Gözlem Formları

Özel yetenekli öğrencilerin bilgi-işlemsel düşünme ve tasarım odaklı düşünme becerilerini kullanma durumları öğretmen gözlemlerine dayalı olarak incelenmiştir. Bilgi-işlemsel düşünme gözlem formunun hazırlanmasında Harward Eğitim Enstitüsü (Harward Graduate School of Education) tarafından hazırlanan ScratchEd çevrimiçi platformun bilgi-işlemsel düşünmeyi değerlendirme bölümünden yararlanılmıştır. Tasarım odaklı düşünme gözlem formu, Stanford Üniversitesi’nin bir girişimi olan Hasso Plattner Tasarım Enstitüsü (dschool) bünyesinde 1. sınıftan 12. sınıfa kadar tasarım odaklı düşünmeye ilişkin kaynaklar sunan “d school K12 Lab” platformundaki kaynaklardan yararlanarak hazırlanmıştır. Bilgi-işlemsel düşünme ve tasarım odaklı düşünmeye ilişkin gözlemler sınıf ortamında araştırmacı ve bir gözlemci tarafından gerçekleştirilmiştir. Deney ve kontrol gruplarında yer alan her bir öğrencinin davranışları gözlem formundaki ölçütlere uygun olarak gözlemlenmiştir. Deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin isimlerine de gözlem formunda yer verilmiştir. Bilgi işlemsel düşünme gözlem formundaki ölçütlere uygun davranışları öğrencilerin kaç defa ortaya koyduğu ilgili maddelerin sıklık bölümüne işaretlenmiştir. Tasarım odaklı düşünme gözlem formunda ise öğrencilerin tasarım odaklı düşünme basamaklarına ilişkin olarak hangi seviyede yer aldıkları gözlem formundaki hücrelere işaretlenmiştir. Bunun yanı sıra, gözlemler esnasında video kaydı alınmış ve bu video kayıtları sayesinde gözlem

110

formunda yer alan ölçütlere dayalı olarak işaretlenen davranışların nasıl sergilediğine yönelik doğrulama yapılabilmiştir.

Bilgi-işlemsel düşünme ve tasarım odaklı düşünme gözlem formu geliştirme aşamasında ilk olarak 2017-2018 eğitim öğretim yılında gerçekleştirilen pilot uygulama sırasında deneme gözlemleri yapılmıştır. Bu süreçte gözlem formlarındaki ölçütlerin pilot uygulama sırasında sergilenip sergilenmediğine bakılmıştır. Deneme gözlemleri sonunda oluşturulan gözlem formlarını 3 uzmanın incelemesi istenmiş ve uzman görüşlerine göre formda gerekli düzeltmeler yapılmıştır.

Bilgi-işlemsel düşünme ve tasarım odaklı düşünmeye ilişkin gözlemler hem deney hem de kontrol grubunda 20’şer saat olmak üzere toplamda 40 saat sürmüştür. Gözlem formları Ek 2’de verilmiştir. Gözlem formlarının geçerliği alanyazın taraması ve uzman görüşünün alınmasıyla sağlanmıştır. Güvenirlik için gözlem formlarını araştırmacıyla beraber bir eğitmen de puanlamıştır. Eğitmen ikinci gözlemci olarak tüm gözlem sürecine dâhil olmuştur. Gözlem formlarının güvenirliği, hem deney hem de kontrol grubu için iki uzmanın puanları arasındaki uyum düzeyi hesaplanarak test edilmiştir.

Bilgi-işlemsel düşünme gözlem formuna ilişkin olarak gözlemciler arasındaki uyumu incelemek için gözlem formunun yapısı (veriler kategorik) dikkate alınarak Cohen’in Kappa Katsayısı (K) deney ve kontrol grubu için hesaplanmıştır. “GÖZLENDİ” öğrenciler tarafından gözlem formundaki ölçütlere dayalı davranışın sergilendiği, “GÖZLENMEDİ” ise ilgili davranışın sergilenmediği anlamı taşımaktadır. Tablo 9’da deney grubunda uygulanan bilgi-işlemsel düşünme gözlem formu için gözlemci değerlendirmeleri sunulmuştur.

Tablo 9. Deney Grubunda Uygulanan Bilgi-İşlemsel Düşünme Gözlem Formu İçin Gözlemci Değerlendirmeleri

Gözlemci 2

Göz

lemc

i 1

GÖZLENDİ GÖZLENMEDİ Toplam

GÖZLENDİ 313 28 341

GÖZLENMEDİ 11 48 59

111

Tablo 9 incelendiğinde, 313 hücrenin her iki gözlemci tarafından aynı anda “GÖZLENDİ” şeklinde, 48 hücrenin ise “GÖZLENMEDİ” şeklinde işaretlendiği görülmektedir. 11 hücre Gözlemci 1 tarafından “GÖZLENMEDİ” şeklinde işaretlenirken Gözlemci 2 tarafından ise “GÖZLENDİ” şeklinde işaretlenmiştir. Gözlemci 1, 28 hücreyi “GÖZLENDİ” şeklinde işaretlerken Gözlemci 2 ise “GÖZLENMEDİ” olarak işaretlemiştir. Gözlemci 1’in “GÖZLENDİ” olarak işaretlediği toplam hücre sayısı 341, “GÖZLENMEDİ” olarak işaretlediği 59’dur. Gözlemci 2, 324 hücreyi “GÖZLENDİ ve 76 hücreyi “GÖZLENMEDİ” olarak işaretlemiştir.

Tablo 9’da verilen değerler kullanılarak Cohen'in Kappa Katsayısı formülüne yerleştirilmiş ve 0.66 olarak bulunmuştur. Landis ve Koch (1977:165) gözlemciler arası uyum düzeyini, Cohen'in Kappa Katsayısı, .00’ın altındaysa “şansa bağlı olabilecek uyumdan daha kötü uyum”, .00 ile .20 arasındaysa “önemsiz düzeyde uyum”, .21 ile .40 arasındaysa “zayıf düzeyde uyum”, .41 ile .60 arasındaysa “orta düzeyde uyum”, .61 ile .80 arasındaysa “iyi düzeyde uyum” ve .81 ile 1.00 arasındaysa “çok iyi düzeyde uyum” olarak tanımlamıştır. Buna göre, deney grubunda uygulanan bilgi-işlemsel düşünme gözlem formuna ilişkin olarak gözlemciler arasındaki uyumun iyi düzeyde uyum (K=.66) olduğu söylenebilir.

Kontrol grubunda uygulanan bilgi-işlemsel düşünme gözlem formu için gözlemci değerlendirmeleri Tablo 10’da sunulmuştur.

Tablo10. Kontrol Grubunda Uygulanan Bilgi-İşlemsel Düşünme Gözlem Formu İçin Gözlemci Değerlendirmeleri

Gözlemci 2

Göz

lemc

i 1

GÖZLENDİ GÖZLENMEDİ Toplam

GÖZLENDİ 278 19 297

GÖZLENMEDİ 17 86 103

Toplam 305 95 400

Tablo 10 incelendiğinde, 278 hücrenin her iki gözlemci tarafından aynı anda “GÖZLENDİ” şeklinde, 86 hücrenin ise “GÖZLENMEDİ” şeklinde işaretlendiği anlaşılmaktadır. 17 hücre Gözlemci 1 tarafından “GÖZLENMEDİ” şeklinde işaretlenirken Gözlemci 2 tarafından ise “GÖZLENDİ” şeklinde işaretlenmiştir. Gözlemci 1, 19 hücreyi “GÖZLENDİ” şeklinde işaretlerken Gözlemci 2 ise

112

“GÖZLENMEDİ” olarak işaretlemiştir. Gözlemci 1’in “GÖZLENDİ” olarak işaretlediği toplam hücre sayısı 297 “GÖZLENMEDİ” olarak işaretlediği 103’tür. Gözlemci 2, 305 hücreyi “GÖZLENDİ” ve 95 hücreyi “GÖZLENMEDİ” olarak işaretlemiştir.

Tablo 10’da verilen değerler kullanılarak Cohen'in Kappa Katsayısı formülüne yerleştirilmiş ve 0.76 olarak hesaplanmıştır. Buna göre, kontrol grubunda uygulanan bilgi-işlemsel düşünme gözlem formuna ilişkin olarak gözlemciler arasındaki uyumun iyi düzeyde uyum (K=.76) olduğu söylenebilir. Deney ve kontrol gruplarına uygulanan tasarım odaklı düşünme gözlem formuna ilişkin olarak gözlemciler arasındaki uyumu incelemek için gözlem formunun yapısı (veriler sıralı) dikkate alınarak ağırlıklı kappa katsayısı hesaplanmıştır. Cohen Kappa katsayısı hesaplanırken uyuşmazlığın şiddeti dikkate alınmadığından, kısmi bir uyuşmanın sağlandığı dereceli ölçümlerde ağırlıklı kappa katsayısı hesaplanmaktadır (Şencan, 2005).

Deney grubunda uygulanan tasarım odaklı düşünme gözlem formu için gözlemciler arasındaki uyum SPSS 22 yazılımında ağırlıklı kappa katsayısı hesaplanarak belirlenmiştir. Gözlemciler arasındaki uyuma ilişkin bilgiler Tablo 11’de sunulmuştur.

Tablo 11. Deney Grubunda Uygulanan Tasarım Odaklı Düşünme Gözlem Formu İçin Gözlemciler Arasındaki Uyuma İlişkin Bilgiler

Ağırlıklı Kappa .618

Standart Hata .062

%95 Cl .495-.740

Tablo 11 incelendiğince, deney grubunda uygulanan tasarım odaklı düşünme gözlem formu için ağırlıklı kappa katsayısının .618 olduğu görülmektedir. Bu değer gözlemciler arasında iyi düzeyde uyum olduğunu göstermektedir. Ayrıca, bu değer şans faktöründen arındırılmış bir değerdir (Şencan, 2005).

Kontrol grubunda uygulanan tasarım odaklı düşünme gözlem formu için gözlemciler arasındaki uyuma ilişkin bilgiler Tablo 12’de sunulmuştur.

113

Tablo 12. Kontrol Grubunda Uygulanan Tasarım Odaklı Düşünme Gözlem Formu İçin Gözlemciler Arasındaki Uyuma İlişkin Bilgiler

Ağırlıklı Kappa .672

Standart Hata .080

%95 Cl .516-.827

Tablo 12 incelendiğince, kontrol grubunda uygulanan tasarım odaklı düşünme gözlem formu için ağırlıklı kappa katsayısının .672 olduğu görülmektedir. Bu değer gözlemciler arasında iyi düzeyde uyum olduğunu göstermektedir.