Gürültü ölçümünde kullanılan çalılar

Bu çalışmada Pyracantha coccinea M., Cotoneaster horizontalis Decne..

Berberis thunbergii D.C., Cotopneaster dammeri C.K., Forsythia intermedia Zab., Juniperus horizontalis L., Euonymus japonica L., Spirea vanhouetti Briot., Tamarix tetranda L. bitkilerinden oluşmuş gruplarla gürültü ölçümleri yapılmıştır. Beş metrelik,

dokuz metrelik ve yirmi metrelik bitki refüjlerinde bu bitkilerin farklı kombinasyonları bir araya getirilmiş ve gürültü ölçümü sonrasında hangi bitkilerin gürültüyü ne oranda azalttığı tespit edilmiştir.

Pyracantha coccinea M. (Ateş Dikeni) :

80'e yakın türü bulunan, herdemyeşil çalı ve sarmaşıklardır. Bu türlerin bir kısmı ülkemizde de tabii olarak yetişmektedir. Örnek çalı olarak, kenar veya süs çalısı olarak ya da geçilmez çit oluşturulmasında kullanılabilirler. Süs vermek için biçimlendirildiğinde, çalı olarak yetiştiği yüksekliğin iki katı yükselebilirler. Bazı türler tek gövdeli küçük ağaç olarak budana-bilir. Düz çiçek kümeleri ilkbaharda hoş bir görü- nüm arz ederler. Asıl gösterişli halleri ise yaz sonu veya sonbahar başında meyve kümelerinin kırmızı-turuncuya dönüşmesi ile olur. Bu meyveler kışın da bitki üzerinde kalırlar. Ateş dikenleri güneşli kısımlara dikildiklerinde pek çok toprağa uyum sağlarlar. Çoğu yaprak dökmemesine rağmen, çok soğuk bölgelerde yapraklar kıştan dolayı kuruyabilmektedir. Pyracantha coccinea memleketimizde en çok sevilen ve yetiştirilen türdür (Şekil 3.1). Bazı bölgelerde dalları kurutan hastalıklara maruz kalabilirler. 'Fiery Cascade', 'Mohave', 'Rutgers' ve 'Teton' gibi yeni geliştirilen, hastalıklara dayanıklı kültivarları tercih etmeniz uygun olur. Üretilmeleri ilkbaharda tohum ekimiyle, yazın ve sonbaharda çelikle olmaktadır (Ceylan,1999).

Şekil 3.1. Pyracantha coccinea M.bitkisinin genel görünüm (orijinal.2010). Cotoneaster horizontalis Decne. (Dağ muşmulası) :

50 kadar türü bulunan, yaprak döken ya da herdemyeşil çalılardır. Yurdumuzda çok sevilen ve kullanılan uyumlu bitkilerdir. Büyüklükleri bodur yer örtücü, ya da uzun, fıskiye gibi türler arasında değişir. Hepsi sık, küçük ve ince yapraklı, hoş dokulu bitkilerdir. Küçük, be-yaz-pembemsi çiçekler ilkbaharda açarlar fakat ilginç olmakla beraber gösterişsizdirler. Sarkık dallar üzerinde sonbaharda beliren ve bütün kış bitki üzerinde kalan kırmızı meyveler ise gerçekten göz alıcı olurlar. Gübreli ve iyi sulanan yerlerdense kuru ve fakir topraklarda meyve miktarı ile kalitesi daha yüksek olur. Bazıları kısmi gölgede yetişmesine rağmen en tatminkâr gelişmeyi tam güneşte gerçekleştirirler (Şekil 3.2).

Kaya bahçelerinde, bordur, çit, perde ya da yer örtücü olarak yahut erozyon kontrolünde kullanılabilir. Budamaktan kaçının.

Soğuk bölgelerimizde de nispeten yetişebilirlerse de. en iyi ılıman yörelerimizde gelişirler. Kuzey Yarımkürede doğal olarak yaydım gösteren bu cinsin bazı türleri ülkemizde doğal olarak yetişmektedir.

Şekil 3.2. Cotoneaster horizontalis Decne bitkisinin genel görünümü (orijinal,2010). Berberis thunbergii D.C. (Kadın tuzluğu) :

450 kadar türü bulunan, yaprak döken ya da herdemyeşil çalılardır. Karamuk, Kadıntuzluğu ve Amberparis adlarıyla da bilinirler. Birçok türü ülkemizde doğal olarak yetişmektedir.

Küçük ve sık, pekçok değişik renkte olabilen gösterişli yaprakları yüzünden süs bitkisi olarak kullanılırlar. Bazı türler sonbaharda fevkalade güzel sonbahar renklenmeleri yapar. Sarı ve bazen kırmızı olabilen çiçekleri ile, sarı, kırmızı ya da siyah meyveleri vardır. Pek çoğunun gövdeleri dikenli iken kimisinin yaprakları da dikenlidir (Şekil 3.3).

Diken Üzümleri kenar dikimlerinde geçilmesi zor bariyerler oluşturabilirler. Kısa boylu olanlar ise bodur çit teşkili için uygundur. Dar çimenlik alanlarda, özellikle kırmızı yapraklı olanlar, yeşil çimlerle tatlı bir tezat oluşturarak hoş bir görsel etki bırakırlar.

Tam güneş veya hafif gölge kısımlara ve nemli, iyi süzülen topraklara dikin. Her tür toprakta yetişebilecek kanaatkar bitkilerdir. Yaprak döken türler herdemyeşillere göre susuzluğa daha duyarlıdır. Tek olarak kullanılanlar budanmaya ihtiyaç göstermezlerse de, çit teşkilinde kulanılanlar büyüme sezonunda 2-3 kez budanmalıdır. Üretilmeleri tohum ve çelikle olur. Çelikler, yapraklı kısımları toprağa gelecek şekilde ters dikilmelidir (Korkut,2002).

Şekil 3.3. Berberis thunbergii D. C. bitkisinin genel görünümü (orijinal,2010) Cotoneaster Dammeri C. K. ( Tibet Dağ Muşmulası ) :

Yetişme yeri vatanı Tibet ve Çin'in batısı'dır. 3m ye kadar boylanan bir çalıdır. Sürgünleri sık tüylü, kalın yaprakları eliptik oval biçimli,sivri uçlu ve tabanı da geniş kama şeklinde ve yaklaşık 3cm boyundadır.Yaprakların üst yüzü başlangıçta tüylü sonradan çıplaklaşır,alt yüzü ise sarımsı boz ya da gri beyaz sık tüylüdür.Yaprak sapları 1-3cm uzunluğundadır.Küçük pembe beyaz çiçekleri vardır.Meyvesi oval biçimli 6- 7mm uzunluğundadır. Önce kırmızı tüylü olan meyveler sonradan çıplaklaşır. Dalları aşağıya doğru sarkık olduğundan tepesi yayık ve geniş olur (Şekil 3.4).

Soğuk ve sıcak iklimlerde yetişebilmektedir. Humusça zengin, hafif kalkerli, iyi drenajlı humusça zengin toprakları tercih eder.

Budama ihtiyacı pek fazla olmayan bu bitki ilkbaharda tohumla, sonbahar sonunda ya da ilkbaharda çelik veya daldırma ile çoğaltılabilir (Odabaş,1989).

Şekil 3.4. Cotoneaster dammeri C.K. bitkisinin meyve, yaprak ve çiçek durumu (orijinal,2010) Forsythia İntermedia Zab. (Altın Çanak) :

Yaprak döken çalılardır. Göz alıcı çiçekleri vardır.

Altın Çanakları en erken çiçek açan yaprak döken çalılardandır. İlkbahar başında çıplak dallar, baharı müjdelercesine açık sarı çiçeklerle dolarlar. 3 m. kadar boylanabilen bu bitkiler, bir o kadar da yayılım gösterirler. Örnek bitki olarak, küme ya da gruplar halinde, ya da budanan yahut budanmayan çit teşkilinde güzel olurlar (Şekil 3.5).

Altın Çanakları pek çok koşula uyum sağlar ve uzun yaşarlar. Kap bitkisi olarak da değerlendirilebilen bu bitkileri, tam güneş alan yerlerde herhangi bir toprağa dikebilirsiniz.

Pek çok kültivarm ana türlerden daha iyi özellikleri vardır. 'Lynwood' dikey büyüyen, altın sarısı çiçek açan bir bitkidir. 'Spring Glory' koyu sarı çiçeklidir. 'Specta- bilis' hızlı büyüyen, kemerli dalları olan, koyu sarı çiçekli bir bitkidir. Üretilmeleri çelikle olmaktadır (Korkut,2002).

Şekil 3.5. Forsythia x intermedia Zab. bitkisinin genel görünümü (orijinal,2010) Juniperus horizontalis L. ( Yayılıcı ardıç ) :

Herdemyeşil ağaç, çalı ve yer örtücü karakterinde 70 kadar tür bu cinsi oluşturur.Pek çok türü yurdumuzda doğal olarak yetişmekte, çok sayıda tür, alttür, varyete ve formu da süs bitkisi olarak kullanılmaktadır. Genç bitkilerde, dallara tutunan iğne şekilli sert ve kısa yapraklar vardır. Bitkiler olgunlaştıkça sürgünleri saran pul gibi yaprakçıklar oluştururlar. İğnemsi yapraklar bazı bitkilerde yıllarca kalabilirler. Bazı bitkiler ise hiç yetişkin pulsu yaprak üretmezler. Yaprakların renkleri değişiklik gösterir. Yeşilin bütün tonları, mavi, gri ve hatta sarı olabilirler. Bazı iğne yaprakların altları beyaz olur. Plastik yapıları ve görünümleri, güzel iğne ya da pul yaprakları, renkli ve üzümsü meyveleri ve de bodur, sürünücü bitkilerden dev ağaçlara uzanan farklı formları ile neredeyse tek başlarına bir bahçeyi düzenlemeye yetebilirler. Bazıları 30 cm.'den kısa boylarına rağmen 3 m.'ye kadar yaydım gösterebilirler. Bu türler yer örtücü olarak ve kenarlar için çok uygun olur. Bir kısmı çalı sınırlar, gruplar ve kısa kenarlar için uygundur. Bazı türleri ise ağaç boyuna ulaşır ve örnek ağaç, perde ya da boylu kenar olarak değerlenirler. Değişik doku ve renkteki yapraklar çok farklı kullanım alanları doğururlar (Şekil 3.6).

Ardıçları simetrik form alması için hafifçe ya da düzgün kenarlar ve şekillendirmek amacıyla kuvvetlice budayabilirsiniz. Pek çok türünün çok ilginç,

buruşuk ya da örüntülü, göz göz dallanma alışkanlıkları vardır. Çoğu türü ülkemizin hemen her yerinde rahatlıkla yetişebilir. Asitli veya alkali olsun, her tür toprakta yetişir ve sıcak kuru iklimleri tolere ederler. En iyi kuru, kumlu veya çakıllı, iyi süzülen topraklarda gelişirler. Hafif gölgede de yetişebilirler; ancak en iyisi tam güneştir. Koyu gölge veya az süzülen topraklara dikilen Ardıçlarda kök çürümesi olur. Özellikle nemli bölgelerde ve yağmurlama ile sık sulanan bahçelerde dal uçlarının kahverengileşmesi şeklinde beliren Ardıç Mantarı sorun olabilir. Üretilmeleri tohum, çelik ve aşı ile olur(Ceylan,1999).

Şekil 3.6. Juniperus horizontalis L.bitkisinin genel görünümü ve yaprak durumu (orijinal,2010) Euonymus japonica L. ( Taflan ) :

Yaprak döken ya da herdemyeşil, çalı ya da asma karakterinde 170 kadar tür bu cinsi oluşturur. Pek çok türü genelde Himalaya'lar ve Japonya'da doğal yaydım göstermektedir. Gösterişli yaprak ve meyveleri ile dekoratif sonbahar renklenmeleri sebebiyle peyzajda kullanılmaktadırlar (Şekil 3.7).

Bu cins, güzel ve parlak yapraklı pek çok sevilen türü içermektedir. 5 kadar türleri ülkemizde doğal olarak yetişir. Çok değişik kullanıma imkân sağlayan uyumlu bitkilerdir. 8-10 senede olgun hallerine ulaşırlar. Çiçekleri pek gösterişli olmamasına rağmen, bazılarının öyle parlak ve alacalı yaprakları vardır ki, pek az bitki onların yıl

boyu süren güzellikleri ile boy ölçüşebilir. Bazı türlerin olgun bireyleri, sonbahar ve kışın parlak portakal renkli meyveler verirler.

Taflanlar, değişik form ve büyüme alışkanlıkları ile peyzajda pek çok değişik kullanıma imkan sağlamaktadırlar. Alaca yapraklı olanlar güzel vurgu bitkisi olurken, bazı yayılıcı türler yer örtücü ya da asma olarak kullanılabilir. Bazı tür ve kültivarlar ise çarpıcı bir espalier olurlar. Çit ve bordur bitkisi olarak da son derece yaygın kullanılmaktadırlar.

Güneş ya da gölge olsun, her tür bahçe koşulunda iyi yetişirler. Alaca yapraklı olanlar güzelliklerini devam ettirebilmek için daha fazla güneşe ihtiyaç duyarlar (Odabaş,1989).

Şekil 3.7. Euonymus japonica L.bitkisinin genel görünümü ve yaprak durumu (orijinal,2010).

Spiraea Vanhouetti Briot. ( Keçi Sakalı ) :

100 civarında türü bulunan, yaprak döken çalılardır. Gösterişli çiçekleri vardır. Bahar sonu veya yaz başında açan küçük küçük, bol miktarda gösterişli çiçekleri için yetiştirilirler. Beyaz, pembe ya da kırmızı renk çiçek açan türleri vardır. Sıkı formlu olanlar az bir budama ile muntazam şekillerini devam ettirirler. Kıvrılıp yere doğru dökülen yan dallarıyla çok gösterişli olurlar. İyi ve zamanında budandıkları takdirde çok

bol ve gösterişli çiçek açarlar. İlkbaharda çiçeklenenleri çiçeklenmeden hemen sonra, yazın çiçeklenenleri ise ilkbaharda budayın(Şekil 3.8).

Keçi sakalları her tür toprakta yetişebilirlerse de, en tatminkar gelişmeyi ve çiçeklenmeyi tam güneş alan yerlerde ve nemli topraklarda yaparlar. Pek çok türü Himalaya'lar ve Orta Amerika'da yaydım gösterir. Bugün için dünyada, yurdumuzda pek azı bilinen 1000'e yakın ticari seleksiyon yetiştirilmekte ve satılmaktadır. Pek çoğunu birbirinden ayırmak zordur. İç mekanda da kullanılabilen bu cinsin, grup, çit ve taş bahçeleri için uygun türleri vardır. Üretilmeleri çelikle olur (Korkut,2002).

Şekil 3.8. Spiraea vanhouetti Briot. bitkisinin genel görünümü (orijinal,2010)

Tamarix tetranda L. ( Ilgın ) :

80'e yakın türü bulunan, yaprak döken ya da herdem-yeşil çalılardır. Göz alıcı çiçekleri vardır. En az 6 türleri yurdumuzda doğal olarak yaydım göstermektedir. İlkba- har veya yazın açan açık pembe, eflatun renkli çiçek salkımları çok gösterişlidir ve neredeyse ağacı başka hiçbir yeri görünmeyecek şekilde kaplarlar. Kuma, tuzlu su ve rüzgara, susuzluğa dayanıklılığı, sahil tesislerinde toprak stabilizasyonu ve perde tesisi için uygun oluşları, onları aranan bitkiler yapar (Şekil 3.9).

Bu cinse mensup bitkiler fevkalade hızlı büyürler. Olabildiğince küçük fidanlar dikmeye çalışın; zira büyük fidanlarda kök bozulmaları gözlenir. Çiçeklenme zamanları göz önüne alınarak yapılan budamalar çiçek verimlerini çok artırır. Üretilmeleri çelikle olur (Ceylan,1999).