Çalışmamızın esas hedefi hastane içi geçen sürenin standardize edilmesidir. Bu açıdan önemli olan noktalar hastanelerin önceden inme hastalarının geleceğinden haberdar edilmesi; acil klinik, laboratuvar ve görüntüleme değerlendirmeleri; kesin tanı ve uygun tedavinin en kısa sürede uygulanmasıdır. Standardizasyon öncesi gecikmelere yol açan problemlerin saptanması gerekmektedir. Düzeltilmesi gereken bazı hastane içi gecikme nedenleri inmenin acil bir hastalık olarak ele alınmaması, hastane içi transport yetersizlikleri, geç medikal değerlendirme, görüntülemede gecikme olarak tespit edilmiştir. Gecikmenin engellenmesi için ambulans, acil servis ekibi, nörolog, radyolog, laborantları içeren inme takımının oluşturulması gerekmektedir. Takım içi iyi bir iletişim ve işbirliği olması tedavinin erken başlamasını sağlar. İnme takımı oluşturulmasının yanında inme servislerinin yeniden düzenlenmesi, gereksiz hastane içi taşımalarının önüne geçer.
Hastane içi gecikmeleri azaltan bir diğer faktör, sürekli bir kalite kontrol sisteminin yürütülmesidir. Trombolitik tedavi, inme başlangıcından sonraki ilk 4,5 saat içinde uygulandığında, akut iskemik inmeli hastalarda klinik sonuçlarda belirgin düzelme sağlar.
37
Halk ve sağlık personeli düzeyinde inmenin, akut miyokard infarktüsü ve travma kadar acil bir durum olduğunun bilinmesi hastane dışı vakit kaybının azaltılması açısından önem taşımaktadır. Hastaların hastaneye ulaşma süresi dışında hastanelerde inme takımının varlığı görüntüleme ve laboratuvar sonuçlarının hekime ulaşma süresi, nörologun sürece dahil olma süresi bu süreci etkileyen parametrelerdir.
Hedef olarak bazı anahtar stratejiler tek arama ile inme takımının aktive edilmesi, beyin görüntülemesinin hızlıya yapılıp, yorumlanması, spesifik protokollerin ve araçların uygulanması, tPA’nın önceden hazırlanması, takım temelli yaklaşım ve hızlı bilgi döngüsünün sağlanması olarak belirlendi. Hastane hazırlığının geliştirilmesi, efektif stratejilerin sağlanması, ortak hareketin teşvik edilmesi, belirlenen hedeflerin yakalanması gibi birçok sonuca ulaşılması planlanıldı.
İnme ekibinin tüm tetkikleri ve değerlendirmeyi hızla tamamlamasının ardından eğer intravenöz trombolitik tedavi verilecekse başvurunun en geç 60.dakikasında tedavinin başlatılması öngörülmektedir.
38 3. GEREÇ VE YÖNTEM
Çalışmamızda inme şüphesi ile acil servise başvuran hastaların hastane içi organizasyonunun düzenlenmesi ile erken dönem prognoza etkilerinin saptanması amacıyla olası gecikme nedenlerinin belirlenmesi ve bu nedenler üzerine iyileştirmeye gidilmesi amaçlandı. Hastaların klinik değerlendirmelerinde NIHS Skalası (National Instututes of Health Stroke Scale), Glaskow Koma Skalası (GKS), Modifiye Rankin skoru, ABCD2 skoru, kullanılacaktır. 2015 yılında 1 ay süresince Ege Üniversitesi Acil Servisi’ne başvuru yapan ve klinik olarak inme şüphesi olan hastaların tümü bu çalışmaya dahil edilecek ve bu hastaların hastaneye geliş süreleri, hastaneye hangi yolla geldikleri, acil serviste görüntüleme ve laboratuvar tetkiklerinin istenme ve sonuçlarının elde edilmesine kadar geçen süre ve nörologun sürece dahil olma süresi ve uygun olan olgularda trombolitik tedavinin başlamasına kadar geçen süre belirlenecektir. Tüm veriler olgu rapor formuna kaydedilecektir. Olası gecikme nedenlerinin belirlenmesi ve bu nedenler üzerine iyileştirmeye gidilmesi amaçlanmaktadır. İlk değerlendirmeden sonra hastane içinde gecikmeye yol açtığı düşünülen aksaklıklar saptanarak hastane içinde süreyi kısaltmaya yönelik iyileştirmeler düzenlendikten sonra tekrar bir ay süresince acil servisimize gelen ve klinik olarak inme şüphesi olan hastaların tümü aynı parametreler ile yeniden değerlendirilmesi sonucunda hastalık ve ölüm sayılarında potansiyel düşüşlerin tanımlanması planlanmaktadır.
Çalışmaya alınma kriterleri;
Metabolik ve enfeksiyöz açıdan açıklanamayan bilinç değişikliği olan Yüzün yarısında, kolda, bacakta veya tüm vücut yarısında uyuşukluk, Yüzün yarısında, kolda, bacakta veya tüm vücut yarısında kuvvetsizlik, Geçici bulanık görmeden kısa süreli körlüğe kadar değişen, bir veya her iki
gözde geçici görme bozuklukları ve çoğunlukla yarım görme alanı bozuklukları, Uzaysal mekanı algılama bozukluğu,
Giyinip soyunma beceriksizliği, İhmal
39 Şiddetli başağrısı
Bellek bozuklukları,
Denge ve koordinasyon güçlükleri,
Baş dönmesi, bulantı, kusma gibi serebrovasküler olay düşündürebilecek bulguları olan hastalar
İstatistiksel değerlendirmede ilk olarak tüm verilerin tanımlayıcı istatistiklerini bakılmış ve Median ± IQR (inter quarter range) değerleri hesaplanmıştır. İkinci olarak verilerin normallik analizi hesaplanmış ve verilerin dağılımının normal dağılıma uygun olmadığı hesaplanmıştır. P değerleri 0,05 ten küçük ise anlamlı kabuledilmiş ve α=0,05 önem seviyesinde Kolmogrov Smirnov testi ile hesaplanmıştır. İkili karşılaştırmalarda normal dağılıma uymadığı için parametrik olmayan ikili bağımsız testlerden MANN WHİTNEY U TESTİ ile anlamlı olup olmadığına bakılmıştır. İstatistiksel analiz ise SPSS 20 software kullanılarak yapılmıştır.
40 4. SONUÇLAR
2015 yılı Şubat ayı ve Ekim ayı boyunca Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisi’ne başvuran ve inme şüphesi düşündüren toplam 173 hasta prospektif olarak çalışmaya alındı.
2015 yılında Şubat ayı süresince Ege Üniversitesi Acil Servisi’ne başvuru yapan ve klinik olarak inme şüphesi olan 81 hastanın tümü bu çalışmaya dahil edildi ve bu hastaların hastaneye geliş süreleri, hastaneye hangi yolla geldikleri, acil servisde görüntüleme ve laboratuvar tetkiklerinin istenme ve sonuçlarının elde edilmesine kadar geçen süre ve nörologun sürece dahil olma süresi ve uygun olan olgularda trombolitik tedavinin başlamasına kadar geçen süre kaydedildi. Hastaların kliniğinin değerlendirilmesinde NIHS Skoru, GKS, Modifiye RANKIN skoru, ABCD2 skoru kullanıldı. Hasta acil servisine kabul edildiğinde hastaneye geliş şekli, olay olduktan sonra hastaneye gelene kadar olan ulaşma süresi, triajda geçen süre, kan örneklerinin sonuçlarına ulaşılması, kranial tomografi sonucunun elde edilmesi, nörologun hastaya ulaşma süresi ilgili inme ekibi tarafından kaydedildi. Kayıtlı her bir hasta için olgu rapor formu dolduruldu.
İlk değerlendirme sonucunda hastane içinde süreyi kısaltmaya yönelik iyileştirmelerin düzenlenmesi amacı ile nöroloji liderliğinde inme ekibi kuruldu. Acil Servis, radyoloji ve biyokimya sorumlu hekimleri ile inme kuşkusu olan tüm hastaların bir ay süre ile ACİL kodu ile kaydedilmesi planlandı. Hastalar acil başvurularında triajda bekletilmeden nöroloji hekimine (bana) haber verilerek biyokimya tetkikleri özel işaretlenmiş tüpler ile laboratuvara gönderilmesi ve kranial BT tetkikine gönderilmesi planlandı. Ekim 2015’de tekrar bir ay süresince acil servisimize gelen ve klinik olarak inme şüphesi olan 92 hastanın tümü aynı parametreler ile yeniden değerlendirildi.
41 5. BULGULAR
İnme takımı oluşturulmadan önce olası gecikmelerin tespiti amacıyla, 2015 yılı Şubat ayı boyunca acil servise inme şüphesi ile gelen tüm hastalar prospektif olarak çalışmaya alındı. Bu süreçte inme şüphesi olan 41’i kadın olmak üzere toplam 81 hastanın acil servise başvurduğu saptandı. Başvuran hastaların yaş ortalaması 68 olarak hesaplandı. Bu hastalardan 26’sının (%32) ambulans eşliğinde hastaneye ulaştığı tespit edildi. Bu hastalardan hiçbiri için hastaneye ulaşılmadan önce inme hekimi ile iletişime geçilmediği saptandı.
Düzenleme öncesi dönemde acil servise gelen hastaların ortalama NIH Skoru 5, Glaskow Koma Skala’sı 13, Modifiye Rankin Skoru 3 olarak saptanmıştır. Düzenleme öncesinde acil servise gelen 81 hastadan 12’si geçici iskemik atak olarak değerlendirilmiş olup ortalama ABCD2 skoru 5 olarak saptanmıştır.
Tablo 1
Süre (dk) Semptom başlangıcından hastane kapısına ulaşım 527 İlk 3 saatte hastaneye ulaşan olguların semptom-kapı zamanı 96
Kapı- Tıbbi Temas 22
Kapı- İğne 61
Lab. Analiz 25
Kapı Lab. Alım 84
Kapı Lab. Sonuç 109
Kapı- Görüntüleme 130
Kapı- Konsultasyonu cevaplama 274
Kapı- Konsultasyon 158
Konsultasyonu cevaplama süresi 116
42
Ortalama gecikme süresinin saptanmasında kullanılan parametreler Tablo-1’de gösterilmiştir. Hastanın acil servis kapısından içeri girmesiyle birlikte hızlıca hastanın triajda bekletilmeksizin acil servise kabul edilmesi, kan örneklerinin alınması ve bilgisayarlı tomogafi görüntülemesinin yapılması gerekmektedir. İnme takımı kurulmadan önce gecikme süreleri belirlenmiştir.
İlk olarak inmenin yönetiminin acil servis kısmını birincil olarak ilgilendiren triaj yönetiminde inmenin öneminin kavranmaması, inme hastasının kan örneğinin alınmasında öncelik verilmemesi, görüntüleme yöntemlerinin hızlıca yapılması için inme hastasına özel olarak ayarlanmış personelin bulunmaması bu gecikme sürelerinin artışında önemli rol oynadığı düşünülmüştür.
Hastanın kapıdan içeri girdikten sonra triajdan geçerek ilk tıbbi personel ile teması arasında geçen süre ortalama 22 dakika, ilk kan örneğinin alınmana kadar geçen süre 61 dakika, bilgisayarlı tomografi görüntülemesinin tamamlanmasına kadar geçen süre ise 130 dakika olarak belirlenmiştir. (Grafik-1)
Hastaların triajda kaybettikleri ortalama 22 dakika hesaba katılmadığında hastanın ilk tıbbi teması sonrası ile ilk kan alınması arasında geçen süre 39 dakika ve ilk tıbbi temas sonrası ile görüntülemenin tamamlanması arasında geçen süre 108 dakikadır. (Grafik-1)
43
İkincil olarak inme yönetiminin laboratuvar kısmını birincil olarak ilgilendiren, alınan kan örneklerinin inme hastası için özel olarak belirlenmiş protokoller ile hızlıca ulaştırılamaması, inme hastasına ait olan kan örneklerine öncelik verilememesi ve öncelikli olarak onaylanarak ilgili hekime ulaştırılamaması aynı şekilde inme hastasının yönetiminde gecikmelere neden olabilmektedir.
Çalışmamızın birinci basamağında hastanın acil servise girişinden ilk kan örneğinin alınmasına kadar geçen süre ortalama 61 dakika, bu örneklerin laboratuvara ulaşma süresi ortalama 84 dakika, laboratuvar sonuçlarının ilgili hekime ulaşma süresi ise ortalama 109 dakika sürmüştür. Son olarak, inme yönetiminde gecikmelere neden olabilecek diğer bir etken ise acil hekimi ve nöroloji hekimi arasındaki gerekli koordinasyonun yeterli bir şekilde sağlanamamasıdır. (Grafik-2)
Grafik 2
Kan örneğinin alınmasından, kanın laboratuvara ulaşması arasında transport sürecinde kaybedilen zaman ortalama 23 dakika, ulaşan kanın değerlendirilerek analiz edilmesi ve ilgili hekime bu sonuçların ulaştırılması sürecinde kaybedilen zaman ise ortalama 25 dakika olarak saptanmıştır. (Grafik-2)
İnme şüphesi ile gelen hastanın acil hekimi tarafından tanınır tanınmaz, nöroloji hekiminin haberdar edildiği bir sistemin olmaması ve nöroloji hekiminin her inme
23
44
şüphesine akut bir şekilde yaklaşmaması inme hastasına yaklaşımda zaman kaybına yol açabilmektedir. Sonuç olarak hastanın acil servise girişinden, nöroloji hekiminin olgudan haberdar edilmesi arasında geçen süre ortalama 158 dakika, nöroloji hekiminin konsültasyonu yanıtlamasına kadar geçen süre ise ortalama 274 dakika olarak saptanmıştır. Nöroloji hekiminin haberdar olması ile konsültasyonu yanıtlaması arasında geçen ortalama süre ise 116 dakika olarak saptanmıştır. (Grafik- 3)
Grafik 3
Gecikme sürelerinin tespiti ile birlikte inme hastasına yaklaşımın iyileştirilmesi amacıyla inme takımı kuruldu. Bu ‘İnme takımı’, nöroloji liderliğinde, acil servis, radyoloji ve biyokimya uzmanı işbirliği ile oluşturulmuştur. İnme kuşkusu ile gelen tüm hastaların 1 ay süresince telefon ile inme ekibine (bana ) haber verilmesi istenmiştir.
Hastanın acil servise girişinden ilk tıbbi teması arasındaki triaj sürecinde, inme hastasına yaklaşımda önemli bir zaman dilimi kaybedilir. Çalışmamızda inme hastasının triajda zaman kaybetmeksizin öncelikli olarak tıbbi temas sağlaması amacıyla acil serviste özel protokol geliştirilmiştir. Bu protokol gereğince acil servis triajına ulaşan inme şüpheli hasta kliniğinin ciddiyeti göz önüne alınmaksızın direkt olarak acil servisin içerisine kabul edilmiştir.
45
İyileştirilmesi hedeflenen diğer bir parametre ise hastanın hastaneye varışından itibaren görüntüleme süresine kadar olan sürecin iyileştirilmesidir. Yapılan çalışmamızda bu sürenin 130 dakika olduğu saptanmıştır (Grafik-1). Acil serviste hastanın ulaşmasından itibaren en kısa sürede görüntülemenin hızlandırılması amacıyla hekimin ve personelin bilinçlendirilmesi ve serebrovasküler olay hastası için özel olarak belirlenmiş personeller ile görüntülemenin hızlandırılması düzenlenmiştir.
Hastadan alınan kan örneklerinin özel kanallar ile en hızlı şekilde laboratuvara ulaşması, laboratuvarın bu kan örneklerini öncelikli olarak değerlendirilmesi ve kan sonuçlarının onaylanmasının hızlandırılması amacı ile inme kuşkusu olan hastalardan alınan kan örneklerini içeren tüplerin Acil kodu ile özel işaretlenerek elden laboratuvara ulaştırılması düzenlenmiştir.
Çalışmamızın ikinci kısmında İnme ekibinin kurulması, hastane içi gecikmelere neden olan prosedürlerin gözden geçirerek yeniden düzenlenmesi sonrasında saptanan sürelerin yeterliliğinin değerlendirilmesi amacıyla, 2015 yılı Ekim ayı boyunca acil servise inme şüphesi ile gelen tüm hastalar prospektif olarak çalışmaya alındı. Bu süreçte inme şüphesi olan 44’ü kadın olmak üzere toplam 92 hastanın acil servise başvurduğu saptandı. Başvuran hastaların yaş ortalaması 63 olarak hesaplandı. Bu hastalardan 27’sinin (%30) ambulans eşliğinde hastaneye ulaştığı tespit edildi. Bu hastalardan hiçbiri için hastaneye ulaşılmadan önce inme hekimi ile iletişime geçilmediği saptandı.
Düzenleme öncesi dönemde acil servise gelen hastaların ortalama NIH Skoru 4, Glaskow Koma Skala’sı 14, Modifiye Rankin Skoru 3 olarak saptanmıştır. Düzenleme öncesinde acil servise gelen 92 hastadan 13’ü geçici iskemik atak olarak değerlendirilmiş olup ortalama ABCD2 skoru 6 olarak saptanmıştır.
46 Tablo 2
Süre (dk) Semptom başlangıcından hastane kapısına ulaşım 498 İlk 3 saatte hastaneye ulaşan olguların semptom-kapı zamanı 106
Kapı- Tıbbi Temas 7
Kapı- İğne 13
Lab. Analiz 15
Kapı Lab. Alım 27
Kapı Lab. Sonuç 43
Kapı- Görüntüleme 40
Kapı- Konsultasyonu cevaplama 61
Kapı- Konsultasyon 38
Konsultasyonu cevaplama süresi 23
Acil servis hekimleri ve personelleri, nöroloji hekimleri ve laboratuvar ekibini içeren inme takımının oluşturulması ile birlikte acil servis düzeninin inme hastasının faydasına yönelik yeniden gözden geçirilerek düzenlenmesinin ardından gecikme süreleri yeniden saptanmış ve Tablo 2’de gösterilmiştir.
Grafik 5 7 13 40 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Acil ilişkili
Triaj Kan Alma Görüntüleme
6
47
Hastaların triajda kaybettikleri ortalama 7 dakika hesaba katılmadığında hastanın ilk tıbbi teması sonrası ile ilk kan alınması arasında geçen süre 6 dakika ilk tıbbi temas sonrası ile görüntülemenin tamamlanması arasında geçen süre 33 dakikadır. (Grafik-4)
Kan örneğinin alınmasından, kanın laboratuvara ulaşması arasında transport sürecinde kaybedilen zaman ortalama 14 dakika, ulaşan kanın değerlendirilerek analiz edilmesi ve ilgili hekime bu sonuçların ulaştırılması sürecinde kaybedilen zaman ise ortalama 16 dakika olarak saptanmıştır. (Grafik-5)
Grafik 6 13 27 43 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Laboratuvar ilişkili
Kan alım Laboratuvara ulaşım Kan sonucunun hekime ulaşması
14
48
Acil hekimi tarafından konsültasyonun istenmesi sürecindeki ortalama gecikme 38 dakika, nöroloji hekiminin hastanın değerlendirmesini tamamlayarak konsültasyonu yanıtlamasına kadar kaybedilen zaman ortalama 23 dakika ve tüm bu sürecin tamamlanarak konsültasyonun karşılanması için kaybedilen zaman ise 61 dakika olarak saptanmıştır (Grafik-6).
Grafik 7
İnme hastasına yaklaşımın geliştirilmesi gereken ana iki basamağı mevcuttur. Bunlar hastane öncesi ve hastane içi dönemdir. Hastane öncesinde inme hastasına yaklaşımı geciktirebilecek faktörlerden birincisi toplumun inme açısından yeterince bilgilendirilmemiş olmasıdır. İkinci olarak ambulans personelinin inme hastasının önemini daha iyi kavrayabilmesi ve trombolitik tedavisi uygulanması açısından şansı olan hastaları uygun hastanelere sevk edebilmesidir. Son olarak da inme hastasının tespit edilmesi sonrası hastanın ulaştırılacağı hastanelerin inme ekibi ile hızlıca iletişime geçilmesi ve böylelikle inme ekibinin serebrovasküler hastasına en hızlı şekilde müdahale etmesi açısından yeterli hazırlıkların yapılmasına imkân verilmesi gerekmektedir. 38 61 0 10 20 30 40 50 60 70
Acil- Nöroloji hekim işbirliği ilişkili
Konsultasyon istem süresi Konsultasyonun yanıtlanması
49 Tablo 3 Düzenleme öncesi süreler (dk) Düzenleme sonrası süreler (dk)
Semptom başlangıcından hastane kapısına ulaşım 527 498 İlk 3 saatte hastaneye ulaşan olguların semptom-kapı zamanı 96 106
Kapı- Tıbbi Temas 22 7
Kapı- İğne 61 13
Lab. Analiz 25 15
Kapı Lab. Alım 84 27
Kapı Lab. Sonuç 109 43
Kapı- Görüntüleme 130 40
Kapı- Konsultasyonu cevaplama 274 61
Kapı- Konsultasyon 158 38
Konsultasyonu cevaplama süresi 116 23
Çalışmamızda, inme ekibi oluşturulmadan önce ve sonra tespit edilen, semptom başlangıcından hastane kapısına ulaşma süresi sırasıyla 527 dakika ve 498 dakika olarak tespit edilmiştir. İlk 3 saat içerisinde hastaneye ulaşan hastalara bakıldığında semptom başlangıcından hastane kapısına ulaşma süresi düzenleme öncesi ve sonrasında sırayla 96 dakika ve 106 dakika olarak saptanmıştır. Ancak çalışmamızın hastane öncesi olan gecikmeleri düzenleme hedefi olmaması nedeniyle beklenen şekilde bu iki süre arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılık saptanmamıştır (Tablo-3).
İnme hastasına yaklaşımda oluşturduğumuz protokol gereğince acil servis triajına ulaşan inme şüpheli hasta kliniğinin ciddiyeti göz önüne alınmaksızın direkt olarak acil servisin içerisine kabul edilmiştir. Düzenleme öncesi gecikme 22 dakika olarak saptanmış olup, inme ekibi oluşturulduktan sonra yapılan yeniden
50
değerlendirme ile bu süre 7 dakikaya düşürülmüş ve bu değişiklik istatistiksel açıdan anlamlı kabul edilmiştir (p=0.017) (Grafik-7).
Grafik 8
Düzenleme öncesi görüntülemenin yapılması için geçen süre ortalama 130 dakika olarak saptanmış olup, bu süre düzenleme sonrasında 40 dakikaya düşürülmüştür. Yapılan değerlendirme sonrasında bu değişiklik istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir (p=0.0001) (Grafik-7).
Grafik 9 22 130 7 40 0 20 40 60 80 100 120 140 Triaj Görüntüleme Önce Sonra 61 84 109 13 27 43 0 20 40 60 80 100 120
Kan alım Laboratuvara ulaşım Kan sonucunun hekime ulaşması Önce Sonra
51
Hastanın hastaneye varış anından kan örneğinin alınmasına kadar kaybedilen süre 61 dakikadan 13 dakikaya indirilmiştir. İnme takımı kurularak kanların özel kanallar ile laboratuvara ulaşması sağlanmadan önce kanın taşınmasında kaybedilen süre 23 dakikadan gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra 14 dakikaya azaltılmıştır. Kanın alınmasında ve taşınmasında meydana gelen gecikmeler nedeniyle kan örneklerinin laboratuvara ulaşması, düzenleme öncesi 87 dakika olarak saptanmış olup düzenleme sonrası bu gecikme 27 dakikaya indirilmiştir. Hastadan alınan kan örneklerinin özel kanallar ile en hızlı şekilde laboratuvara ulaşması, laboratuvarın bu kan örneklerini öncelikli olarak değerlendirilmesi ve kan sonuçlarının onaylanmasının hızlandırılması sonucunda kan sonuçlarının ilgili hekime ulaşması toplamda ortalama 109 dakikadan ortalama 43 dakikaya kadar iyileştirilebilmiştir. ‘Kan alımı’, ‘laboratuvara ulaşım’ ve ‘kan sonucunun hekime ulaşması gecikme süresi’ kriterlerine göre çalışmamızın önce ve sonra değerleri istatiksel olarak değerlendirilmiş ve yapılan düzenleme elde edilen farklılık istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir (p=0.0001). Kan örneğinin laboratuvara ulaşması ve sonuçların ilgili hekime ulaşması arasında geçen analiz süresi 25 dakikadan 15 dakikaya indirilmiş ve kazanılan bu süre istatistiksel açıdan anlamlı kabul edilmiştir (p=0.002) (Grafik-8). Grafik 10 158 116 274 38 23 61 0 50 100 150 200 250 300
Konsultasyon İstem Konsultasyonu cevaplama süresi Konsultasyonun tamamlanma süresi
52
İnme takımı oluşturulmadan önce acil servis hekimlerinin inmesi bulunan hasta için gereken konsültasyonun nöroloji hekimine bildirilmesi için gereken süre 158 dakika olarak saptanmıştır. İnme takımı oluşturularak ortak bir çağrı sisteminin oluşturulması ve inme şüpheli hastadan en hızlı şekilde tüm ekibin haberdar olacağı protokolün oluşturulmasından sonra bu süre 38 dakikaya kadar düşürülmüştür. Nöroloji hekiminin ilk etapta inme takımı oluşturulmadan önce inme şüpheli hastaya ulaşması ve bu hastayı değerlendirmesi sürecinde kaybedilen süre 116 dakika olarak saptanmıştır. Nöroloji hekimlerinin acil servise olan yakınlığının ve acil hekimleri ile iletişiminin artırılması sonrasında bu süre 23 dakikaya indirilmiştir. Tüm bu sürecin tamamlanarak konsültasyonun tamanlanması ve yanıtlanması sürecinde kaybedilen süre ise 274 dakikadan 61 dakikaya indirilmiştir. Bu değişkenlere göre çalışmamızın önce ve sonra değerleri istatiksel olarak değerlendirilmiş ve bu üç parametredeki değişiklikler istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir (p=0.0001).
53 6. TARTIŞMA
Ölüme ve engelliliğe neden olan hastalıkların başında inme gelmektedir. Son rehberlerde yayınlanan bilgilere göre inmeye bağlı ölümlerin ve engellilik oranının belirgin olarak azaltılabileceği ve inmenin tedavi edilebileceği gösterilmiştir (1).
İnme önemli bir halk sağlığı sorunudur. Dünya genelinde her yıl ortalama 15 milyon insan inme geçirmekte ve bu hastaların yaklaşık 5 milyonu hayatını kaybetmektedir. Coğrafi bölgeler arasında değişiklik göstermek ile birlikte inme insidansı ortalama 200-600/100.000 arasında değişmektedir (2, 61-64). Bu kadar sık görülmesi nedeniyle inme birçok ülkede birinci ya da ikinci en sık ölüm nedenidir. Yapılmış bir çalışmada inme insidansı kadında 140-169/100.000, erkek de ise 170- 364/100.000 olarak saptanmıştır (65). Artan yaş ile birlikte 65 yaş üzerinde kadında bu oran 510/100.000, erkekte ise 704/100.000 oranlarına yükseldiği görülmüştür (65). 65 yaş üstü kadınlarda inme prevelansının yaklaşık olarak kadınlarda %6, erkeklerde ise %7 olduğu saptanmıştır (2). İtalya’da yapılan bir araştırmada her yıl yaklaşık 186.000 kişinin yeni ya da rekürren inme geçirdiği saptanmıştır. İnme önemli bir mortalite ve morbidite nedenidir. Yetişkinde engelliğe neden olan birinci nedendir. İspanya’da yapılan araştırmada inme hastalarının %53’e yakın oranında bakıma muhtaç olduğu saptanmış olup İtalya’da yapılan diğer bir araştırmada ise bu