Görsel Analizler

Harita projeksiyonlarında deformasyonların gösterimi, projeksiyonları anlamak açısından oldukça önemli bir konudur. Görselleştirme metotları, harita projeksiyonlarındaki deformasyonların analitik olarak değerlendirilmesi ile elde edilen sonuçların görselleştirilmesini kapsamaktadır. Bu yöntemler, harita projeksiyonlarındaki deformasyonların karakteristiğini ortaya çıkararak, projeksiyon hakkında genel anlamda bir fikir edinmek amacıyla kullanılmaktadır.

4.2.1 Grid ağının deformasyon analizinde bir görsel araç olarak kullanımı

Grid ağı, yeryüzünün kavramsal olarak canlandırılmasında oldukça kullanışlı bir araçtır. Projeksiyonlar bazen basit anlamda, enlem ve boylamların grid ağının görünümlerine dayanarak değerlendirilmektedir. Gridler harita projeksiyonlarının deformasyonlarının anlaşılması ve bilinmeyen projeksiyonların tanımlanabilmesi için uzun süredir bir analitik araç olarak kullanılmaktadır. Şekil 4.1’de bazı projeksiyonlara ait grid ağlarının görünümleri gösterilmektedir.

Alan Koruyan Silindirik Eckert V

Eckert VI Sinusoidal

Plate Carreé Mollweide

Şekil 4.1 Bazı yaygın kullanılan projeksiyonların grid ağları

Bazen basılmış bir haritanın üzerinde herhangi bir projeksiyon bilgisi bulunmamasından dolayı projeksiyonunun tanımlanmasının neredeyse imkansız olması nedeniyle haritalardan, daima oluşturuldukları projeksiyon hakkında bir bilgi barındırması beklenmektedir. Kullanılan harita projeksiyonu tanımlanırken, eğer mümkünse, herhangi bir ölçüm yapmadan harita üzerindeki grid ağının görünümüyle, kullanılan projeksiyonun konik, silindirik, azimutal ya da diğer sınıflara ait bir projeksiyon olup olmadığı konusunda kullanıcıda bir ön yargının oluşması önemlidir. Projeksiyon sınıfı tanımlanabilirse haritanın sahip olduğu deformasyon karakteristikleri hakkında yorum yapılabilir. (Burgayevskiy ve Snyder 1995)

Harita grid ağının analizi, meridyen ve paralellerin projeksiyon düzlemi üzerindeki yerleşiminin incelenmesi ile başlamaktadır. Orta meridyen boyunca paralellerin dağılımı ve ekvator ya da başlangıç paraleli boyunca da meridyenlerin

dağılımı, grid ağının ortogonal olup olmadığı, simetrik olup olmadığı ve kutupların gösterimi grid ağının bir görsel araç olarak kullanılması için ilk olarak dikkat edilmesi gereken hususlardır. Meridyenlerin dağılımı ifade edilirken ilk olarak tamamının mı yoksa sadece başlangıç meridyeninin mi doğru parçası olarak gösterildiği, başlangıç meridyeni dışında kalan meridyenlerin başlangıç meridyenine göre simetrik eğriler şeklinde dağılıp dağılmadığı analiz için önemli bir özelliktir. Eğer meridyenlerin tamamı doğru parçaları olarak uzanıyorsa bu hatların paralel mi yoksa belli bir noktada kesişen hatlar mı olduğu belirlenmelidir. Tüm bu özellikler grafik olarak kolayca gerçekleştirilebilmektedir.

Paralellerin dağılımı ifade edilirken, aynı problemlerle karşılaşılmaktadır. Paralellerin simetrisi genellikle düz bir hat olan ekvatora göre gerçekleşmektedir. Doğru parçaları olarak gösterilen paraleller, birbirine paralel hatlar olmak zorundadır, kesişemezler. Meridyenlerin ya da paralellerin eğri şeklinde olmaları durumunda, çember (eş merkezli ya da merkezi farklı) olup olmadıkları dikkate alınmalıdır. Eğer eğriler eş merkezli çemberler ise, her bir komşu eğri çifti eşit aralığa sahip olacaktır. Diğer yandan başka bir eğri çiftinde bu aralık aynı ya da farklı olabilmektedir.

Deformasyon karakteristiğinden projeksiyon grubunun belirlenmesi bazen projeksiyon sınıfının belirlenmesi ile birleştirilebilir. Ancak çoğu zaman bu alanda yapılan araştırmalar haritalardan ölçümler yapılarak gerçekleştirilmelidir. Konform özelliğe sahip bir projeksiyonda paraleller arasındaki mesafeler genellikle projeksiyonun başlangıç noktasından ya da hattından sınırlara yaklaşıldıkça artmaktadır. Ancak istisnai olarak rastgele seçilen bir projeksiyon da bu özellikleri barındırabilmektedir. Silindirik projeksiyonlar grid ağının görünümü bakımından paralel ve meridyenlerin ortogonal olarak aktarılması konusunda konform deformasyon kararkteristiğine yakın karakterde projeksiyonlardır.

Diğer yandan, alan koruyan projeksiyonlarda paraleller arasındaki mesafeler projeksiyonun başlangıç noktası ya da hattından sınırlara yaklaşıldıkça azalmaktadır. Belli bir meridyen boyunca uzunlukların korunduğu projeksiyonlarda, paraleller arası mesafeler değişmeden kalmaktadır.

Bu görsel inceleme yöntemi farklı projeksiyonların ve belirli projeksiyonun farklı konumlarını karşılaştırmak için oldukça kullanışlıdır. Robinson ve ark., (1995) düşüncesine göre, projeksiyonların değerlendirilmesi, harita üzerindeki grid ağının referans küre ile karşılaştırılması ile etkili bir şekilde anlaşılabilmektedir. Canters ve Decleir (1989) paralellerin harita üzerindeki dağılımını, direkt olarak deformasyon karakteristiklerinin belirlenmesinde kullanmaktadır.

Robinson ve ark. (1995) hazırlamış olduğu 9 maddelik liste, böyle bir değerlendirmede yardımcı olarak kullanılabilmektedir.

1. Paralel dairelerin, projeksiyondan sonra da birbirine paralel olması. 2. Paralellerin meridyenler üzerinde eşit aralığa sahip olması.

3. Küre üzerindeki meridyenlerin ve büyük dairelerin ortogonal olarak görüntülendiğinde doğru parçaları olarak görünmesi.

4. Meridyenlerin kutuplara doğru birbirine yaklaşması ve ekvatorda ayrılması

5. Meridyenlerin, paraleller üzerinde eşit aralığa sahip olması. Fakat aralıkların ekvatordan kutuplara doğru azalması.

6. Meriyenlerin ve paralellerin ekvatorda veya yakınında eşit aralığa sahip olması.

7. 600 enleminde, meridyen aralıklarının paralellerinkinin yarısı kadar olması.

8. Paralel ve meridyenlerin her zaman dik açılarla kesişmesi.

9. Herhangi iki paralel ve iki meridyenle sınırlanan bir alanın, aynı paraleller arasında her yerde aynı olması.

Harita üzerinde bu karakteristiklerde meydana gelen değişikliklerin yorumlanmasında aşağıdaki adımlar izlenebilir;

Şekil 4.2 Paralel ve meridyenlerin 90⁰ açıyla kesişmemesi durumu.

Şekil 4.3 Paralel aralıklarının ekvatordan uzaklaştıkça azalması ve meridyenlerin kutuplarda

aynı aralıkta kalması durumu.

Şekil 4.4 Aynı iki paralel çizgi arasında paralel–meridyen hücrelerinin aynı boyda olmaması

durumu.

≠90

Şekil 4.5 Paralel–meridyen hücrelerinin boyutlarının kutuplara gidildikçe değişmemesi

durumu.

 Paralel ve meridyenler dik açılarla kesişmiyorsa açısal deformasyon vardır ve projeksiyon konform özelliğe sahip değildir. (Şekil 4.2)

 Paraleller eşit aralıklara sahip değilse, kuzey güney yönünde ölçek değişmektedir.(Şekil 4.3)

 Meridyenler, kutuplara doğru birbirine yaklaşmıyorsa doğu – batı yönünde ölçek sabit değildir. (Şekil 4.3)

 Aynı iki paralel arasında kalan paralel–meridyen hücrelerinin boyutları aynı değilse projeksiyon alanları koruyamıyor demektir. (Şekil 4.4)

 Aynı iki meridyen arasında kalan paralel–meridyen hücrelerinin boyutları kutuplara gidildikçe azalmıyorsa projeksiyon alan korumuyor demektir. (Şekil 4.5)

 Ekvatorun her iki tarafında aynı mesafede bulunan paralel–meridyen hücreleri aynı boyutta değilse projeksiyon alan korumuyor demektir. (Şekil 4.4)

 600 _{kuzey ve 60}0 _{güney paralelleri ekvatorun yarısı uzunluğunda değilse 60}0 _deki ölçek ekvatordaki ölçeğe bağlı olarak ya artmış ya da azalmıştır, şeklinde yorumlamalar yapılabilmeltedir.