Geçici Köy Koruculuğu Sisteminin İhdas Edilmesi ve Sonuçları

Köy Kanunu’nun çerçevesinde düzenlenmiştir… PKK ile başlayan çatışmaların köylere yayılması endişesinin bir sonucu olarak köy koruculuğu sistemi 1980 sonrasında bir kez daha gündeme gel(miştir)… Köy Koruculuğu Köy Kanunu’nun 74.

Maddesine getirilen düzenleme ile (3175/1) 26 Mart 1985’te parlamentodan geç(miştir). Getirilen düzenleme, köy korucularının kamu çalışanı olarak istihdam edilebilmesine olanak tanı(mıştır). Doğabilecek koordinasyon sorunlarından ve muhtarların örgütle işbirliğinden korkarak, köy korucusu atamaları muhtardan alınarak merkezi düzeye çekil(miştir). (Balta , Yüksel , & Acar, 2015: 23)

Geçici köy koruculuğu sistemi, devletin PKK ile etkin mücadele kapsamında yerel unsurların desteğini alma ana fikrinden yola çıkılarak oluşturulmuştur. Yasal düzenlemede geçici köy korucusu istihdamında herhangi bir sayı sınırı ise getirilmemiştir.

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kurumsal yetersizliğine ve güvenliği yerelleştirme (PKK mensupları hakkında bilgi edinme ve/veya PKK tarafından kullanılan yollar konusunda rehberlik gibi) çabasına karşılık bir çözüm olarak kendini göstermekteydi.

Sistemin ilk hedefi köy korucularını kendi köylerinde istihdam ederek, PKK’nin köye sızmasını engellemekti. Fakat güvenlik güçleri kısa zamanda köy korucularının silahlı mücadelede daha aktif ve etkin biçimde kullanılabileceğini fark etti ve sistem yasada öngörülenin çok ötesine genişledi. Kısa zamanda köy korucularının PKK’ye karşı düzenlenen askeri harekâtlara katılmaları beklenir oldu. (Balta, Yüksel ve Diğerleri, 2015: 24).

PKK ile mücadelede geçici köy koruculuğuna katılımın bireysel bir kararın sonucunda olamayacağı kesindir. Geçici köy koruculuğuna katılım iki ana eksen üzerinde yürümüştür:

Birincisi; güvenlik bürokrasisinin uygun gördüğü köylerin köy korucusu sistemine dahil olmasını mecbur tutmasıdır. Devlet PKK’nin…sınır ve dağ hattında tutunmasını engellemek için PKK’nin eylemlerinden de faydalanarak Korucu sistemini bölge halkına kabul ettirmeye çalışmış ve bu hatta bulunan köylere ve aşiretlere korucu sistemini kabul ettirme politikasını aktif bir şekilde uygulamıştır.

Koruculuğu kabul etmeyen köyler ise boşaltılmıştır ve çoğu zaman kullanılamaz hale gelmesi için de yakılmış ve yıkılmıştır. Boşaltılan kimi köylere ise koruculuğu kabul edenler yerleştirilmiştir. Devlet uyguladığı bu politika ile sınır ve dağ hattında PKK’nin etkinliğini sınırlamak istemiştir. (Balta , Yüksel , & Acar, 2015: 11).

İkincisi; bölgede yerleşik aşiretlerin devlet ile sadakat ilişkisi karşılığında aşiretlerin yerelde güç ve etkinlik kazanma isteğidir. Nitekim köy koruculuğu ilk uygulanmaya başladığı yıllarda devlet yöneticilerinin bölgeye dair hafızaları ve tarihsel olarak yönetme stratejilerine bağlı olarak aşiretler üzerinden hayata geçirilmiş ve tarihsel olarak devlete sadık olduğu düşünülen aşiret gruplarının liderleri ile merkezi devlet yetkilileri arasında yapılan müzakereler üzerinden yürütülmüştür.

(Balta , Yüksel , & Acar, 2015: 38).

Ağalar devlet adına korucu aşiret olmayı kabul etmesi karşılığında mükâfatlandırıldı. Bu mükâfatların en değerlisi, ağalara aşiretin iç ilişkilerinde geniş özerklik ve savaş öncesinden beri bölgedeki temel ekonomik etkinlik ve gelir kaynağı olan sınır ötesi kaçakçılıkta bağımsızlık tanınması biçimini aldı. Birçok örnekte de aşiretin çatışma öncesinde cinayet, tecavüz gibi suçlar işlemiş üyelerine filli dokunulmazlık tanındı. Üstelik köy korucularının maaşlarının toplu olarak aşiret liderlerine verilmesi aşiret liderlerine olan bağımlılığı pekiştiriyordu. Böylelikle aşiret liderleri hem ekonomik anlamda bir kazanç elde ediyorlar, hem de aşiret içindeki otoritelerini pekiştirerek söz konusu otoritelerinin temel dayanağı olan aşiret ilişkilerinin sürekliliğini sağlıyorlardı. Bir diğer ayrıcalık ise merkezi politikaların belirlenmesinde aşiretlere söz hakkı tanınması ve devletin yerel uygulamalarında son sözün aşiretlere bırakılmasıydı. (Balta, Yüksel , & Acar, 2015: 39).

Diğer taraftan köy koruculuğu sistemi devlete olan sadakatin ölçülmesinin bir aracı olarak kullanılmıştır. Koruculuk sistemi sadakatli ve sadakatsiz Kürtleri birbirinden ayırmanın ve hangi köylerin devlet yanlısı olduğunu belirlemenin bir yolu haline geldi. Sistemi reddetmek yerel yetkililer için PKK’yi aktif veya pasif olarak desteklemenin bir belirtisi olarak algılanmaya başlandı. Bu dönemde köy koruculuğu, kırsalda köy boşaltmalarla eşgüdümlü uygulanan bir asayiş sağlama yöntemine dönüştü. (Balta, Yüksel , & Acar, 2015: 41).

Sayıları Temmuz 1990 itibariyle 18 bini aşan "köy korucuları" sistemi, yörede düşmanlığı ve toplumsal çelişkileri kışkırtmakta insanları Devletten yana olan-olmayan ayrımına zorlayarak, yörede kuşku ve güvensizliğin artmasına neden olmaktadır. Bölgede güvenliğin sağlanmasına ciddi bir katkısı olmayan bu sistem, Devlete büyük mali yük getirmenin yanında diğer bölgelerden farklı bir uygulama oluşturduğundan ayrıcalık ve çelişki yaratılmaktadır. Ayrıca köy koruculuğu, toprak anlaşmazlıklarının, aşiret çelişkilerinin yoğun olduğu bu bölgede, yeni huzursuzlukların doğmasına yol açarak, aşiret yapısının Devlet eliyle ayakta durmasına yardımcı olmaktadır. (Sosyaldemokrat Halkçı Parti, 1990: 12-13).

Geçici köy koruculuğu sistemi uygulaması neticede;

 Resmi güvenlik güçlerinin yanında; statüsü, görev ve yetkileri tam açıklığa kavuşturulmamış yerel unsurlardan oluşturulmuş “paramiliter”

bir gücün doğmasına yol açılmış, bölgenin sosyal ve siyasal parçalı yapısı devlet eli ile bir defa daha parçalanmıştır.

 Geçici köy koruculuğu sistemi bir baskı aracı olarak kullanılmış, devlete sadakat köy koruculuğu sistemi ile ölçülür hale gelmiştir. Koruculuk sistemine dâhil olan yöre köyleri PKK terör örgütünün açık hedefi haline getirilmiştir. Koruculuk sistemine dâhil olmayan köyler cezalandırılmış, yakılıp yıkılmıştır. .

 Aşiretler ile devletin işbirliği sosyal dokuyu zedelemiş, öteden beri var olan aşiretler arası husumet bu defa ideolojik bir mahiyete bürünmüş, aşiret örgütlenmesi bağlamında aşiret alt birimleri kendilerinin olmayan bir savaşın taraftarları olmak zorunda bırakılmıştır.

 Aşiretlerin kanunsuz faaliyetlerine göz yumulmuş, aşiret liderleri eskisinden daha güçlü bir hale gelmiştir. Kürt halkının sosyal mobilizasyonunu büyük ölçüde engelleyen aşiret tipi sosyal örgütlenme kendisine, daha çok güvenlik endişelerinin harekete geçirdiği bir yaşam alanı bularak varlığını sürdürebilmiştir.

 Koruculuk sistemine dâhil olan bireylerin hem kendileri hem de aile efradı güvenlik zaafına ve toplumsal yabancılaşmaya uğramıştır. Statü, görev tanımı ve özlük hakları belirsiz olan geçici köy korucuları süreç içerisinde önemli psikolojik ve sosyal travmalar yaşamışlardır.

 Asimetrik savaş stratejisinin önemli bir unsuru olan köy koruculuğu sistemi, asimetrik savaş stratejisinin öz yapısı gereği istismara açık bir alandır. Köy korucuları kamu gücünün bir temsilcisi olarak bölgede kanunsuz uygulamalara kalkışmışlar, kendisi ya da mensubu olduğu aşiret adına toplumsal bir baskı aracı olarak kullanılmışlardır. Diğer taraftan köy korucuları açık ya da gizli saf değiştirip önemli güvenlik zafiyetlerine yol açabilmişlerdir.