Günlük Çalışma Süresi

İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin 4.maddesine ve 4857 sayılı İş Kanununun 63.maddesine göre, günlük çalışma süresi ne olursa olsun on bir saati geçemez587_{. Haftanın iş günlerinden birinde kısmen çalışılan işyerlerinde, bu}

süre haftalık çalışma süresinden düşüldükten sonra, çalışılan sürenin çalışılan gün sayısına bölünmesi suretiyle günlük çalışma süreleri belirlenir (ÇalışmaSüreleriYön. md.4/II). Yani, haftanın altı günü ve kırk beş saat çalışılan bir işyerinde, işçiler cumartesi günü beş saat çalışıyorlarsa, diğer günlerdeki günlük çalışma süreleri (45- 5 =40saat 40 saat/5 gün=) 8 saat olacaktır. Yönetmeliğin aynı maddesine göre, bir işçinin, on bir saati aşan bir süre için çalıştırılması hâlinde, 4857 sayılı İş Kanununun fazla çalışmaya ilişkin 41, 42 ve 43.maddeleri ile, 79 sayılı Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6.maddesi588 _{uygulanacaktır. Yani, bir işçi fazla}

çalışmalar da dahil günde en fazla onbir saat çalıştırılabilecektir589_{. Deniz İş}

değişik şekillerde, yani otuz beş saatlik süre, seçime göre, 5 gün yedi saat (Pazar ve bir başka gün hafta tatili yapılmak suretiyle), altı gün üzerinden 5 saat 50 dakika olarak veya 5,5 gün günde en fazla sekiz saat çalışılmak (Pazar günü ve bir başka gün yarım gün hafta tatili yapmak) suretiyle paylaştırılabilir (MINÉ, s.26). Ancak haftalık çalışma süresinin, fazla çalışmalar, denklik süreleri ve telafi çalışmaları ile aşılması mümkündür. Bu nedenle de Fransız İş Kanununda yapılan tanım yerinde değildir. İşverenler, işçilere fazla çalışma yaptırarak (ki bu süre yılda 220 saattir), haftalık çalışma süresini otuz dokuz saate çıkarabilirler. Bu anlamda, yasal çalışma süresi sadece fiilî çalışma süresine ilişkindir ve çalışma süresi olarak ücretlendirilen diğer süreleri içermez (PELISSIER/SUPIOT/JEAMMAUD, s.1038). Kanunda ikinci bir sınırlama vardır: bir hafta içerisinde çalışma süresi, fazla çalışmalarla birlikte her halûkârda kırk sekiz saati geçemez. Ancak, on iki hafta üzerinden hesaplanan ortalama haftalık çalışma süresinin de kırk dört saati aşamayacaktır. Yine, hem kırk sekiz hem de kırk dört saatlik sürenin toplu iş sözleşmeleri ile aşılmasına imkân tanınmış ve bazı özel koşullar altında dahi artamayacak şekilde haftada altmış saate kadar çalışılması mümkün kılınmıştır.

587 _{Fransız İş Kanununun 212-1/II.fıkrasına göre ise, kural olarak, günlük çalışma süresi on saati} geçemez. Ancak bu süreyi çalışma süresinin başından sonuna kadar, yani ara dinlenmelerini de içine alacak şekilde düşünmemek gerekir. Günlük çalışma süresi, çıraklar ve on sekiz yaşından küçük işçiler için sekiz saattir. Ancak, hemen belirtelim ki, günlük çalışma süresinin toplu iş sözleşmeleri ile Fransa’da oniki saate kadar çıkarılması mümkündür. Hatta, iş müfettişinin izni ile bu süreden de fazla çalışılabilir (PELISSIER/SUPIOT/JEAMMAUD, s.1038).

588 _{RG. 16.9.1960T., S:10605. Bu Kanunun 6.maddesi şu şekildedir: “Hükümet kararı ile işyerlerinde}

gündüz ve gece çalışmalarında tatbik edilmek üzere, günlük iş saatleri, işlerin mahiyetine ve ihtiyaç derecesine göre üçer saat kadar artırılabilir ve zaruret halinde Hafta Tatili Kanunu ve Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun hükümleri kısmen veya tamamen tatbik edilmeyebilir.”

Kanununun 26.maddesine göre ise, genel bakımdan çalışma süresi günde sekiz saattir. Aynı şekilde Basın İş Kanununda da, günlük çalışma süresi, gece ve gündüz devrelerinde sekiz saat olarak öngörülmüştür.

Çağrı üzerine çalışan bir işçi ile işveren yazılı olarak yaptıkları sözleşmede günlük çalışma süresi kararlaştırmamışlar ise, işveren her çağrıda işçiyi günde en az dört saat üst üste çalıştırmak zorundadır590_{. İşçi, dört saat kesintisiz/sürekli olarak}

çalıştırılmalıdır591_{. Yani, çağrı üzerine çalışmaya dayalı kısmî süreli iş}

sözleşmelerinde çalışma süresi kural olarak, günde dört saatten az olamayacak; bu süre içinde işçi çalıştırılsın ya da çalıştırılmasın ücrete ve buna bağlı olarak işçilik haklarına sahip olacaktır. Ancak, yazılı olarak yapılan çağrı üzerine iş sözleşmesinde günlük çalışma süresinin dört saatin altında kararlaştırılması mümkündür592_.

Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğe593

göre, temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi saati geçemez. Onbeş yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz saate kadar arttırılabilir (md.6/I). Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saati dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde ise, çalışma süreleri birinci fıkrada belirtilen çalışma sürelerini aşamaz (md.6/III).

Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmeliğin594 _{4.maddesinde günde ancak}

yedibuçuk saat ve 5.maddesinde de yedi buçuk saatten daha az çalışılacak işleri sınırlı sayıda saymıştır. Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerde çalıştırılan işçiler, 4. ve 5.maddede belirtilen günlük en çok iş sürelerinden sonra diğer herhangi bir işte çalıştırılamazlar (md.6). Bu işlere ilişkin olarak hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin asıl işçilere yaptırılması halinde, bu işlerin, Sağlık Kuralları Bakımından

590 _{Oysa, 4857 sayılı İş Kanunun tasarısında sözleşmede günlük çalışma süresinin kararlaştırılmamış} olması durumunda, işverenin her çağrıda işçiyi günde en az üç saat üst üste çalıştırması zorunluluğu getirilmişti.

591 _{EYRENCİ, 4857 Sayılı İş Kanunu, s. 28.}

592 _{SÜZEK, s.223; DEMİR, s.50. Aksi görüş için bkz. EYRENCİ/TAŞKENT/ULUCAN, s.84; YILDIZ,} s.69.

593 _{RG.06.04.2004, S:25425.} 594 _{RG.15.04.2004, S:25434.}

Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelikte yer alan işlerden her birine özgü olmak üzere belirtilmiş bulunan iş sürelerini aşmayacak biçimde düzenlenmesi zorunludur (HTTİY.md.11).

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyle Emziren Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik595 _{md.10’a göre, gebe, yeni doğum yapmış ve}

emziren işçi günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.

Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde Çalışanların Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmeliğin 7.maddesine göre de, tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı biçimde dağıtılabilir.