Zamana, yere ve konuya göre değişkenlik gösterebilen toplumsal güvenlik ya da düzen olgusu sağlık, dirlik, esenlik ve güvenlik kavramlarını içermektedir.122
Soğuk Savaş sonrasında kavramsal çerçevede Doğu Bloğu’ndan Batı Bloğu’na geçen devletlerin de başvurduğu dönüşüm; parasal anlamda iktisat; kararlılık için siyaset; siyasi demokratiklik ve ekonomik kalkınma için gerekli olan iç çatışmalardan uzak ve ekonomik kalkınma bakımından güvenlik şeklinde üç öğeye gerek duymaktadır. Bu üç öğenin ikisi adaletin eli kolu olan güvenliğe, iç güvenliğe, kolluk gücüne bağlıdır denebilir.123 Sonuçta Soğuk Savaş dönemindeki başat
118 Serkan Yenal, a.g.m., (der.) Mahir Terzi, Serkan Yenal, a.g.e.,s. 245, 246
119 David A. Baldwin, The Concept of Security. Review of International Studies, 23, 5-26, 1997, s.12-
17 aktaran Hakan İnankul, Kadir Caner Doğan, a.g.m., s.191,
120 David Baldwin, a.g.m., s.12-17
121 Ş. Çetinkaya, Uluslararası İlişkiler Teorilerinin Güvenliğe Bakış Açıları. 21. Yüzyılda Sosyal
Bilimler, 2, 2013, 241-260, s.241-242 aktaran Hakan İnankul, Kadir Caner Doğan, a.g.m., s.191
122 Şenol Çınar, Kamu Düzeninin Sağlanmasında İçgüvenlik İstihbaratının Önemi, (İstanbul
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2014, s. 7-12; Önder Mutlu, Kamu Düzeninin
Sağlanmasında Jandarma – Polis İlişkileri, (Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş, 2006, s.7
123 Erhan Turbedari, a.g.e., s.8; Neven Valev, No Pain No Gain: Market Reform, Unemployment and
Politics in Bulgaria, William Davidson Institute Working Paper Number 577, Haziran 2003:
www.wdi.bus.umich.edu; Rossen Vassiliev, “Will Bulgaria Become Monarchy Again?”, Southeast
gözdağları birbirine karşı duruş sergileyen birliktelikler çevresinde 124
sergilenmekteyken, bu dönem sonrasında mikro milliyetçilik, terör, vekalet savaşları, sınıraşan suçlar, örgütlü suçlar, toplumsal huzursuzluklar, gelir adaletsizlikleri, çevre sorunları, işsizlik, sosyal ve sağlık güvence eksikliği gibi olgular ortaya çıkmıştır.
Güvenliğin bir başka boyutu ise, ulusal uç çizgilerinin korunmasını önceleyen dışsal güvenlik, diğeri ise öznel yargılara dayalı devletle, halkın kendisini güvende görmesi şeklinde açıklanabilecek içsel (psikolojik) güvenlik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.125 Diğer yandan güç, çıkar ve üstünlük şeklinde başkaca
güvenlik boyutları da söz konusudur. Bu kavramların tümü güvenlik olgusunu devlet odaklı olarak ele almaktadır. Bunun yanında, yukarıda değinildiği üzere, Barry Buzan ve onu izleyenler gibi, güvenliği çok boyutlu olarak ele alan görüşler de bulunmaktadır.126 Buna örnek olarak NATO tarafından da belirtildiği üzere suç alanı
sanal ortama doğru bir evrim geçirmiştir.127
Güç olgusu, “… bir siyasal aktörün, başka bir siyasal aktörü, belirli bir
kararı alma ya da belirli bir davranışı uygulama ya da uygulamama şeklinde yönlendirme kapasitesi…”128, “… gücü uygulayan aktör ile üzerinde güç uygulanan
aktör arasındaki psikolojik ilişkidir...” 129 şeklinde tanımlanmaktadır. Devleti
oluşturan insan topluluklarının da, devletin varlığına bağlı olduğu gerçeğinden hareketle, iç güvenlik konusuyla doğrudan bir ilişkisi vardır. Güç olgusunu gerçekçilikle yorumlayan Morgenthau, gücün çerçevesini çizerek, meşru (yasalara uygun ve geçerli) – gayrımeşru (yasadışı ve geçersiz) olarak iyiye ayırmıştır. Bunun yanında sert güç olarak tanımlanan askeri güç ile ekonomi, politika ve kültüre dayalı
124 Çiğdem Ok, a.g.m. (14/03/2011)
125 Çağrı Erhan, “ABD’nin Ulusal Güvenlik Anlayışı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 56-4,
Ankara, 2001, s.78-79, http//:dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/474/5456.pdf, (04/01/2010) aktaran (der.) Mahir Terzi, Serkan Yenal, a.g.e., s. 219
Hegemonya
126 Barry Buzan, People, States and Fear: The National Security Problem in International Relations,
Brighton, Harvester Books, Chapel Hill, University of North Carolina Press, 1983, s. 214–242 aktaran John Baylis, a.g.m. s.73
Siber
127 NATO, Crime, Computers and Security in 2012, https://www.nato.int/docu/review/2012/2012- security-predictions/Crime-Computers-Security-2012/EN/index.htm (14/03/2019)
128 Serkan Yenal, a.g.m. (der.) Mahir Terzi, Serkan Yenal, a.g.e., s. 221
129 Hans J. Morgenthau, Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace, Fifth edition,
Revised, Alfred A. Knopf, New York, 1978 aktaran Serkan Yenal, a.g.m., (der.) Mahir Terzi, Serkan Yenal, a.g.e., s. 221
yumuşak güç dikkati çeken alt bölümlerdir.130 Kolluk gücü de bu anlamda, aynı
ekonomik güç gibi, dengeleyici ve denetleyici olması nedeniyle yumuşak; silahlı olması, zor kullanması nedeniyle sert; bu iki gücü harmanlaması ile ulusal ve uluslararası bağlamda toplumsal düzen ile suç soruşturma görevini yerine getiriyor olması nedeniyle akıllı güç olarak tanımlanabilir.
Çıkar olgusu, ulusal çıkar bağlamında değerlendirilmekle birlikte, kısaca “…bir siyasal aktörün ulaşmak istediği hedefe giden yol, diğer anlamında ise, daha
önce ulaşılan hedeflerin varlığını ve devamlılığını sağlamaktır” 131 şeklinde
tanımlanmaktadır. Bu olgu, hem devletin varlığını sürdürmek, hem de bireyin erinç ve gönencinin sağlanmasını da öngörmektedir. Bir ayrım olarak insan doğası
barışsever ve iyi, diğer taraftansa yönetme hırsıyla hareket eden bencil varlıklar olarak ikiye ayrılmaktadır. Güçle iç içe değerlendirilen çıkar, insanlar gibi devletler için de var olma kavgasından başka bir şey değildir. Burada önemli olan ulusların güçleri ile çıkarlarını uyumlu hale getirmeleridir. Devlet bağlamında bakıldığında, amaçların gerçekleştirilebilmesi için silahlı güç ağır basmaktadır; bu da doğal olarak yumuşak güçlerden birisi olarak görülen ekonomiye ve insan kaynağına bağlıdır. Çıkar konusunda işbirliği ve toplumsal ile sınıf çıkarlarını gözeten görüşler de bulunmaktadır.132
Bir başka boyut ise, “… bir sistemdeki ana unsurlar üzerinde baskın rol
oynama, liderlik etme …” olarak tanımlanan ve üstünlük ile baskıyı içeren
hegemonya olgusunun da, güç olgusuyla doğrudan bağlantısı vardır. Bu olgu, etkin egemenliği öne çıkaran uluslararası egemenlik; baskın bir ulus devletin egemenliğini öne çıkaran devlet egemenliği; rıza olgusunu öne çıkaran ideoloji; tarihi gruplaşmalar içinde önderlik şeklinde alt boyutlara indirgenerek özetlenebilir.133
Güvenlik anlayışının değişkenliği ile göreceliği; geçmişe dayanan gelişimi; karmaşık yapısı; çoklu kimliği; kötü sonuç olasılığı, korku ile uygun durum ilişkisi; güç boyutu, davranış biçimi ve düşünce yapısı; izlemi ve örgütlenme gereksinimi
130 Serkan Yenal, a.g.m., (der.) Mahir Terzi, Serkan Yenal, a.g.e, s. 222-224 131 Serkan Yenal, a.g.m., (der.) Mahir Terzi, Serkan Yenal, a.g.e, s. 224 Huzur ve refah
132 Serkan Yenal, a.g.m., (der.) Mahir Terzi, Serkan Yenal, a.g.e,s. 224-227 133 Serkan Yenal, a.g.m., (der.) Mahir Terzi, Serkan Yenal, a.g.e, s. 228 Politika ya da siyaset
güvenliğin nitelikleri olarak anılabilir.134
Yukarda sayılan unsurlar sırasıyla ve kısaca aşağıdaki gibi açıklanabilir:135
1. Öznel algı – güç /öznel ve nesnel beklenti – değerlendirmeler. 2. Dönem – yer bağlamı.
3. Sorun ölçeğinin boyutuna göre çözümü (devlet ölçütü, bu ölçütün altı ve üstü).
4. Devlet dışı oyuncular ile çok boyutlu olasılık – korku odaklı ve derinlikli
güvenlik ortamı oluşumu.
5. Devlet- uluslararası ortam – kimlik bağlamının dengelenmesi:
a) Devlet düzeyinde: devletin yüce çıkarı ile güvenlik çıkmazı. b) Uluslararası ortam düzeyinde: devletler arası güvenlik ilişkileri (başat yetke eksikliği, doğrusal olmayan çok boyutluluk, küresele karşı bölgesel denge), devletlerin devlet dışı oyuncularla güvenlik ilişkileri.
c) Kimlik düzeyinde: bireysel, ulusal, halk egemenliğine dayalı yasallık, yurttaşlık.
6. Gözdağı kavramının devlet aygıtı, öğretisi, değerler dizini, davranış ve
düşünce yetkesi, kamuoyu, baskı ve çıkar kümeleri gibi kimlik dayanağı ile varlık ile gönenç arasındaki tüm konulara ilişkin algı ve gerçekliğe göre genişlemesi.
7. Ulusal çıkarların, ulus yararı için çağdaş ölçüler ve ilkeler bağlamında, toplumsal katmanları gözeterek, toplumun yaygın çıkarı için belirlenen birincil öncelikli bir nitelik edinmesi.
8. Ulusal güvenlik ereği, davranış biçimi ve düşünce yapısı, izlemi:
a) Yönetsel karar gücü tarafından belirlenen ulusal çıkarların somut tutumun ulusal erek olarak tanımlanması.
b) Ulusal güvenliğe ilişkin davranış biçimi ile düşünce yapısının başarısının, hangi unsurların kullanılacağına; askeri gücün yanında, dış politikaya, ekonomiye, görsel, işitsel ve yazınsal iletişim araçlarına, uluslararası ve ulusal kamuoyuna, bağlaşmalara, antlaşmalara ve iç güvenliğe bağlı olması.
134 Ali Bilgin Varlık, a.g.m., Ümit Özdağ (Ed.), a.g.e.,, s.17
135 Ali Bilgin Varlık, a.g.m., Ümit Özdağ (Ed.), a.g.e., s.17-20, 34-58 Risk - fırsat
Demokratik meşruiyet Tehdit
c) Devletin güvenlik kimliğinin bir ürünü olan izlemin, yeteneklerin geliştirilmesi, yapılandırılması, kullanılması şeklinde kaynak ile araçların nasıl kullanılacağının belirlenmesi; kaynakların maliyet etkin kullanılmasını, esnekliği, karar verme yetisi kazanımını, eş güdümü, işbirliğini, öngörüyü ve gerçekçiliği göz önünde bulundurması.
d) Ulusal güvenlik yeteneği, her devletin kendine özgü ve koşulları çerçevesinde oluşturduğu, ulusal güvenliği sağlama ve sürdürme yeterliliği ile güç ve güvenlik yönetiminin bileşkesi.
e) Ulusal güç unsurları, sert, yumuşak, akıllı olarak sınıflandırılan136,
durağan ve değişken ile etken ve edilgen ile bağıl ve değişken niteliklere bağlı, soyut ve somut kaynakların toplamı.
f) Güvenlik yönetimi, güvenliği sağlama ile sürdürme odaklı yargı, seçim ve eylem için kullanılan ilke, yöntem ve süreç.
Yukarıda sayılan unsurlardan güvenlik yönetimi özel bir önem taşımaktadır. Bu, izlemsel, eylemsel, yönetsel ve yöntemsel uzmanlıkları içermektedir. Yönetimsel usun yönetilmesi, usa dayalı ve gereksinimleri izleyerek
yöneten, gerçeği kavrama137 işlevleri olan devlet aygıtı ile devlet yönetimine
geçmişten gelen birikim ve kazanımların aktarımını esas alan güvenlik yönetimi, ulusal güvenlik yönetiminin ustalık boyutudur. Bu yönetimin başlıca görevi gözdağı, uygunluk, çıkar tanımlamasını yaparken, ulusal gücün yapılandırılıp geliştirilmesi ile uyumlaştırılması ve bunun yanında, ulusal davranış biçimi ile izlemin oluşturulmasına ön ayak olmaktır.138