Fransa’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı

Sanat Tarihi dersleri, ‘Normal ve Teknoloji Alanı’ ve ‘Edebiyat Alanı’na göre düzenlenmiştir. Aynı zamanda seçmeli ve zorunlu program olarak iki türlüdür. Ancak müfredat programında bu ayrımlardan doğan çok büyük farklılıklar yoktur (Bkz. EK 11.). Ayrıca, sanat tarihi dersleri, lise 1., 2. ve 3. sınflar için haftada 2 saat olarak düzenlenmiştir.

Bütün alanlarda, genel olarak sanat tarihi müfredat programı, sanat tarihinin tanımı ile başlamaktadır ve bu tanıma göre; çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin kavşağında bulunan sanat tarihi dersi, bir uygulama eğitimi olmayıp bu çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin tarihsel olarak incelenmesi eğitimidir. Sanat tarihi eğitimi, eserlere çok disiplinli ve irdeleyici olarak yaklaşmayı temel alan bir kültür eğitimidir.

Sanat tarihi dersi, plastik sanatlar, müzikal eğitim, tarih, dil, edebiyat gibi sanat tarihi konusundaki uzmanlıkları bilinen çeşitli disiplinlerin eğitimcilerinden oluşan bir ekip tarafından verilmektedir. Alanın zenginliği ve çeşitliliği nedeniyle

çalışmaktadır.

Şartları okul tarafından belirlenecek olan bu işbirliği, profesyonellerin (arkeologlar, mimarlar, araştırmacılar, koreograflar, küratörler, rejisörler, müzisyenler, plastisyenler, vs.) geçici veya sürekli müdahaleleri; bazı kurumlarla (arşivler, kütüphaneler, müzeler, kültür servisleri, tiyatrolar, opera sahneleri,vs.) ayrıcalıklı ilişkiler ve bazı yetkili vakıflarla ortak çalışma şeklinde dersler yürütülmektedir.

Müfredatın ikinci başlığı olarak sanat tarihi dersinin amaçlarını açıklayan bölümdür. Amaçlar kısmında ise birinci, ikinci ve üçüncü sınıflar için küçük farklılıklar vardır. Birinci sınıflar için sanat tarihi dersinin amacı; öğrencileri, geniş bir tarihsel panoramadan alınmış eserlere duyarlı hale getirmektir. Amaç, bir yöntemin kazandırılmasını, temel teknik terimler dağarcığının kullanılmasını ve belli başlı kronolojik işaretlere hâkim olunmasını teşvik etmektir. Bir binayı, bir tabloyu, bir filmi, bir belgeyi, bir gösteriyi görüp/seyredip inceleme; bir müzikal eseri dinleme, vs., farklı kaynaklarla araştırma yapıp bilgi edinme; bilgi ve belgeleri farklı ortamlarda ve biçimlerde değerlendirme ve bir araya getirme gibi amaçları vardır

Öğrencilere lise son sınıf müfredatında belirlenen konuların verimli olarak işlenebilmesi için hazırlık durumunda olan lise iki sanat tarihi dersi, lise birinci sınıflarla aynı amaca sahip olmakla beraber daha yoğun araştırmaların ve daha esaslı analizlerin yapılmasını öngörür. Kuramsal ve uygulamalı yanları olan ders, eserlere duyarlı ve mantıklı bir yaklaşıma dayanır. İkinci sınıflarda, seçmeli veya zorunlu sanat tarihi dersi; değişik sanatsal ve kültürel alanların keşfini amaçlar ve eserlerle canlı ilişkiler kurmaya çalışır; dersin bilim ve teknik kısmı ihmal edilmeden, sanatsal disiplinlerin , sosyal bilimlerin getirileri dikkate alınarak işlenir.

Lise sonda, bu dersin amacı, hiçbir şekilde geleceğin sanat tarihçilerini veya kültür uzmanlarını yetiştirmek değildir. Amaç, öğrencileri çağdaş kültürel yaşama, O yıla kadarki öğrenimlerinde sinema veya dans gibi hiç değinilmemiş konuları ele

almalarını ve değişik sanatsal uygulamalarla yaratmalar arasındaki bağları görebilmelerini sağlayarak; sanatın öneminin ilginç bir şekilde arttığı çağdaş bir dünyada yönünü saptamak için zengin ve verimli işaret noktaları edinerek; sanatsal yaratmanın yaratılış şartları ve tarihsel boyutunun daha iyi görerek ve araştırma yöntemlerini ve eser incelemelerini daha derinden kontrol ederek öğrencilerin duyarlılığını harekete geçirecek çalışmalar gerçekleştirerek açmaktır. Lise sonda da kuramsal ve uygulamalı amaçlar vardır.

Üçüncü bölüm ‘Müfredat’ başlığını taşımaktadır. Birinci sınıflar için dersin müfredatı, iki temel öğenin etrafında şekillenir: bir yandan kültürel bir yaklaşım, diğer yandan yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma. Yeterliliklerin kademeli olarak kazanılması mantığı içerisinde müfredat, Antik Çağdan 19. yüzyılın ortasına kadarki dönemden alınmış eserlerin incelenmesi üzerine kurulu olan ve sanat tarihinin yöntemleriyle yapılan uygulamalar bir hazırlık niteliğindedir.

Lise ikinci sınıf sanat tarihi dersinde, eserlere doğrudan temas etme yönteminden yola çıkarak derinlemesine açılımlar yapılır. Lise iki müfredatı 19. yüzyılın ikinci yarısından İkinci Dünya Savaşına kadar olan dönemi işler. Lise birinci sınıf dersinden kronolojik olarak daha sınırlı bir tarihsel bağlamın ve daha dar bir sorunsalın ele alınmasıyla ayrılır.

Lise iki müfredatı, lise bir müfredatında olduğu gibi iki temel öğenin etrafında şekillenir: bir yandan kültürel bir yaklaşım, diğer yandan yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma. Müfredat, ortak ve zorunlu bir bölümden ve serbest bir bölümden oluşur. Müfredatta belirtilen temalardan yola çıkarak eğitmenler, yerel kaynaklar ve ilgi alanları çerçevesinde, konuyla ilgili diledikleri örnekleri derste işlemekte özgür bırakılmışlardır.

Müfredattaki ortak zorunlu bölüm; 19.yüzyıldan İkinci Dünya Savaşı’na kadar sanat tarihini kapsar ve dört ana tema etrafında şekillenir:

yayınlanması, afişçilik ve reklamcılık, Niepce’den Man Ray’e fotoğrafçılık, sessiz sinemadan çağdaş sinemaya, radyo ve sesin yeniden üretilmesi, mimarlık ve yeni inşaat malzemeleri )

2. Sanatçılar ve seyircileri (Önerilen konular; Akademicilik ve Avangardizm (öncülük), “Salon” ve salonlar, yazarlar ve sanat eleştirmenleri, kamusal sipariş ve sanat koruyuculuğu, galeriler ve sanat pazarı, bir sanatçı ve dönemi, opera ve toplum, tiyatro, izleyicisi ve eleştirmenleri, dans: halk balolarından opera fuayesine, caz müziği: mekânlar ve merkezler)

3. Mimarî, şehircilik ve yaşam tarzları (Önerilen konular; kamusal ve dinî mekânlar, Haussmann ve şehir düzenlemesi, Banliyöleşme fenomeni, ev: yeni bir yaşam sanatı, düşük gelirliler için kamusal barınma, turistik alanların mimarisi (termal duraklar, sayfiye kentleri, vb.), Amerika Birleşik Devletleri’nde mimarî: Şikago Okulu, “Yeni Sanat” (Arte Nova) ve Avrupa’daki açılımları, Bauhaus ve tasarımın kökenleri)

4. Büyük sanat merkezleri ve sanatın dolaşımı (Önerilen konular; ikinci İmparatorluk veya “1900” Paris’i, 1900 Viyana’sı, Barcelona ve “Modernismo”, Yirmili yılların Berlin’i, İki dünya savaşı arası Hollywood, Ekim Devrimi’nden 1920’lerin sonuna Moskova, Liberty’den EUR’a İtalya, Büyük uluslararası sanat eylemleri (Evrensel Fuar, Venedik Bienali, vb.)

Eğitmenler bu dört konudan üçünü işlemek zorundadır, sırası önemli değildir ancak hepsi de aynı değerde işlenmelidir.

Müfredatın serbest bölümünde, eğitim amaçlarına sağdık kalmak kaydıyla, öğrencilerin seviyelerini ve zevklerini, okulun ve çevrenin kaynaklarını; kısacası içinde bulunulan koşulların tamamını göz önünde bulundurarak pedagojik ekip , ister disiplin içi ister disiplin dışı yöntemlerle, müfredatın serbest bölümünü dilediği gibi

işleyebilir. Geri kalan öğrenciler için eski konular tekrarlanabileceği gibi yeni konular da işlenebilir.

Lise son sınıfta sanat tarihi eğitimi, bir önceki sınıfta edinilmiş kültürel ve yöntembilimsel bilgileri daha belirgin soruların incelenmesine uygulayarak onların geliştirilmesini amaçlar. Müfredat, lise ikinci sınıfınkine göre daha kısa bir dönemi kapsar: 19. yüzyılın ikinci yarısı ve yirminci yüzyıl. Dönem, iki ana soru etrafında ele alınmakta (ikinci soru dönem dönem güncellenebilir):

-Birinci soru 19. yüzyılın ortasından beri sanatın evrimini etkileyen belli başlı kopuşlara dikkati çekmekte.

-İkinci soruysa ortak bir sorunsalla değişik sanatsal uygulamalara özgü temsil biçimlerini incelemeye yöneltmektedir.

Lise ikinci sınıfta olduğu gibi müfredat, iki temel bileşen üzerine kurulur: bir yandan kültürel bir yaklaşım, diğer yandan yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma.

Kültürel yaklaşımda; sanatsal üretim sürecinin 19. yüzyılın ortasından beri önemli noktalarını örneğin önemli eserler, sanatçı notları, kuramsal metinlere dayanarak incelemeyi amaçlar. Yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma yaklaşımında ise; sanatla toplumsal ve kültürel yaşam arasındaki ilişkileri açığa çıkarmak ve özgün terimler dağarcığına hâkim olarak, esere anlam veren çeşitli öğelerin (eserin maddesi, biçimler ve teknoloji arasındaki ilişkiler, yaratıcıların tanınması, eserlerin kentsel bir medeniyetteki konumlanmaları, izleyici kitlelerin ağırlanması, biçimler ve ideolojik/estetik tartışmalar arasındaki ilişkiler, yaratıcıları tanıma, eserleri algılama, vs.) dikkate alınmasını sağlayacak bir eleştirel analiz yöntemini geliştirmek amaçlanmaktadır.

İkinci sınıfta olduğu gibi üçüncü sınıf müfredatın ortak zorunlu bölüm ve bir de serbest bölüm olmak üzere iki ana bölümü vardır. Ortak zorunlu bölümde;

- Sanatta izlenimcilik

-Simgecilik akımı ve 19. yüzyıl sonu sanatı -Sanatta kübizm

-Dadaizm ve sanattaki tezahürü -Onikisesçilik ve seriyel (?) müzikler -Bauhaus’ta mimari ve sanat

-Soyut sanatın doğuşu

-20.yüzyıl sanatında ifadecilik ve neo-ifadecilik

-Tiyatronun kentsel biçimleri (Living Theater, Bread and Puppet Theater, Royal de Luxe)

-Tiyatro ve müzik (Bob Wilson ve Phil Glass, Bob Wilson ve Lou Reed, çağdaş opera)

-Sinemada yeni dalga -Sanatta minimalizm

-Sanatta Pop-Art gibi konular işlenir.

Serbest bölümde ise, müfredatın belirlediği eğitim amaçlarına sağdık kalmak kaydıyla, öğrencilerin seviyelerini ve zevklerini, okulun ve çevrenin kaynaklarını, son üç okul yılında edinilen bilgiyi; kısacası içinde bulunulan koşulların tamamını göz önünde bulundurarak pedagojik ekip, ister disiplin içi ister disiplin dışı yöntemlerle, müfredatın serbest bölümünü dilediği gibi işleyebilmektedir.

Sanat tarihi müfredatının dördüncü bölümünde, ‘uygulamanın yöntembilimsel (metodolojik) yanları’ açıklanmaktadır. Birinci sınıf hariç diğer sınıfların müfredatındaki bu bölüm aynı amaçları içermektedir.

Birinci sınıfta, farklı alanlarda uzmanlaşan ve sanat tarihi dersini veren eğitimcilerin de katkısıyla, öğrencilere eleştirel bir tutum kazandırmak amaçlı ortak bir proje hazırlanır. Bu çalışma, derslere etken bir katılımı sağlamanın yanı sıra toplu çalışmaları ve bireysel araştırmaları da öğretmektedir. Eğitimbilimsel proje, uzmanlar ve kültürel kurumlar arasında canlı bir ilişki oturtmak için bir fırsattır:

restorasyon atölyeleri, kütüphaneler, arşiv merkezleri, dramatik sanat merkezi, sinematek, konservatuar ve sanat okulları, medyatekler, müzeler, sayım merkezleri, vs. Bunun yanı sıra bu teknolojiler, elektronik mesajlaşma sayesinde ortak temalar üzerinde kurumlar arası işbirliğine gidilmesini de sağlar.

Lise iki ve üçüncü sınıfta yine bir proje çalışması yapılmaktadır ve birinci sınıfta olduğu gibi okulun ve çevrenin imkanları doğrultusunda gelişmektedir. Birinci sınıfta olduğu gibi öğrenciye eleştirel eğitim vermek amaçtır. Bu çalışmayla ayrıca, öğrencinin bireysel çalışması, kişisel deneyimleriyle ortak proje arasında canlı bir ilişki kurmasını sağlanmak; eserlere duyarlı bir biçimde yaklaşmak ve bunları her zaman tarihsel bağlamlarını göz önünde bulundurarak incelemek; öğrenci, kendisini ifade etme ve ikonografik, edebî veya müzikal bir belge birikimini oluşturup bunu uygulamaya koyma kapasitesinin farkına vardırmak gibi amaçları vardır. konu olarak, müfredatın ortak ve zorunlu bölümünün temaları bu çalışmada da işlenmektedir.

Beşinci bölümde, öğrencilerden beklenen ‘yeterlilik’ durumu açıklanmaktadır. Lise bir, ikinci ve üçüncü sınıfın sonunda öğrencinin, ulusal ve bölgesel bir zenginlik olarak kültürel mirasın önemini; sanat ve siyasî, iktisadî ve sosyo-kültürel bağlam arasındaki etkileşim gibi çeşitli sorulara duyarlı hele gelmesi beklenmektedir.

Ayrıca, öğrencinin, çeşitli kaynaklara (arşiv, müze, internet, kütüphane,vs.) başvurarak araştırma yapmasını sağlayacak kültürel, teknik, metodolojik ve davranışsal yeterliliklere sahip olmanın yanı sıra değişik verilerin sentezini yaparak bunların mantıklı ve eleştirel bir analizini yapabilir hale gelmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçların elde edilip edilmediğini ölçmek için belli kriterleri olan sınav benzeri bir çizelge oluşturulmuştur. Bu çizelgede; Kültürel Yeterlilikler, Yöntembilimsel Yeterlilikler ve Davranışsal Yeterlilikler ölçülmek istenmektedir.

Müfredatın son ve altıncı bölümünü ‘sınav’ yönteminin anlatıldığı bölümdür. Eğitim ekibi, öğrencilerin yeterlilikleri hakkında bilgi kaynağı olan ve

öğrenciden beklenen yeterlilikler göz önünde bulundurarak hazırlanmakta ve aralarda tekrarlanan küçük sınavlarla devamlılığı sağlanmaktadır.

Birinci sınıfta sınav, sanat tarihine girişe ve bir çalışma günlüğünün oluşturulmasına ilişkin alıştırmalardan oluşur. Ayrıca sınav; öğrendikleri, gayretleri, projeleri hakkında bir değerlendirme yaparak bundan sonraki sanat tarihi eğitimini nasıl sürdüreceğini tasarlamak isteyen öğrencilerle yol gösterir.

İkinci sınıfta, sınav, öğrencilerin sözlüde ve yazılıda kendilerini bireysel olarak ifade etmelerini ve savunmalarını sağlayacak, böylelikle de onları bakalorya sınavına hazırlayacak farklı alıştırmalardan oluşmaktadır. Gelecekteki eğitimi için belirleyici bir rolü vardır.

Üçüncü sınıfta, birbirini tamamlayan nitelikte olan yeterlilikler doğrultusunda eğitmen tarafından bir sınav çizelgesi hazırlanmaktadır. Bu sınav, öğrencinin çalışma boyunca kat ettiği yolu belirlemek ve hangi amaçlar doğrultusunda çalışmasını sürdürmesi gerektiğini belirlemek için yapılır.