Güven ve güvenilirlik düzeyi

Genelleştirilmiş Güven Düzeyi: Ankete katılan işletmelerin genelleştirilmiş güven düzeyi Dünya Değerler Anketinde (DDA) yer alan “Genel olarak insanların güvenilir olduklarını düşünür müsünüz, yoksa sizce insanlarla ilişkilerde çok dikkatli ve temkin mi olmak gerekir?” sorusuyla ölçülmüştür. Bu ölçüye evet genel olarak insanlara güvenirim cevabı verenler katılımcıların güven düzeyini, hayır güvenmem, çoğu zaman temkinli olmak gerekir cevabı verenler ise katılımcıların güvensizlik düzeyini belirlemektedir.

Tablo 4.21: Güven ve Güvensizlik Düzeyleri

Frekans %

Evet, (Güven Düzeyi) 79 27, 7 Hayır, (Güvensizlik Düzeyi) 206 72, 3

Toplam 285 100, 0

Tablo 4.21 DDA’da yer alan ve genel güven düzeyini ölçmeye yarayan soruya katılımcıların verdikleri cevapları göstermektedir. Buna göre ankete katılan 293 işletmeden 79’u insanlara güvendiğini, 206’sı insanlara karşı temkinli olduğunu belirtmiş, 8 işletme ise cevap vermemiştir. Güven düzeyini ölçmeye yönelik bu soruya verilen cevaplara göre işletmelerin genel güven düzeyi %27, 7 ve genel güvensizlik düzeyi ise %72, 3 olmaktadır. Buradan ankete katılan işletmelerin genel olarak insanlara karşı güvensiz olduğu ve bu sonucun DDA sonuçlarıyla tutarlı olduğu söylenebilir.

Tablo 4.22: Spesifik Kişilere/Gruplara Göre Güven Eğilimi

Hiç Ya Da

Çok Az Az

Ne Az Ne De

Çok (Normal) Fazla

Çok Fazla

Bileşik Güven

Aynı Etnik Kökenden

Meslektaşlara 19, 2 18, 8 42, 5 14, 3 5, 2 2, 675 Aynı İnançtan

Meslektaşlara 9, 1 28 38, 1 18, 9 5, 9 2, 845 Farklı Etnik Kökenden

Meslektaşlara 17, 1 31, 8 42, 3 7, 3 1, 4 2, 438 Farklı İnançtan

Meslektaşlara 19, 4 35, 9 37, 7 4, 9 2, 1 2, 344 Malzeme Alınan Kişilere 10, 2 20 51, 6 16, 5 1, 8 2, 800 Müşterilere 10, 9 25, 4 44 17, 3 2, 5 2, 754 Kamu Görevlilerine 14, 8 28, 2 39, 1 15, 8 2, 1 2, 622 Yabancılara 38, 2 35, 1 21, 1 5, 3 0, 4 1, 949 Yerel Yöneticilere 18, 3 33, 5 32, 4 12, 7 3, 2 2, 493

Tablo 4.22’de işletmelerin bileşik güven ölçütü spesifik özellikteki kişi ve gruplara duyulan güvenin ağırlıklı ortalamaları alınarak hesaplanmıştır. Ankete katılan işletmelerin ortalama güven düzeyi Aynı Etnik Kökenden Meslektaşlarına 2, 675, Aynı İnançtan Meslektaşlarına 2, 845, Farklı Etnik Kökenden Meslektaşlarına 2, 438, Farklı İnançtan Meslektaşlarına 2, 344, Malzeme Aldıkları Kişilere 2, 800, Müşterilerine 2, 754, Kamu Görevlilerine 2, 622, Yabancılara 1, 949 ve Yerel Yöneticilere 2, 493 olarak hesaplanmıştır. Hesaplanan ortalama güven değerlerine bakıldığında tüm gruplar bazında güvenin düşük (bileşik güven < 3) olduğu görülmektedir. Tüm gruplar içerisinde en çok güven aynı inançtan/mezhepten olan meslektaşlara duyulmaktadır. Ayrıca tüm gruplar dikkate alındığında ankete katılan işletmelerin genel güven düzeyinin 2, 547 olduğu söylenebilir. Yani ankete katılan işletmeler için genel olarak güvensizlik eğilimi ön plandadır.

Tablo 4.22’de yer alan sonuçlara göre işletmelerin yaklaşık %38’i tüm gruplar için ne az ne de çok güven duyduklarını belirtmişlerdir. Ayrıca yine sonuçlara göre işletmelerin genel olarak tüm gruplarda çok az/az güvenme düzeyinin fazla/çok fazla güvenme düzeyine oranı yaklaşık % 1, 5-2 arasındadır. Ancak yabancılara duyulan güven (%12, 86), farklı inançtan meslektaşlara duyulan güven (%7, 90) ve farklı etnik kökenden meslektaşlara duyulan güven (%5, 62) için güvensizliğin güvene oranı oldukça yüksek çıkmıştır. Bu üç spesifik grup için güvensizliğin diğer gruplardan daha çok olduğu yargısına ulaşılabilir.

Çalışma kapsamında ileri analizlerde kullanılmak üzere tüm gruplar (tablo 22’deki) dikkate alınarak 9 faktörden oluşan bileşik güven düzeyi değişkeni hesaplanmıştır. İlgili 9 faktöre işletmelerin verdiği cevapların ortalaması alınarak hesaplanan bileşik güven düzeyi değişkenine BİLGÜV ismi verilmiştir.

Yüklenilmiş (atfedilmiş) Güven Düzeyi: Çalışmamızda işletmelerin aynı etnik kökenden ve aynı din ve mezhepten olan meslektaşlarına duydukları güvenler (fazla/çok fazla) atfedilmiş güven olarak ele alınmıştır. Buna göre tablo 22’de de görüldüğü gibi ankete katılan işletmeler içerisinde aynı etnik kökenden olan meslektaşlara güvenme oranı % 19, 5 ve aynı din ve mezhepten olan meslektaşlara güvenme oranı ise % 24, 8 olarak gerçekleşmiştir.

Çalışmamızda sosyal sermayenin bağlayıcı yönünü değerlendirmek amacıyla katılımcılara “Ticari bir ilişkinin güvenli olması için iş ilişkisine girilen kişilerin akraba ya da tanıdık olmaları daha iyi midir?” sorusu sorulmuştur. 285 katılımcının 70’i (%24, 6’sı) bu soruya olumlu yanıt verirken, 215’i (%75, 4’ü)bu soruya olumsuz yanıt vermişlerdir.

Tablo 4.23: Ticari İlişkilerin Sosyo-Kültürel Yapısı

Frekans %

Evet 93 35, 5

Aynı mahalle/köy/ilçeden

Hayır 169 64, 5

Evet 74 27, 8

Aynı aileden, akraba

Hayır 192 72, 2

Evet 194 72, 7

Aynı din/mezhepten

Hayır 73 27, 3

Evet 124 47, 5

Aynı etnik kökenden

Hayır 137 52, 5

Evet 56 22

Aynı partiyi destekler

Hayır 198 78

Katılımcıların normal olarak iş yaptıkları kişilerle ortak özelliklerini belirleyebilmek amacıyla normal olarak birlikte iş yaptıkları kişileri değerlendirmeleri istenmiştir. Tablo 4.23’de görüldüğü gibi katılımcıların ticari ilişkilerinde sadece aynı din ve mezhepten kişilerle iş yaptıkları bunun dışındaki sosyo-kültürel özelliklerin (aynı mahalle/köy/ilçe, aynı aile/akraba, aynı etnik köken, aynı siyasi görüş) ortak olmadığı sonucuna ulaşılabilir.

Ticari bir ilişkinin güvenli olması için iş ilişkisine girilen kişilerin akraba ya da tanıdık olmaları daha iyi midir?” sorusuna evet cevabı verenlerin %42, 2’si aynı mahalleden, %37, 1’i aynı aileden, %83, 8’i aynı dinden, % 59, 7’si aynı etnik kökenden ve %30, 9’u aynı siyasi görüşten kişilerle iş yaptıklarını belirtmişlerdir.

Kazanılmış Güven Düzeyi: Çalışmamızda işletmelerin farklı etnik kökenden ve

farklı din ve mezhepten olan meslektaşlarına duydukları güvenler (fazla/çok fazla) kazanılmış güven olarak ele alınmıştır. Buna göre tablo 22’de de görüldüğü gibi ankete katılan işletmeler içerisinde farklı etnik kökenden olan meslektaşlara güvenme oranı %8, 7 ve farklı din ve mezhepten olan meslektaşlara güvenme oranı ise % 7 olarak gerçekleşmiştir. Bu oranların düşüklüğü birleştirici sosyal sermaye düzeyinin düşük olduğunu söylemektedir.

Güvenilirlik: Çalışmamızda işletmelerin güvenilirlik algısını ölçebilmek için “İş

hayatınızda şu ya da bu şekilde, tanımadığınız bazı insanlara itimat ederek aslında bir risk alırsınız” ifadesini değerlendirmeleri istenmiştir. İşletmelerin %6, 3’ü bu görüşe katılmadıklarını, %14, 2’si kararsız olduklarını ve % 79, 5’i bu görüşe katıldıklarını belirtmişlerdir. Yani katılımcılar iş ortamını riskli, güvenilir olmayan bir ortam olarak değerlendirmektedirler.