Fransa’da Türkçe ve Türk Kültürü Dersi

Fransa‟da yabancı dil eğitimi ilkokulda baĢlayarak iki Ģekilde gerçekleĢmektedir. Birincisi “Enseignement des Langues et Cultures d‟Origine” (ELCO) olarak adlandırılan Ana Dili ve Kültürü dersleri kapsamındadır. Fransa‟da 1970‟li yıllardan itibaren uygulanmaya baĢlanan ve göçmen çocuklarının Fransız okuluna uyum sağlamaları ve kendi ülkelerine döndüklerinde oradaki uyumlarına katkıda bulunmaları için baĢlatılan ELCO (Enseignement de la Langue et Culture d‟Origine) AnlaĢması dahilinde göçmen çocuklara

yönelik ana dili eğitimi verilmektedir. Ġkincisi ise, seçmeli olarak alınan ikinci yabancı dil eğitimi, “Enseignement des Langues Etrangeres” kapsamındadır. Bir baĢka ifadeyle, baĢlangıçta göçmen çocuklarının Fransız toplumuna uyum sağlaması ve ülkelerine geri döndüklerinde orada kendilerini yabancı hissetmemelerine katkıda bulunabilmek amacıyla ilgili ülkelerin dili ve kültürüne iliĢkin dersler baĢlatılmıĢ daha sonra da bu dersler seçmeli olarak alınabilen ikinci yabancı dil kapsamına alınmıĢtır.

Türk çocuklarına da Türkiye ve Fransa arasındaki ELCO AnlaĢması çerçevesinde Türkçe ve Türk Kültürü dersleri verilmektedir. ELCO derslerinin yasal dayanağı, 25 Temmuz 1978 tarihli göçmen çocuklarının eğitimlerinin düzenlenmesine yönelik genelge ile 22 Eylül 1978 sayılı Türk çocuklarının ilkokullarda kendi ana dillerini ve kültürlerini öğrenmelerine yönelik genelgedir. Fransa‟da Türkçe ana dili eğitimi ilk önce Ana Dili ve Kültürü dersleriyle ilkokullarda baĢlamıĢtır. Daha sonraFransız Eğitim Bakanlığı‟nın 1994 tarihli Kararnamesiyle Türkçe, liselerde ikinci ve üçüncü yabancı dil olarak öğretilmeye baĢlanmıĢtır. Türkçe ana dili dersleri, liselerde “seçmeli yabancı dil” olarak alındığı için öğrencilerin baĢarı ve baĢarısızlığını etkilemekte, Bakalorya (lise bitirme sınavı) notuna katkı sağlamaktadır. 1994 yılında Türkçe dersinin ikinci yabancı dil kapsamına alınmasıyla Türkçe dersleri farklı konuma alınmıĢtır. Böylece Türkçe dersi iki farklı Ģekilde öğretilmeye baĢlanmıĢtır. Kısa sürede yoğun taleple karĢılaĢınca, 1983 yılında, ağırlıklı olarak Fransızca dersleri dıĢında Türkçe dersleri ortaokullarda ve meslek liselerinde de verilmeye baĢlanmıĢtır.

1984 yılından 2015 yılına kadar Türkçe ve Türk Kültürü derslerini alan öğrencilerin eğitim ve öğretim yıllarına göre sayıları Tablo 1‟de gösterilmiĢtir.

Tablo 1. Türkçe ve Türk Kültürü Derslerine Katılan Öğrencilerin Yıllara Göre Dağılımı

Eğitim Öğretim Yılı Öğrenci Sayısı

1984-1985 14.783 1990-1991 16.500 1997-1998 13.934 1999-2000 12.883 2000-2001 11.464 2007-2008 18.604 2013-2014 20.330

Tablo 1 incelendiğinde, 2014-2015 eğitim öğretim yılında Türkçe ve Türk Kültürü derslerine katılan öğrenci sayılarında artıĢ olduğu görülmektedir. Ancak bu artıĢ, bütün Türk kökenli öğrencilerin Türkçe ve Türk Kültürü derslerine devam ettiğinin göstergesi değildir. 1995 yılından bu yana, tüm Avrupa ülkelerine ortak bir karar üzerine Fransız okullarının istatistiksel bilgilerinde etnik köken dikkate alınmadığından, 2014-2015 eğitim öğretim yılında anaokulu, ilkokul, ortaokul ve liselerde okuyan Türk kökenli öğrenci sayılarına ulaĢmak mümkün olmamaktadır. 2014-2015 eğitim öğretim yılında Türkçe ve Türk Kültürü derslerine katılan öğrenciler dıĢında, sadece kayıtlı lisans, yüksek lisans ve doktora öğrenci sayılarına ulaĢılmıĢtır. Elde edilen bilgiler Tablo 2‟de gösterilmiĢtir. Bu bilgilere göre, Fransa‟da lisans eğitimi alan 780 Türk kökenli öğrenci, yüksek lisans ve doktora eğitimi alan 236 Türk kökenli öğrenci vardır.

Tablo 2. 2014-2015 Eğitim Öğretim Yılı Kayıtlı Lisans, Master ve Doktora Ö. S. MüĢavirlik/ AtaĢelik Ġçerdiği Diğer Bölge Kayıtlı Lisans Ö. S. Kayıtlı Master/ Doktora Ö. S. Paris Nantes 360 93 Lyon Marsilya-Bordo 369 120 Strazburg 51 23 Toplam 780 236

2014-2015 yılları arasındaki Türk kökenli toplam öğrenci sayısına ulaĢılamasa da, Strazburg Eğitim AtaĢeliğinden 2004-2005 yıllarında okul öncesi eğitimden üniversiteye kadar eğitim alan Türk kökenli toplam öğrenci sayısına ulaĢılmıĢtır. UlaĢılabilen bilgiler Tablo 3‟te gösterilmiĢtir. Bu bilgilere göre 2004-2005 eğitim öğretim yılında Fransa‟da okul öncesi eğitimden üniversiteye kadar Türk kökenli toplam 71.732 öğrenci bulunmaktadır. 2004-2005 yılı ile ilgili alınan bilgiler, Fransa‟da bulunan Türk kökenli öğrencilerin yaklaĢık üçte birinin Türkçe ve Türk Kültürü derslerine katıldığını göstermektedir. Geriye kalan öğrenciler bu derslerden faydalanamamaktadır. AraĢtırmacı tarafından öğrencilerin bu derslerden neden faydalanamadıkları ile ilgili Fransa‟da yaĢayan Türk kökenli ailelerle ve orada görev yapmakta olan öğretmenlerle görüĢmeler yapılmıĢtır. Ayrıca Avrupa Birliği ve DıĢ ĠliĢkiler Genel Müdürlüğü‟nden konuyla ilgili bilgiler alınmıĢtır. Alınan bilgilere göre, Türk kökenli yurttaĢlarımız Fransa‟da dağınık bir Ģekilde yaĢamaktadırlar. Belli bir bölgede toplanmamıĢlardır. Bu yüzden Türklerin yaĢadıkları bütün bölgelere öğretmen gönderilememektedir. Öğretmen gönderilemeyen bölgelerde bu dersler verilememektedir, bu bir sebep olarak gösterilmiĢtir. Bir baĢka sebep olarak Fransa

ile yapılan anlaĢmanın bir maddesi gösterilmiĢtir. Fransa ile yapılan anlaĢmaya göre, bir Fransız okulunda Türkçe ve Türk Kültürü dersi açılabilmesi için 15 öğrencinin velisinin dilekçe vermesi gerekmektedir. Ancak bazı bölgelerde dersin açılabilmesi için Türkçe ve Türk Kültürü derslerine devam edecek öğrenci sayıları yeterli değildir. Öğrenci sayısı yeterli olmadığı için bu bölgelerde Türkçe ve Türk Kültürü dersi açılamamaktadır. Bu yüzden buradaki öğrenciler bu derslerden faydalanamamaktadır. Bazı bölgelerde ise, Türkçe ve Türk Kültürü dersleri için bazı dernekler kendi imkanlarıyla sınıf ortamı oluĢturmaktadırlar. Avrupa Birliği ve DıĢ ĠliĢkiler Genel Müdürlüğü o bölgeye yakın bölgelerde görev yapan öğretmenleri bu derneklerde de görevlendirmekte ve öğrencilerin bu derslerden faydalanması için olanak sağlamaktadır.

Tablo 3. 2004-2005 Dönemi Türk Kökenli Toplam Öğrenci Sayıları Öğrenci Sayıları Okul Öncesi 18.793 Ġlköğretim 42.466 Ortaöğretim 5.640 Özel Eğitim 2.223 Yüksek Öğretim 2.199 Genel Toplam 71.321

Türkçe ve Türk Kültürü Derslerine Devam Eden Öğrenci Sayısı 18.528

Türkçe ve Türk Kültürü Dersleri Veren Öğretmen Sayısı

Bakanlığımızca Görevlendirilen: 181 Mahalden

Görevlendirilen: -

VatandaĢlarımızın Toplam Sayısı 450.500

(T.C. Strazburg BaĢkonsolosluğu Eğitim AtaĢeliği, b.t.) 2.4.1. CNED ile Uzaktan Türkçe Eğitimi

Fransa‟da bulunan yurttaĢlarımızın çocukları için verilmekte olan ana dili dersleri; sadece öğrencilerin üstün bir dil yeterliliğine ulaĢabilmeleri açısından değil; aynı zamanda bu bireylerin kimlik kaybı yaĢamaması, kültürel bir bilince sahip olabilmeleri ve anavatana olan aidiyet duygusunu tam olarak hissedebilmeleri açısından da önemlidir. Ancak, öğrencilerin tamamı bu derslerden faydalanamamaktadır. Strazburg BaĢkonsolosluğu Eğitim AtaĢeliği‟nden (2014) alınan bilgilere göre, 2004-2005 eğitim öğretim yılında Türk

derslerinden faydalanabilen öğrenci sayısı 18.528‟dir. Türkçe ve Türk Kültür derslerinden faydalanamama nedenlerinden en baĢta geleni Türk nüfusun dağınık bir coğrafyaya yayılmıĢ olmasıdır. Fransa‟da Türklerin az olduğu yerlerde yaĢayan yurttaĢlarımız böyle bir imkandan mahrumdurlar. Bu derslerden faydalanamayan öğrenci sayısı yaklaĢık 57.000‟dir.

Fransa‟da uzaktan öğretimin en önemli temsilcisi olan “Uzaktan Öğretim Ulusal Merkezi” anlamına gelen “Centre National d‟Enseignement a Distance” kısaca CNED olarak adlandırılan Fransız Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bir kamu kuruluĢu vardır. Belli bir nedenden dolayı okula gidemeyen öğrenciler için 1939 yılında kurulmuĢtur. Bu kurumun sunduğu eğitim programına okul çağında olsun ya da olmasın, okul öğrencisi olsun ya da yetiĢkin olsun herkes kayıt yaptırabilir. CNED‟le öğrenciler;

 Bir diplomaya hazırlanabilir, bir alanda uzmanlaĢabilir ya da bilmediği bir dalda kendini yetiĢtirebilir.

 Bir öğrenim ya da eğitim programını tamamlayabilir.

 Meslek alanındaki becerileri geliĢtirir ya da yeni beceriler geliĢtirir.

 KiĢisel gereksinimleri için çeĢitli alanlarda yeni bilgiler edinebilirler.

 Özel koĢullarda öğrenim görebilirler (Jolly-Yılmaz, 2001).

Yukarıda sıralandığı gibi CNED bu olanakları sunmaktadır. CNED Türkçe dersleri ise, Fransa ya da Fransa dıĢında, okulunda ya da oturduğu bölgede „Yabancı Dil Türkçe‟ öğretimi olmayan ve lise bitirme sınavlarında Türkçeyi birinci veya ikinci yabancı dil olarak seçmek isteyen ileri düzeyde Türkçe bilen lise son sınıf öğrencilerine yöneliktir. Bu derslerde, öğrenciler Türkçe dil, kültür, edebiyat ile ilgili bilgi ve becerilerini geliĢtirip aynı zamanda lise bitirme döneminde yazılı ya da sözlü yabancı dil Türkçe sınavına hazırlanırlar. Eğer CNED Türkçe derslerini sadece lise son sınıf öğrencilerine yönelik değil, aynı zamanda ilkokul ve ortaokul seviyelerine uygun da Türkçe ve Türk Kültürü dersleri verse Türkçe ve Türk Kültürü dersinden faydalanamayan öğrenci sayısı azalacaktır. Çünkü CNED‟den 5 yaĢ ile 75 yaĢ arası herkes faydalanabilmektedir. Türkçe dersi için de aynı Ģey uygulanırsa CNED Türkçe dersinden faydalanan öğrenci sayısı artacaktır. Öğrenciler okullarda verilmeyen dersleri CNED‟le izleme olanağına sahiptir. Bu olanaktan bazı sebeplerden dolayı Türkçe ve Türk Kültürü dersi alamayan öğrencilerin de faydalanması için gerekli çalıĢmaların yapılması gerekmektedir. Böylece çevresindeki

okullarda Türkçe ve Türk kültürü dersi alamayan öğrenciler ana dilinden uzak kalmamıĢ olacaktır.