Güney Afrika Gümrük Birliği (SACU)

Güney Afrika Gümrük Birliği tarihi 1910 a kadar dayanan dünyanın en eski Gümrük Birliğidir. 337SACU, 1969 yılında Güney Afrika Cumhuriyeti ile Bostova, Lesotho ve Svaziland arasında imzalanan anlaşma ile kurulmuş ve 1 Mart 1970 tarihinde yürürlüğe girmiştir.338 Güney Afrika Cumhuriyeti, Botsvana, Namibya, Lesotho ve Svaziland SACU üyesi ülkelerdir.339

SACU, özel bir gümrük alanı ve ortak bir dış tarife ile bir Gümrük Birliği olarak kurulmuştur. Kurulan Gümrük Birliği içinde göreceli olarak ürünlerin serbest dolaşımı bulunmaktadır. Ayrıca ticaret alanı içinde gümrük tarifeleri bulunmamaktadır. Birlik içinde, üçüncü ülkelerden ithalata ilişkin tüm gümrük vergileri, ortak bir Hasılat Havuzu’nda toplanıp her yıl mutabık kalınmış bir hasılat dağıtım mekanizmasının temelinde dağıtılmaktadır.340

SACU’nun hedefleri arasında; üye ülkeler arasında sınır dışı mal hareketini kolaylaştırmak, üye ülkeler arası ticareti geliştirecek kurumlar oluşturmak, adil rekabet ortamı oluşturmak, yatırım olanaklarını arttırmak ve ortak politika stratejileri geliştirmek bulunmaktadır.341

Şekil-46’da bulunan Güney Afrika Gümrük Birliği (SACU) üye ülkeler haritası ile şekil-47’de bulunan Birinci Dünya Savaşı Öncesi Afrika Sömürgelerinin Dağılımı haritası karşılaştırıldığında SACU üyesi ülkelerin neo-kolonyal dönemde

İngiliz sömürgesi altında kalan ülkelerden oluştuğu görülmektedir. Ayrıca üye ülkelerin hepsinin resmi dili İngilizcedir. Bu bağlamda SACU üyesi ülkeleri bir araya getiren etkenin neo-kolonyal dönemdeki sömürge bağları olduğunu söylemek mümkündür.

337_{Dumusani Mahlinza, “Güney Afrika Gümrük Birliği (SACU), Tarihçe, Başarılar ve Çözümlenmesi}

Gereken Sorunlar”, Ufuk Tepebaş, (Ed.), Afrika’da Bölgesel Örgütler, Kurumsallaşma ve İşbirliği, s. 66

338

Can Altan, a.g.e., s. 196.

339_{http://www.sacu.int/index.php (17.12.2012)} 340_{Dumusani Mahlinza, a.g.m., s. 66.}

Şekil-46: Güney Afrika Gümrük Birliği (SACU) Üye Ülkeler

Kaynak:

http://tr.wikipedia.org/wiki/Af rika, internet sayfasında bulunan Afrika haritası taslak olarak kullanılmış ve http://www.sacu.int

(17.12.2012) sitesinde bulunan bilgiler kullanılarak taslak harita üzerine SACU üyesi ülkeler yerleştirilerek çizim yapılmıştır.

Şekil-47: Birinci Dünya Savaşı Öncesi Afrika Sömürgelerinin Dağılımı

SONUÇ

Afrika Avrupalılar tarafından orta çağlarda dik üçgenle temsil edilmekteydi. Kıtaya olan ilgi merak Rönesans döneminde ressamların kıtayı resmetmeleriyle başlamıştır. Coğrafi keşifler ve ardından sanayi devrimiyle birlikte Avrupalı devletler 1914’lere gelindiğinde kıtanın hemen hemen her noktasına hakim konuma gelmişlerdir.

Kıta coğrafi keşiflerle birlikte tanınmış olmasına rağmen gene de geç tanınmıştır. Ulaşım şartlarının zorluğu kıtanın geç tanınmasının nedenleri arasında yer almaktadır. Kıtanın geç tanınması, kıtanın adının “Karanlık Kıta” olarak anılmasına neden olmuştur. Aynı zamanda kıtanın nüfusunun büyük bir kısmının siyah/koyu tenli insanlardan oluştuğu için de kıta “Kara Afrika” olarak adlandırılmaktadır.

İklim özellikleri siyasal olarak bölgenin şekillenmesinde rol oynamıştır. Aynı iklim şartları altında bulunan devletlerde siyasi birlik yönünden bir çekicilik bulunurken, farklı iklim tiplerinde bulunan ülkeler bu konuda daha zayıf bir bütünlük tablosu çizmektedirler. Bu bağlamda Aanı coğrafi özelliklere sahip ülkeler kendi bölgelerinde daha hızlı bir entegrasyon sürecine girebilmektedirler. Afrika kıtasında da bölgesel örgütlenmelerin daha fazla olduğunu görmekteyiz bunun nedeni hem coğrafi ve iklimsel yakınlık hem de entegrasyon teorileri bağlamında ülkeler arasında yakınlaşmayı ve bütünleşmeyi başlatan tarihsel ortak belleği oluşturan kolonyal bağlardır.

Afrika tarihi tezde üç bölüme ayrılarak incelenmiştir. Bu üç dönem arasında kıyaslama yapıldığı zaman sömürge öncesi dönemde kıtanın gelişimi ve bütünlüğü doğal bir gelişim göstermektedir. Sömürge öncesi dönemde kıtada çeşitli krallıklar, imparatorluklar ve değişik büyüklükte çeşitli devletlerin bulunmasına rağmen kabileler arasında çatışmaların yerine işbirliği ve çıkar ilişkilerinin olduğunu görmekteyiz.

Coğrafi keşiflerle birlikte kıtanın kıyılardan başlayarak içlere doğru tamamen sömürge haline gelmesiyle birlikte kıtanın doğal yapısı bozulmuştur. Kıtanın doğal yapısındaki bozulma kıtaya özgü kabile şeklindeki örgütlenmelerin bozulmasıyla kıta

çatışmaların yoğun olduğu bir kaos dönemine girmiştir. Kabilelerin doğal yapılarındaki bozulmalar ve ülke sınırları çizilirken doğal sınırlar yerine harita üzerinden çizimler yapılması kıtada günümüze kadar süregelen etnik çatışmaların nedenlerini oluşturmaktadır. Sömürgecilikle birlikte kıtadaki kaos ortamının giderilmesi adına sömürge sonrası dönemde kıta üzerinde bir çok bütünleşme hareketi görülmektedir. Fakat bütünleşme hareketlerindeki ironi ise bölgesel örgütlenmelerde kolonyal bağların ülkelerin işbirliği sürecinde belirleyici rol oynamasıdır. Kıta ülkeleri sömürgeyle birlikte bozulan düzenlerini gene ortak sömürge bağlarıyla bir araya gelip işbirliği yaparak gidermeye çalışmaktadırlar.

Afrika kıtasındaki bütünleşmeler teorik olarak Coğrafi yakınlığa bağlı olarak yakın ülkelerin bütünleşmeleri bağlamında bölgesel örgütlenmelerle daha çok karşılaşmaktayız. Bölgesel örgütlerde diğer bir nokta ise üye ülkelerin ortak noktalarının olmasıdır. Bu ortak noktalar genelde aynı ülkenin sömürgesi olma ve sömürgesi olduğu ülkenin anadili konuşma olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu özellikler ülkeler arası yakınlaşmayı ve bütünleşmeye zemin hazırlayan nedenlerdir.

Uluslararası entegrasyon teorilerinden fonksiyonalizm ve neo-fonksiyonalizm teorileri ışığında baktığımızda kıtadaki bütünleşme hareketleri ekonomik işbirliği temelli oluşmaktadır. Bu bağlamda fonksiyonalizm ve neo-fonksiyonalizm teorilerin Avrupa entegrasyonu için önerdikleri milliyetçiliğin törpülenmesi ve çatışmaların azalarak işbirliğinin sağlaması süreci Afrika ülkeleri içinde aynı süreç geçerli durumdadır. Sömürge sonrası dönemde artan çatışma, sınır anlaşmazlıklar ve mikro milliyetçi hareketler kıtanın gelişimini ve bütünleşmesini engelleyici nedenler arasındadır. Bu bağlamda Avrupa Birliği modeli alınarak kurumsallaşması sağlanmış Afrika Birliği’nin kıtanın gelişimi ve barış ortamının sağlanması ve korunması noktasında önemli çalışmalar yaptığı ve buna bağlı olarak kıtada en etkin örgüt olma yolunda kararlı bir duruş sergileyeceği öngörülebilir.

Ayrıca Afrika kıtasının en kapsamlı örgütü olan Afrika Birliği’nin Avrupa Birliği benzeri kurumsal yapılanması bu bağlamda önem taşımaktadır. Bu iki örgüt kurumsal yapılarından dolayı benzer nitelikler taşımasına rağmen temelde farklı amaçlar doğrultusunda meydana gelmişlerdir. Avrupa Birliği İkinci Dünya Savaşı sonrası ortaya çıktığını ve Avrupa’da sivrilen milliyetçilik akımlarının etkisinin

azaltılıp ülkeler arasında başta ekonomik olmak üzere işbirliğinin artması hedeflenmiştir. Afrika Birliği’nin ilk oluşum aşaması olan Afrika Birliği Örgütü’nün temeli ise sömürgeye karşı bir tepki olarak pan-Afrikanizm hareketlerin sonucunda oluşmuştur.

Afrika kıtasındaki entegrasyon hareketleri ilk olarak pan-afrikanizm hareketleriyle başlamıştır. Bu hareket Afrika kıtası dışında başlamış ve Afrika Birliği’nin kuruluşuna kadar yaklaşık 100 yıllık bir geçmişe sahiptir. Bu bağlamda ilk bütünleşme hareketleri Afrika diasporasının kıta dışında sömürgeciliğe karşı bir duruş olarak başlamış ve günümüzde Avrupa Birliği benzeri bir yapıya sahip Afrika Birliği’nin kurulmasını sağlamıştır.

Afrika kıtasındaki ikinci entegrasyon hareketleri dekolonizasyon süreciyle sömürge ülkelerinin bağımsızlığını kazanan sömürgeleri elinde tutmak için oluşturdukları örgütlerdir. İngiliz Devletler Topluluğu, Fransızca Konuşan Devletler Topluluğu ve Frank Birliği özellikle Afrika ülkelerinin üye çoğunluğunu sağladıkları örgütlerdir. Bu örgütler bağımsızlığını yeni kazanmış Afrika ülkelerinin gelişme ve kalkınmalarını sağlamak için sömürgesi oldukları ülkelerden yardım alma amacı taşımaktadır. Bu örgütlenmelerde karşılıklı çıkar ilişkisi kolonyal bağlarla sağlanmıştır.

Afrika’daki üçüncü incelediğimiz örgütler ise bölgesel ekonomik örgütlerdir. Bu bölümü incelerken coğrafi olarak Afrika kıtasının bölünmüş olduğu Kuzey, Batı, Doğu, Orta ve Güney Afrika bölgeleri içerisinde bulunan ülkelerin kendi aralarında kurmuş oldukları bölgesel ekonomik örgütlenmeler incelenmiştir. Bu bölümde özellikle entegrasyonların ekonomik ve teknik alanlarda işbirliğine dayandığı görülmektedir. Fakat kolonyal dönemde Afrika ülkeler haritası ile bölgesel örgütlerin üye olduğu haritalar karşılaştırıldığında aynı topluluğa üye ülkelerin genelde kolonyal dönemde aynı ülkelerin kolonileri oldukları görülmektedir.

Sonuç olarak Afrika kıtası entegrasyonları incelendiğinde Afrika Birliği ve buna bağlı alt entegrasyonlar hariç kıtadaki diğer entegrasyonların özellikle bölgesel entegrasyonların kolonyal bağlar doğrultusunda oluştuğunu söylemek mümkündür. Afrika’daki entegrasyonların diğer bir ortak noktası ise genelde ekonomik

entegrasyon teorileri bağlamında ekonomik işbirliğine dayalı olarak oluşturulmuş olmalarıdır. Kalkınma ve çeşitli alanlarda işbirliğini amaç edinen entegrasyonlar genelde ortak amaç taşımaktadır. Bu bağlamda kıtada aynı amacı taşıyan birçok örgütün varlığı belli alanda uzmanlaşmış örgütlerin oluşumunu engellemiştir. Entegrasyonların başarısız olmalarının diğer nedenleri ise, ulus üstü siyasal örgütlerin anlaşmalarının iç hukukla adaptasyon sorunu, siyasal rejimlerin çeşitliliği, gerekli teknik donanımların olmaması ve etnik çatışmalar olarak gösterilebilir.

Afrika’daki örgütlenmeler öncelikli olarak belirli alanlarda uzmanlaşmalarla daha başarılı sonuçlar alacaktır. Bu bağlamda kıtada entegrasyon hareketlerini belirleyen kolonyal bağların yerini kıtanın geleceği için ortak vizyonlara bırakmalıdır. Bunun için bölgesel örgütler ortak kolonyal bağlardan sıyrılıp daha kapsayıcı bir yapıda olmalı ve belirli uzmanlık alanında faaliyette bulunmalıdır.

KAYNAKÇA

________Uluslararası Örgütler, Kazakistan El-Farabi Milli Devlet Üniversitesi,

Ankara: Yepa Yayıncılık, 1988

Abegunrin, Olayiwola, Africa in Global Politics in the Twenty-First Century, A Pan-

African Perspective, New York: Palgrave Macmillan, 2009

Adeoye, Bankole, “Afrika’nın Kalkınması İçin Yeni Ortaklık (NEPAD)”, Ufuk Tepebaş, (Ed.), Afrika’da Bölgesel Örgütler, Kurumsallaşma ve İşbirliği,

İstanbul: Tasam Yayınları, 2009

Akgün, Birol, Çelik, Metin, “Küreselleşme Çağında ‘Üçüncü Dünya’yı Yeniden Okumak, Avrasya Etüdleri Dergisi, Yıl: 13, Sayı: 31-32, 2007

Alpay, Yalın, “Çin Afrika’da Ne Yapıyor”, Stratejik Öngörü Dergisi, Sayı: 14, Yıl: 2009

Altan, Can, “Afrika Birliği”, Fatma Günce Karlı, (Ed), Türkiye-Afrika Birliği,

İstanbul: Tasam Yayınları, 2008

Altan, Can, Afrika Ülkeleri ve Kuruluşları, Ankara: Katılım Matbaacılık, 2003

Amin, Samir,”“Küresel Sistemde Afrika’nın Ekonomi-Politiği”, Stratejik Öngörü

Dergisi, Sayı: 9, Yıl: 2006

Amselle, Jean-Loup, “Afrika’da Etnik Yapı ve Kimlik”, Jean Leca, Uluslar ve

Milliyetçilikler, Çev: Siren İdemen, İstanbul: Metis Yayınları, 1998

Arı, Tayyar, Uluslararası İlişkiler Teorileri, Çatışma, Hegemonya, İşbirliği, Bursa: MKM Yayıncılık, 2010

Arıboğan, Deniz Ülke, Kabileden Küreselleşmeye Uluslararası İlişkiler Düşüncesi,

Atalay, İbrahim, Genel Beşeri ve İktisadi Coğrafya, Ankara: Yeniçağ Yayınları, 1991

Ataöv, Türkkaya, Afrika Ulusal Kurtuluş Mücadeleleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1975

Ateş, Davut, Uluslararası Örgütler, Devletlerin Örgütlenme Mantığı, Bursa: Dora Yayıncılık, 2012

Badejo, Diedre L., Peggy Kahn (Series Editor), The African Union, New York: Infobase Publishing, 2008

Başak, Cengiz, Uluslararası Örgütler, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2010

Bayraktutan, Yusuf, Global Ekonomide Bütünleşme Trendleri, Ankara: Nobel Yayınları, 2004

Best, Antony, Hanhimaki, J. M., Maiolo, Joseph A., Schulze, Kirsten E.,

Uluslararası Siyasi Tarih, Çev: Taciser Ulaş Belge, Emel Kurt, İstanbul:

Yayınodası Yayıncılık, 2008

Burvin, Awad Salih, “Afrika Birliği ve Afrika Siyaseti”, Ahmet Kavas, Hasan Öztürk, (Ed.), Yükselen Afrika ve Türkiye, İstanbul: Tasam Yayınları, 2006

Canbolat, İbrahim S., Gelişmekte Olan Ülkeler ve Dış Politika, İstanbul: Alfa Yayınları, 1999

Canbolat, İbrahim S., Uluslarüstü Sistem ve Avrupa Birliği, İstanbul: Alfa Yayınları, 1998

Challaye, Felicien, Dinler Tarihi, Çev: Semih Tiryakioğlu, İstanbul: Varlık Yayınları, 2002

Cipolla, Carlo M., Silahlar ve Avrupa Sömürgeciliği, Çev: Taşkın Temiz, İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1998

Conforti, Benedetto, The Law and Practice of the United Nations, Boston: Martinus Nijhoff Publishers, 2005

Conrad, Joseph, Karanlığın Yüreği, Çev: Sinan Fişek, İstanbul: İletişim Yayınları, 2009

Çaman, Efe, “Entegrasyon Teorileri”, Haydar Çakmak, (Ed.), Uluslararası İlişkiler,

“Giriş, Kavram ve Teoriler”, Ankara: Platin Basın Yayın, 2007

Çankaya, Ali, “Türkiye-Afrika Kalkınma İşbirliği”, Ahmet Kavas, Hasan Öztürk, (Ed.), Yükselen Afrika ve Türkiye, I.Uluslararası Türk-Afrika Kongresi (23

Kasım 2005), İstanbul: Tasam Yayınları, 2006

Diallo, Mamadou Lamine, “Global Dünyaa Afrika Birliği’nin Geleceği”, Fatma Günce Karlı, (Ed.), Türkiye-Afrika Birliği, İstanbul: Tasam Yayınları, 2008

Doğanay, Hayati, Ekonomik Coğrafya 2: Enerji Kaynakları, Erzurum: Şafak Yayınevi, 1998

Erdenir, F. H. Burak, Avrupa Kimliği, Pan-milliyetçilikten Post-milliyetçiliğe, Ankara: Ümit Yayıncılık, 2005

Ertürk, Emin, Ekonomik Entegrasyon Teorisi ve Türkiye’nin İçinde Bulunduğu

Entegrasyonlar, Bursa: Ezgi Yayınları, 1991

Fall, Mamadolu, “Osmanlı Öncesi Afrika”, Ahmet Kavas, Hasan Öztürk, (Ed.),

Yükselen Afrika ve Türkiye, I.Uluslararası Türk-Afrika Kongresi (23 Kasım 2005), İstanbul: Tasam Yayınları, 2006

Fanon, Frantz, Cezayir Bağımsızlık Savaşının Anatomisi, İstanbul: Pınar Yayınları, 2009

Federic, Silvia, “Savaş, Küreselleşme ve Yeniden Yapılanma”, Bülent Aras, Kenan Dağcı, Hasan Selçuk, (Ed.), Yeni Yüzyılda Afrika, Güvenlik, Siyaset,

Griffiths, Martin, Roach, Steven C., Salamon, M. Scott Uluslararası İlişkilerde

Temel Düşünürler ve Teoriler, Çev: CESRAN, Ankara: Nobel Yayınları,

2011

Günel, Kamil, Coğrafyanın Siyasal Gücü, İstanbul: Çantay Kitabevi, 2002

Gürseler, Ceren, “Afrika Birliği’nin Kıtanın İstikrarına Etkisi”, Stratejik Analiz

Dergisi, Sayı: 99, Yıl: 2008

Handelman, Howard Üçüncü Dünyanın Meydan Okuyan İlerleyişi, Çev: Kerim Kaya, Saadet Yıldız, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2004

Hasgüler, Mehmet, Uludağ, Mehmet B., Devletlerarası ve Hükümetler Dışı

Uluslararası Örgütler, İstanbul: Alfa Yayınları, 2012

Hazar, Numan, Küreselleşme Sürecinde Afrika ve Türkiye-Afrika İlişkileri, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2003

Hazar, Numan, Uluslararası Politika ve Uygarlıklar, Ankara: Usak Yayınları, 2009

İnat, Kemal, İsmail Numan Telci, “Kongo Demokratik Cumhuriyeti (Zaire): Orta Afrika İç Savaşı, Kemal İnat, Burhanettin Duran, Muhuttin Ataman, (Ed.),

Dünya Çatışmaları 2. Cilt, Ankara: Nobel Yayınları, 2010

Karaçor, Zeynep, Ay, Ahmet, “Afrikalı Örgütler”, Şaban H. Çalış, Birol Akgün, Önder Kutlu, (Ed.),Uluslararası Örgütler ve Türkiye, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2006

Karadja, Fatima, “Afrika’daki Kültür ve Kalkınma”, Ufuk Tepebaş, (Ed.), Türkiye-

Afrika İlişkilerinin Gelişiminde Sivil Toplum ve Düşünce Kuruluşlarının Rolü, İstanbul: Tasam Yayınları, 2010

Karakaş, Yusuf, Avrupa Birliği’nde Siyasal Entegrasyon, Ankara: Siyasal Kitabevi, 2002

Kavas, Ahmet, “Afrika’da Bütünleşme Hareketleri”, Stratejik Öngörü Dergisi, Sayı: 4, Yıl: 2005

Kavas, Ahmet, “Türkiye’nin Afrika’ya Yönelmesinde Küreselleşmenin Etkisi”,

Türkiye-Afrika Ülkeleri Diplomatik Temsilcileri Ortak Stratejik Vizyon Geliştirme Projesi, Stratejik Rapor No:19, Ufuk Tepebaş, (Ed.), İstanbul:

Tasam Yayınları, 2007

Kavas, Ahmet, III. Uluslararası Türk-Afrika Kongresi Sonuç Deklarasyonu, Stratejik Rapor No: 23, İstanbul: Tasam Yayınları, 2007

Kavas, Ahmet, Osmanlı-Afrika İlişkileri, İstanbul: Tasam Yayınları, 2006

Kiraso, Beatrice “Doğu Afrika Topluluğu (EAC)”, Afrika’da Bölgesel Örgütler,

Kurumsallaşma ve İşbirliği, Ufuk Tepebaş, (Ed.), İstanbul: Tasam

Yayınları, 2009

Köksal, Aydoğan, Afrika Coğrafyası I: Genel Coğrafyasıyla Güney Afrika ve

Madagaskar, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi

Yayınları, 1976

Kuyucuklu, Nazif, İktisadi Olaylar Tarihi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1982

Lamin Manneh, “Afrika Kalkınma Bankası (AfDB)”, Afrika’da Bölgesel Örgütler,

Kurumsallaşma ve İşbirliği, Ufuk Tepebaş, (Ed.), İstanbul: Tasam

Yayınları, 2009

Mahlinza, Dumusani, “Güney Afrika Gümrük Birliği (SACU) Tarihçe, Başarılar ve Çözümlenmesi Gereken Sorunlar”, Afrika’da Bölgesel Örgütler, Kurumsallaşma ve İşbirliği, Ufuk Tepebaş, (Ed.), İstanbul: Tasam

Manneh, Lamin, “Afrika Kalkınma Bankası (AfDB)”, Afrika’da Bölgesel Örgütler,

Kurumsallaşma ve İşbirliği, Ufuk Tepebaş, (Ed.), İstanbul: Tasam

Yayınları, 2009, s.79

Masson, Paul R., Pattillo, Catherine, The Monetary Geography of Africa, Washington, D.C.: Brookings Institution Press, 2005, s. 14

McNeill, William H, Dünya Tarihi, Çev: Alaeddin Şenel, Ankara: İmge Kitapevi, 2007

Murray, Rachel, Human Rights in Africa: From the OAU to the African Union, Cambridge University Press, 2004

Oba, Ali Engin, “21. Yüzyıl ve Afrika’nın Yeniden Doğuşu”, Ufuk Tepebaş, (Ed.),

Türk ve Afrikalı Sivil Toplum Kuruluşları (STK’lar),”İşbirliği ve Kalkınma”, İstanbul: Tasam Yayınları, 2009

Omar, Mohamed Said, “Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesi (IGAD)”, Afrika’da

Bölgesel Örgütler, Kurumsallaşma ve İşbirliği, Ufuk Tepebaş, (Ed.),

İstanbul: Tasam Yayınları, 2009

Oran, Baskın, Azgelişmiş Ülke Milliyetçiliği, Kara Afrika Modeli, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1997

Önen, Mesut, Uluslararası İlişkiler Dersleri, İstanbul: Beta Yayıncılık, 1988

Özey, Ramazan, Afrika Coğrafyası, İstanbul: Aktif Yayınevi, 2009

Özey, Ramazan, Dünya ve Türkiye Ölçeğinde Siyasi Coğrafya, İstanbul: Aktif Yayınevi, 1999

Özkan, Mehmet, “Güney Afrika’nın Uluslararası Politikadaki Yeri ve güney Afrika Dış Politikası”, Stratejik Öngörü Dergisi, Sayı: 14, Yıl: 2009

Öztürk, Hasan, “Beşinci Yıldönümünü Kutlayan Afrika Birliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Stratejik Öngörü Dergisi, Sayı: 11, Yıl: 2007

Razafintsalama, Julien Emile, “Doğu ve Güneydoğu Afrika Ortak Pazarı (COMESA)”, Afrika’da Bölgesel Örgütler, Kurumsallaşma ve İşbirliği, Ufuk Tepebaş, (Ed.), İstanbul: Tasam Yayınları, 2009

Robertson, David, Uluslararası Ticaret Politikası, İstanbul: Ak Yayınları, 1972

Sabır, Hasan, "Gelişmekte Olan Ülkeler Arasında Ekonomik Entegrasyon: Mercosur Örneği", http://www.elelebizbize.com/e- kutuphane/hasansabir/gelismekteolanulkelerarasindaekonomikentegrasyon.p df

Salif SY, Cherif, “NEPAD: Ekonominin Küreselleşmesine Afrika’nın Yanıtı”,

Türkiye-Afrika Birliği, Fatma Günce Karlı (Ed.), İstanbul: Tasam Yayınları,

2008

Sancaktar, Caner, “Avrupa Birliği Bağlamında Bütünleşme ve Bütünleşme Teorileri”, Stratejik Öngörü Dergisi, Sayı: 11, Yıl: 2007

Sander, Oral, Siyasi Tarih, 1918-1994, Ankara: İmge Kitapevi, 2005

Sander, Oral, Siyasi Tarih, İlkçağlardan 1918’e, Ankara: İmge Kitapevi, 2005

Sarr, Makha Daro, “Afrika’daki Bölgesel Entegrasyon’un İncelenmesi ve Dış Ortaklık”, Ufuk Tepebaş, (Ed.), Türk ve Afrikalı Sivil Toplum Kuruluşları

(STK’lar),”İşbirliği ve Kalkınma”, İstanbul: Tasam Yayınları, 2009

Seithy L. Chachage, Chachage, “Dış Yardım ve Afrika’nın Kalkınması”, Yükselen

Afrika ve Türkiye, I. Uluslararası Türk-Afrika Kongresi (23 Kasım 2005),

İstanbul: Tasam Yayınları, 2006

Şahin, Cemalettin, Ülkeler Coğrafyası, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 1999

Tepebaş, Ufuk, “Bölgesel Sorunların Çözümünde Uluslararası Örgütlerin Rolleri”,

Tepebaş, Ufuk, Büyük Güçler ve Afrika, “21. Yüzyılda Çok Boyutlu Afrika

Rekabeti”, İstanbul: Tasam Yayınları, 2010

Toprak, Elif, “Neo-fonksiyonalizmden yapısalcılığa, Entegrasyon kuramları ışığında Türkiye-Avrupa Birliği Uyumu”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt: 7, No: 1, Güz 2007

Topuz, Hıfzı, “Afrika’ya Genel Bir Bakış”, Öncesi Afrika”, Ahmet Kavas, Hasan Öztürk, (Ed.), Yükselen Afrika ve Türkiye, I. Uluslararası Türk-Afrika

Kongresi (23 Kasım 2005), İstanbul: Tasam Yayınları, 2006

Topuz, Hıfzı, Kara Afrika, İstanbul: Milliyet Yayınları, 1971

Tudela’lı Benjamin, Ratisbon’lu Petachia, Ortaçağ’da İki Yahudi Seyyahın Avrupa,

Asya ve Afrika Gözlemleri, Çev: Nuh Arslantaş, İstanbul: Kaknüs Yayınları,

2001

Tümertekin, Erol, Özgüç, Nazmiye, Beşeri Coğrafya, İnsan-Kültür-Mekan, İstanbul: Çantay Kitapevi, 2002

Tümertekin, Erol, Özgüç, Nazmiye,, Ekonomik Coğrafya, Küreselleşme ve

Kalkınma, İstanbul: Çantay Kitabevi, 1999

Ulusoy, Recep, “İslam Kalkınma Bankası (IDB)”, Stratejik Öngörü Dergisi, Sayı: 10, Yıl: 2007

Ülger, İrfan Kaya, Avrupa Birliği’nde Siyasal Bütünleşme, İstanbul: Gündoğan Yayınları, 2002

Yapıcı, Merve İrem, “Uluslararası İlişkiler Disiplininde Entegrasyon Teorilerinin Yeri ve Etkinliği”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 3, Yıl: 2007

Zeba, Souleymane “Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS)”,

Afrika’da Bölgesel Örgütler, Kurumsallaşma ve İşbirliği, Ufuk Tepebaş,

Yararlanılan İnternet Siteleri www.thelatinlibrary.com www.francophonie.org www.banque-france.fr www.thecommonwealth.org www.au.int www.maghrebarabe.org www.uneca.org www.uemoa.int www.ecowas.int www.cemac.int www.ceeac-eccas.org www.eac.int www.comesa.int www.sadc.int www.sacu.int www.mapsofworld.com www.britannica.com www.un.org www.uiowa.edu http://tr.wikipedia.org http://igad.int http://exploringafrica.matrix.msu.edu http://go.grolier.com

Belgede Sömürge sonrası dönemde Afrika'da bütünleşme hareketleri (sayfa 128-142)