Günümüz Uygulamasında Süknânın Muteberliği 72

orada tamamlamaktadır. Bu durumun örf haline gelmesi, boşanan kadının kocasıyla aynı evde durmasının toplum tarafından hoş karşılanmaması boşanan kadınları nasstan ziyade örfe tabi olmaya zorlamaktadır. Zuhaylî, bu uygulama hakkında, “Şafiîlere göre kadının iddet esnasında evinden ayrılıp ayrılmaması tamamen eşlerinin hakkıdır. Buna göre taşınmaya karar verirlerse taşınması caizdir.

Günümüzde boşanmalarda da tatbik edilen budur.327 yorumunda bulunmuştur.

İslam hukuku usûlünde örfe itibar edilmektedir. Ancak bu örfün açık bir nassa aykırı olmaması gerekmektedir.328 _{Boşanan kadının, ailesinin yanına gitmesi} şeklindeki örf “Onları evlerinden çıkarmayın, onlarda çıkmasınlar….”ayetinin hükmüne aykırı olabileceğinden örfe itibar edilemeyeceği düşünülebilir.

Sonuç olarak islam dini iddet bekleyen kadına sükna hakkı tanımış, bu müeyyideyi de taabbüdilik esasıyla pekiştirme yoluna gitmiştir.Bu sebeple kadın iddet geçirdiği evde, ancak evinde göğüs geremeyecek zorluklarla karşılaşıyorsa evinden çıkabilir. Bunun haricinde iddetini evinde geçirmesi gerektiği kanaatindeyiz.

327 _{Zuhaylî, Tefsîru’l-Münîr, XXVIII/269.} 328 _{Şa’bân, s.199.}

SONUÇ

İddet evliliğin herhengi bir sebepten bitmesi sonucunda, kadının evliliğin etkilerinden kurtularak yeni bir evlilik akdi yapabilmesi için beklemesi gereken süreyi ifade eder. Bu süre, evliliğin bitiş şekline ve kadının fizyolojik durumuna göre değişiklik gösterir. İddet bir nevi evliliğin devamı kabul edildiğinden taraflara, nafaka ve süknâ başta olmak üzere, evlenmeme, hıdad, nesep ve miras gibi hak ve yükümlülükler getirmektedir.

İddet bekleyen kadının nafaka ve süknâ hakkı ile ilgili hükümlerin bir kısmı açıkça nasslarda zikredilirken bir kısmı ise ictihada bırakılmıştır. Bu sebeple klasik dönem eserlerinde yer alan nafaka ve iddetle ilgili hükümlerin günümüz ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde yeniden nassların amacına uygun olarak ele alınması gerekliliğine inanmaktayız. İddet bekleyen kadının nafaka hakkı ve süknâ yükümlülüğüyle ilgili şunları söyleyebiliriz:

1. Herhengi bir sebeple evliliği sona eren kadın, Allah (c.c.)’ın emri olduğu için iddet beklemelidir. Koca da kadının nafaka ve mesken ihtiyaçlarını gidermelidir.

2. Sahih bir evlilikten iddet bekleyen kadın vefat iddeti haricinde bu sürede nafakanın bütün çeşitlerini hak eder. Fakat kadına iddet nafakası ve süknâ sınırsız verilmiş haklar değildir. Evliliğin kadının isteğiyle yahut kusuru sebebiyle son bulması halinde iddet nafakası hakkı yoktur. Kadının iddetini geçirdiği evde sorun çıkarması durumunda kadın evinden çıkarılır ve iddet nafakası da verilmez.

2. Koca kadına bu dönemde nafakayı imkânsızlık sebebi ile veremiyorsa kadına sabretmek düşer. Eğer imkânı olduğu halde nafaka vermekten kaçınıyorsa, kadın hâkime başvurup gereken tedbirleri aldırma hakkına sahiptir.

3. Kadın kocanın mefkûd olup nafakasını karşılamaması durumunda mahkemeye başvurup nafakasının teminini isteyebilir. Bazı islam hukukçuları dava tarihinden önceki geçen günlerin nafakasının koca üzerine borç olmadığını

savunmuşlardır. Evliliğin kuruluş maksadı düşünüldüğünde, bu durumda kocanın geçmiş günlerin nafakasını kadına verilmesi gerekliliğini savunan Cumhurun haklılığı ortadadır.

4. Türk Medeni Kanunu’nda az kusurlu eşe verilen maddî tazminatın muteberliği hususunda, islam hukukunda kadının evliliğin bitişine sebep olması halinde erkeğe bedel ödemesi, erkeğin hakkını kötüye kullanılması durumlarında mut’a ödemesine benzetilmiştir. Bu açıdan bakıldığında maddi tazminatı almanın meşru’ olduğu söylenebilir.

5. Türk Medeni Kanunu’nda yoksulluk nafakası adı altında taraflara tanınan hak ve yükümlülük, islam hukukunda muteber değildir. Çünkü bu taraflara sebepsiz ve süresiz nafaka sorumluluğu getirmektedir. Boşanan tarafların yeniden evlenmelerini güçleştirmekte, huzursuz evliliklerin ise maddi kaygılarla devamı tehlikesini oluşturmaktadır.

6. İddet bekleyen kadın özür ve mazaret durumları haricinde evinden dışarı çıkmamalıdır. Kadına iddet döneminde nafaka hakkı tanındığı için zaten dışarı çıkmasına da gerek yoktur. Kadının çalışması durumunda ise vefat haricinde iddet bekliyorsa elindeki izin imkânlarını sonuna kadar kullanmayı denemelidir.

7. Boşanma sonrasında kadının iddetini ailesinin yanında geçirmesi, boşanmayı kolaylaştırdığı için günümüz uygulamasında ki örfe itibar yoktur.

8. İddet bekleyen kadın iddeti esnasında yolculuk yapamaz ilkesi benimsenmiş olmakla birlikte, günümüzde hac ibadeti yapabilmenin devlet iznine tabi olması ve haccın eda imkânının zor temin edilebilmesi zaruret hallerinden sayılabilir.

BİBLİYOGRAFYA

ACAR, İbrahim, İslam Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi, Ekev Yay., Erzurum 2000.

---, “İddet”, DİA, İstanbul 2000, XXI.

ALİ HAYDAR EFENDİ, Teshîlü’l-ferâiz, (Sadeleştiren: Orhan Çeker), Tekin Kitabevi, Konya (t.y.)

ÂLÛSÎ, Şehâbüddîn Seyyid Mahmûd (v. 1270/1854), Rûhu’l-meâni fî tefsîri’l- Kur’âni’l-azîm ve’s-seb’ıl-mesânî, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1997, I-XVI.

APAYDIN, Yunus, “Fesâd”, DİA, İstanbul 1995, XII. ATAR, Fahrettin, “Muhâlea”, DİA, İstanbul 2005, XXX.

ATEŞ, Süleyman, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsîri, Yeni Ufuk Neş., İstanbul 1989, I- XII.

AYDIN, M. Akif, İslam Osmanlı Aile Hukuku, M.Ü.İ.F.V.Y., İstanbul 1985.

BEK, Ahmet İbrahim, Ahkâmu ahvâliş’ş-şahsıyye fî şerîati’l-İslâmiyye ve’l-kânûn, (b.y.) 2000.

BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin (v. 458/1066), es-Sünenüs-sağîr, Dâru’l- Celîl, Beyrut 1995, I-IV.

BİLMEN, Ömer Nasuhi (v. 1971), Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu, Sarmaşık Yay., İstanbul 1968, I-VIII.

BUHÂRÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil (v. 256/870), el-Câmiu’s-Sahîh, Maatbaâtu’l-Kübrâ, Bulak h.1322, I-IX.

CESSÂS, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzi (v. 370/981), Ahkâmu’l-Kur’ân, Matbaatu’l-Evkâfi’l-İslâmiyye, İstanbul h.1335, I-III.

CEVHERÎ, İsmâil b. Hammâd (v. 400/1009), es-Sıhah: Tâcu’l-luğa ve sıhâhu’l- Arabiyye, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Mısır (t.y.), I-VI.

CEZÎRÎ, Abdurrahman (v. 606/1210), Kitâbü’l-Fıkh alâ mezâhibi’l-Erbaa, (Çev. Hasan Ege), Bahar Yay., İstanbul (t.y.), I-IV.

CİN, Halil, Eski Hukukumuzda Boşanma, A.Ü.İ.F.Y., Ankara 1976.

DALGIN, Nihat, Müslüman Gayr-ı Müslim Evliliği, Etüt Yay., İstanbul 2005.

---, “İslam Hukuku Açısısından Boşanmanın Sonuçlarından Maddî Tazminat Üzerine Değerlendirme”, O.M.Ü.İ.F.D., Samsun 2005, Sayı: 18-19, 35-69.

DÂRİMÎ, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. el-Fazl (v. 255/868), İhyâü’s-Sünneti’n-Nebeviyye, (b.y.) 1981, I-II.

DÖNDÜREN, Hamdi, Delilleriyle Aile İlmihali, Altınoluk, İstanbul 2004.

EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî (v. 275/888), es-Sünen, Mektebetü Matbaati’s-Seâde, Mısır 1950, I-IV.

EBÛ ZEHRA, Muhammed, el-Ahvâlü’ş-şahsiyye, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, Kâhire 2005.

ELBİR, Halit Kemal, Boşanma Halinde Maddî ve Manevi Tazminat ve Nafaka Haklarının Toplu Tetkidi, Akgün Matb., İstanbul 1948.

ERBAY, Celal, İslam Hukukunda Evlilik ve Hısımlık Nafakası, Rağbet Yay. İstanbul 1998.

ERDOĞAN, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensar Neşriyat, İstanbul 2005.

ERGENEKON, Yılmaz, Türk Medenî Hukukunda Yardım Nafakaları, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara 1966.

ESED, Muhammed, Kur’an Mesajı Meal Tefsir, İşaret Yay., İstanbul 2002.

HASSÂF, Ebu Bekr Ahmed b. Ömer (v. 261/841), Kitabü’n-Nafaka, Dâru’l- Kütübi’l-Arabî, Beyrut 1984.

İBN ABDİLBER, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed b. Abdilber en- Nemirî el-Endülüsî (v. 463/1071), el-İstizkâr, Dâr-u Kuteybe, Beyrut 1993, XXX.

---, el-Kâfî fî Fıkh’i Ehl-i Medîneti’l-Mâlikî, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiye, Beyrut 1987.

İBN ÂBİDÎN, Muhammed Emîn b. Ömer el-Hüseynî ed-Dımaşkî (v. 1252/1836), Reddu’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr, Matbaa-i Osmâniyye, İstanbul h.1324, I-XV.

İBN HACER, Ahmed b. Ali el-Askalânî (v. 852/1440), Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Matbaatü’l-Hayriyye, Kâhire h.1325, I-XIII.

İBN HAZM, Ebu Muhammed Alî b. Ahmed (v. 456/1062), el-Muhallâ, İdâretü’t- tıbâati’l-Mısriyye, Mısır h.1347, I-XIII.

İBN KAYYİM, Şemsüddin Ebû Abdullah ed-Dımeşkî el- Cevziyye (v. 751/1350),

Zâdü’l-meâd fîhedyi hayri’l-ibâd, Matbaa’n-Nizâm, (b.y.) h.1298, I-II.

İBN KUDÂME, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd (v. 620/1223), el-Muğnî, Dâru’l-fikr, Lübnan 1984, I-IX.

İBN MANZÛR, Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim b. Manzûr (v. 711/1311) Lisânü'l-Arab, Dâr’u Sâdır, Beyrût 1955, I-XV.

İBN MÜRTEDÂ, Ahmed b. Yahyâ (v. 840/1440), el-Bahruz’z-zehhâr fî mezâhibi ulemâi’l-emsâr, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut 2001, I-VI.

İBN RÜŞD, Ebû Velid b. Muhammed (v. 595/1119), Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid, Matbaatü’l-Cemâliyye, Mısır h.1329, I-II.

İBN TEYMİYYE, Mecdüdddîn Ebu’l-Bereket, (v. 595/652), el-Muharrar fî Fıkhî âlâ mezhebi’l-İmam Ahmed b. Hanbel, Mektebetü’l-Meârif, (b.y.) 1950, I-II. İBNÜ’L-HÜMÂM, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid (v. 861/1456), Fethu’l-

Kadîr ale’l-Hidâye, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 2003, I-X.

KADRİ PAŞA (v. 1819), el-Ahkâmü’ş-şer’iyye fi’l-ahvâli’ş-şahsiyye (Kitâbu’n- Nafaka), Muhammed Atıyye el-Kütübî, İstanbul h.1327.

KARÂFÎ, Şehâbüddîn Ahmed b. İdrîs (v. 684/1285), ez-Zahîra, Dâru’l-Arabi’l- İslâmî, Beyrut 1994, I-XIV.

KARAMAN, Hayreddin, Mukayeseli İslam Hukuku, Nesil Yay., İstanbul 1986, I-III. KARSLI, İbrahim Hakkı, Kuran Yorumlarında Kadın, Rağbet Yay. İstanbul 2003. KÂSÂNÎ, Alâuddîn Ebû Bekir b. Mes’ûd (v. 587/1191), Bedâiu’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-

şerâi‘, Matbaatü’l-Cemâliyye, Mısır h.1327, I-VII.

KOMİSYON, “Nafaka”, el-Mevsûatü’l-Fıkhiyye, Vüzâratü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l- İslâmiyye, Kuveyt 2002, XLI.

---, “İddet”, el-Mevsûatü’l-Fıkhiyye, Kuveyt 1993, XXIX. ---, “Süknâ”, el-Mevsûatü’l-Fıkhiyye, Kuveyt 2006, XXV.

KOMİSYON, Fetâvâ-yı Hindiye, (Ter. İsmail Karakaya), Akçağ Kitabevi, Ankara 1985, I-XIII.

KOMİSYON, Kur’an Yolu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2007.

KURTUBÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensarî (v. 671/1272), el-Câmi‛ li ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Ehâdis, Kahire 2002, I-XII.

MÂLİK B. ENES, (v. 179/795), el-Muvatta’, Dâr’u İhyâi’l-Kitâbi’l-Arabiyye, (b.y.) 1951, I-II.

MÂVERDÎ, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed (v. 450/1058), el-Hâvi’l-Kebîr, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1994, I-XIX.

MEHMET ZİHNİ EFENDİ (v. 1332/1913), Nimet-i İslâm, Dâr-ı Saâdet, (b.y.) h.1313.

MERĞÎNÂNÎ, Burhânüddîn Ebu’l-Hasen Alî b. Ebî Bekir b. Abdilcelîl (v. 593/1179), el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-mübtedî, Dâru’l-Erkam b. Ebi’l- Erkam, Beyrut (t.y.), I-IV.

MEVSILÎ, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd b. Mahmûd (v. 683/1284), el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr, Çağrı Yay., İstanbul 2005, I-II.

MEYDÂNİ, Abdülğanî el-Guneymî (v. 1298/1881), el-Lübâb fî Şerhi’l-Kitâb, (b.y.) (t.y.), I-IV.

MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc (v. 261/875), el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru’l- İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, (b.y.) 1955, I-V.

NESÂÎ, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb (v. 303/915), es-Sünen, Matbaatu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, Mısır 1964, I-VIII.

NEVEVÎ, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn b. Şeref (v. 676/1277), Minhâcu’t-tâlibîn ve umdetu’l-müftîn, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, (b.y.) h.1328.

---, Ravzatü’t-tâlibîn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut (t.y.), I-VIII.

RAMLÎ, Muhammed b. Ahmed (v. 1004-1596), Nihâyetü’l-muhtâc ilâ Şerhi’l- Minhâc, Dâru ihyâi’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut 2005, I-VIII.

RÂZÎ, Fahruddîn (v. 606/1210), Mefâtihu’l-Gayb, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, Tahran (t.y.), I-XXXII.

SÂBÛNÎ, Muhammed Ali, Ravâiu’l-beyân Tefsîru âyâti’l-ahkâm mine’l-Kur’ân, Dâru’l-Kur’âni’l-Kerîm, Beyrût 1981, I-III.

SAHNÛN, Said et-Tenûhî, el-Müdevvenetü’l-Kübrâ, Dâru’s-Sadr, Beyrut (t.y.), I- VI.

SERAHSÎ, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl (v. 483/1090), el-Mebsût, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut (t.y.), I-XXX.

ŞA’BAN, Zekiyüddün, İslam Hukuk İlminin Esasları, (çev. İbrahim Kâfi Dönmez), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2004.

ŞÂFİÎ, Ebû Abdullâh Muhammed b. İdrîs (v. 204/819), el-Ümm, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut (b.t.), I-VIII.

ŞEVKÂNÎ, Alî b. Muhammed (v. 1006/1250), Fethu’l-Kadîr el-câmi’ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ilmi’t-Tefsîr, Dâru’l-Fikr, (b.y.) 1973.

ŞÎRÂZÎ, Ebû İshak İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf eş-Şîrâzî, (v. 476/1083), el-Mühezzeb, Matbaatu Îsâ el-Bâbî el-Halebî, Mısır (t.y.), I-II.

ŞİRBÎNÎ, Muhammed (v. 977/1570), Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti meânî elfâzi’l- Minhâc, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, Lübnan 2006, I-IV.

TABERÎ, Ebû Câ’fer Muhammed b. Cerîr (v. 310/923), Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, Tevzî ve’l-İman, Kâhire 2001, I-XXVI.

TEKİN, Mustafa, Kutsal, Kadın ve Kamu, Açılım Kitap, İstanbul 2004.

TİRMİZÎ, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (v. 279/892), es-Sünen, Matbaatü’l- Mısriyye bi’l-Ezher, Mısır 1931, I-XIII.

TÛSÎ, Muhammed b. Hüseyin b. Ali (v. 460/1073), el Mebsût fî Fıkhı’l-İmamiyye, İhyâi Âsâr, (b.y) (b.t.).

ÜNSAL, Ahmet, İslam Hukukunda Fayda İlkesi, Nüans Yay., İstanbul 2006. YAMAN, Ahmet, İslam Aile Hukuku, Sebat Ofset, Konya 2002.

ZEYD B. ALİ, b. Hüseyn b. Ali. b. Ebî Tâlib, Müsnedü İmam Zeyd, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1983.

ZEYDAN, Abdülkerim, el-Mufassal fî ahkâmu’l-mer’e ve beyti’l-müslim fi’ş- şerîati’l-İslâmiyye, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1994, I-XI.

ZUHAYLÎ, Vehbe, et-Tefsîru’l-münîr, Dâru’l-Fikri’l-Muâsır, Beyrut 1997, I-XXX. ---, el-Fıkh’ul-İslâmî ve edilletüh, Dâru’l-Fikr, Suriye 1985, I-VIII.