyet teşkilatı tarafından, inşai faaliyetin imar mevzuatına ve imar planlarına uygunluk bakımından denetlenmek istenmesi durumunda, denetim faaliyetlerinde konu yönünden yetkisizlik ortaya çıkar. Genel idari kolluk birimlerinin görev alanı, kamu düzeninin korunmasına yönelik olarak, kamu düzeninin unsurlarını tehlikeye düşüren olumsuzluklarla mücadele edilmesidir. Özel idari kolluk faaliyeti olarak, imar kolluk faaliyetlerinin görev alanında kalan konuların değerlendirilmesi genel idari kolluk birimlerinin görev alanı dışındadır.214 Kaldı ki, özel bilgi ve teknik donanım gerektiren, yapılaşma faaliyetinin plan ve ruhsatına uygun olarak yapılıp yapılmadığının denetiminde genel idari kolluk personeli olan emniyet teşkilatının yeterli olması da düşünülemez.

İl ve ilçe sınrları dışında veya polis teşkilatı bulunmayan yerlerin emniyet ve asayiş hizmetleri jandarma tarafından yerine getirilmektedir. Jandarma birlikleri teknik bilgi gerektiren imara ilişkin bir konuda eğitilmemişlerdir. İnşai faaliyetler sırasında ortaya çıkan sorunların giderilmesi öncelikle imar kolluk yetkisini kullanan idarelerin sorumluluğu altındadır. Yapılaşma faaliyetleri sırasında ortaya çıkan olumsuzlukların kamu

213 ÇOLAK, a.g.e., s.477.

100 güvenliğini ve düzenini bozması durumunda, genel idari kolluk birimi olarak jandarma teşkilatının da denetim yetkisi olduğu şüphesizdir.

Jandarmanın kullandığı imar kolluğuna ait aktif denetim yetkisi, büyük şehirlerin kıyısındaki kırsal kesimlerde önem taşımaktadır. Onun için jandarma personeli, en azından daimi personeli imar kolluğu konusunda da eğitilmelidir.215

C- Yapılaşma Faaliyetlerinin Denetlenmesindeki Aksaklıklar ve Çözüm Yolları

Ülkemizde yapılaşma faaliyetlerin plan ve mevzuata uygun olarak gerçekleştirildiğini söylemek oldukça güçtür. İdarenin imar alanında sahip olduğu kolluk yetkisini de aktif ve verimli bir şekilde kullandığı söylenemez. Denetimlerin yetersizliği ve artan göç olgusuna bağlı olarak şehirleşmenin hızla artmasıyla oluşan kaçak yapıların ülkemizde hala ciddi bir sorun olarak durduğu bilinen bir gerçektir. İmara aykırı yapılaşmalara getirilen af düzenlemeleri ve ıslah imar planı uygulamaları nedeniyle bu sorunla yeterli mücadele edilememektedir.

Ülkemizin deprem kuşağında olması, hızlı ve çarpık kentleşme sonucu oluşan dayanıksız yapıların, küçük bir sarsıntıda yıkılması sonucu yaşanan can kayıpları dikkate alındığında yapıların denetimi hususunun büyük önem arz ettiği izahtan varestedir. Bu nedenle kolluk denetimin yetersizlik nedenleri kısaca izah edilecektir.