Gül Devrimi Öncesi Dönem

Sovyet döneminde, Gürcistan-RF ekonomik ilişkileri, tek bir ülkenin komuta ekonomisinin karmaşık sistemi içinde bölgelerarası olarak algılanmaktadır. Sovyet cumhuriyetlerindeki bireysel ekonomik aktörler arasındaki üretim ilişkileri, merkezi otorite tarafından geliştirilen merkezi ekonomik planlama (GosPlan) ile belirlenirdi. Sovyet Cumhuriyetlerinin ekonomik bölünmesi (Sovyet Ekonomik Bölgeselleşmesi) bakımından Gürcistan, Kafkasların (Azerbaycan ve Ermenistan) göreceli olarak daha küçük Sovyet Cumhuriyetleri gibi Trans-Kafkasya ekonomisine dâhil edilmiştir.469

Sovyetler Birliği’nin çöküşü ve daha sonrasında gerçekleşen ekonomik buhran, doğal olarak kurulu olan üretim ilişkilerinin kademeli olarak dağılmasına yol açmıştır. Bu eğilim Gürcistan’da yoğun bir şekilde hissedilmiştir. Özellikle Sovyetler Birliği’nin dağılmasından hemen sonra, Gürcistan’ın ilk Sovyet sonrası yönetimi, RF’ya karşı Samtredia demiryolu bağlantısını engelleyen bir ekonomik ablukayı dayatmıştır.470

Sonuç olarak bu eylemler Gürcistan ve RF (yalnızca RF değil) arasındaki mevcut ekonomik bağların diğer Sovyet Cumhuriyetlerine nazaran daha hızlı kopmasına neden olmuştur.471 Dahası Gürcü liderliğindeki bu hatalı hamleler Gürcistan-RF ekonomik ilişkilerinde ilk ekonomik zarara işaret etmiştir. RF’nin bu olaylardan sonra dahi Gürcistan için bir numaralı ticaret ortağı olarak kaldığını vurgulamak önemlidir.472

Başlangıçta, Gürcistan (ve diğer eski Sovyet cumhuriyetleri) “ruble bölgesi” içinde kaldı ve hala Rus rublesini resmi ulusal para birimi olarak kullanmaktadır. Sovyet parasal

468 _{Svanidze, 2006: 163-166}

469 _{Zakavkazskii ekonomicheskii rayon, Ekonomichesko-geograficheskii ocherk,“Nauka”: 1973} 470

Öztürk, 2010: 14

471 _{Кojokina, 2001: 226}

sisteminin dağılmasından sonra (Sovyet rublesi Rus rubleninin yerini 1993 yazında aldı)473 eski Sovyet cumhuriyetlerine ruble banknotlar verilememiştir. 1992 yılı sonu ve 1993 yılı başında Gürcistan’da ciddi nakit sıkıntısı yaşanmıştır. RF Merkez Bankası, 1993 yılının ilk çeyreğinde Gürcistan’a herhangi bir banknot göndermedi; bu “hava transferleri” olarak RF’nin uygun araçlarla güvence altına alınmayan ödemelerin transferine verdiği yanıt olmuştur. Eski Sovyet Cumhuriyetlerinin bazıları tarafından Rusya’ya gönderilmiştir. Bu krizde, Gürcistan Ulusal Bankası tarafından Gürcü kuponu-Gürcistan’ın geçici para birimi olmuştur.474

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından hemen ardından, (Baltık devletleri hariç) tüm eski Sovyet Cumhuriyetlerinden oluşan Bağımsız Devletler Topluluğu (CIS) kurulmuştur. Gürcistan, BDT’ye Aralık 1993’te dahil olmuştur. Bir mücadele sonrasında Gürcü silahlı kuvvetleri toprak bütünlüğünü sağlamak için Abhazya’yı terk etmek zorunda kaldıklarında bunu binlerce yerinden edilmiş insan dalgası izlemiştir. Gürcistan Hükümeti, Rusya ile ilişkileri normalleştirmek ve baştan itibaren Moskova’dan bölücü hareketi desteklemeyen bazı “iyilikler” elde etmek umuduyla BDT’ye katılmaya karar vermiştir.475

BDT çerçevesinde üye devletler arasında ekonomik bağların kurulmasına katkıda bulunan birçok önemli anlaşmaya varılmasına rağmen, BDT kısa zamanda eski-Sovyet Cumhuriyetlerini entegre etme konusunda başta gelen güçlüklerle yüzleşmek zorunda kalmıştır.476 Bunun ana nedenlerinden biri, üretim işbirliğine özgü pazara dayalı entegrasyon planları oluşturma arzusu SSCB’nin nispeten kapalı ekonomi sistemine ters düşmekteydi.477

1990’ların ortalarında, her iki ülke pazar ekonomisine geçişle ilgili kendi sorunlarıyla meşgul olmuştur. Bölgeler arası ekonomik ilişkiler, çoğunlukla bu ülkelerin bireysel ekonomik birimlerinin ekonomik teşvikleriyle gerçekleşmiştir.478

1998’de Rusya’nın finansal para krizi, Gürcistan’ın ekonomisi üzerinde aşırı derecede olumsuz bir etki yaratmıştır; başta kurumları istikrarsızlaştırmıştır. Sonuç olarak, Rusya, Gürcistan’ın dış ticaretindeki önceliğini Türkiye’ye (kısa sürede de olsa) kaptırmıştır. Rusya 2006 yılına kadar Gürcistan’daki şarap ve maden suyuna ve Gürcü kökenli diğer tüm tarımsal ürünlere kapatmadan önce Gürcistan ekonomisindeki önceliğini sürdürmüştür.479

473 _{Svanidze, 2006: 163-166} 474 _{Svanidze, 2006: 166} 475 Bertsch vd., 2000: 348; Lynch, 2004: 170 476 _{Grinberg ve Zevin, 2001: 5-65} 477 Olcott vd., 1999: 271 478 _{Lynch, 2004: 170} 479 _{Papava, 2008: 1-9}

Devrim öncesi dönemin RF-Gürcistan ilişkilerinde, Gürcistan Parlamentosu tarafından sözde “sıfır opsiyon” anlaşmalarının zorla onaylanması konusunda gerekli hassasiyet gösterilmiştir. Böylece Gürcistan, RF’ya olan borcunun yeniden yapılandırılması karşılığında eski SSCB varlıklarının bir kısmına ilişkin herhangi bir hak iddia etme hakkını kaybetmiştir. Gürcü Hükümeti, Sovyet mülkiyetine ilişkin herhangi bir hakkın terk edilmesiyle Uluslararası Para Fonu tarafından Paris Kulübü uyarınca önerilen plana dikkat etmiştir.480

Ancak anlaşmanın ilk metnine göre, bu anlaşma eski SSCB Vnesheconombank’daki bankacılık hesaplarına ve Elmas Fonu’na kadar uzanmayacaktır. Gürcü tarafı, anlaşmazlığın post-factum/fiil sonrası olduğunu ancak imzalandıktan sonra fark etmiştir.481

Gürcistan yetkilileri tarafından yapılan çok sayıda protestoya rağmen, Rus tarafı imzalanmış metinde herhangi bir değişiklik yapılmasına izin vermedi ve bu sözleşmenin formunda onaylanmasını istemiştir. Gürcistan RF’ya olan dış borcunu yeniden yapılandırması gerektiğini belirtmiştir. Dış borcun yeniden yapılandırılmasına alternatif oluşturamayan Gürcistan, ulusal çıkarlarının zarar görmesi için değiştirilmiş “sıfır opsiyon” anlaşmalarını onaylamak zorunda kalmıştır.482

Gürcistan-Rusya ilişkileri çerçevesinde Azerbaycan’ın hidrokarbon kaynaklarının Gürcistan’a taşınması daima önemli bir konu olagelmiştir. Özellikle Rusya, projenin uygulanmasının ulusal güvenliğini tehdit ettiği ve kendi menfaatine aykırı olduğu görüşünü savunmaktadır. Sonuç olarak RF, Gürcistan üzerinden bir ulaştırma koridorunun geliştirilmesi ve özellikle Gürcistan topraklarına geçen boru hatlarının inşaatı ile ilgilenmemiştir. Aksine RF, ekonomik çıkarlarına ters olan bu projelerin ve girişimlerin engellenebilmesi için her türlü çabayı sarf etmiştir.483