Fotokopiciler ile ilgili yapılan çalışmalar

Ofis ve konutlarda kullanılan yazıcılar, fotokopi makineleri ve bu makinelerden yayılan kirleticiler (VOC, ozon, parçacıklar, vb.) son zamanlarda kapalı ortamlarda ciddi bir sorun haline gelmiştir ( Kagi ve diğ., 2007; Stefaniak ve diğ., 2000).

Ofis cihazlarından yayılan hava kirleticileri üzerine çok sayıda çalışmalar yapılmıştır. UOB’lerin fotokopi, yazıcı vb. elektronik cihazların kullanımı sırasında yayıldıkları kanıtlanmıştır (Sarigiannis ve diğ., 2011). Black ve Worthan (1999)’da lazer yazıcılar, fotokopi ve kişisel bilgisayarlarda UOB/TUOB (Toplam Uçucu Organik Bileşik) emisyonları, ozon ve partikülleri araştırmış; Brown (1999) bir çalışmada ise, fotokopi cihazı için UOB, Formaldehit, solunabilir partiküller, ozon ve azot dioksit için emisyon verileri yayınlamıştır. Yine aynı yıl Wolkoff (1999) fotokopi ve kapalı hava kirliliği ile uğraşmıştır. Daha sonra Lee ve diğ. (2001a) ofis ekipmanlarından kaynaklanan UOB, ozon ve partikül madde emisyonlarını karakterize etmiştir. 3 farklı fotokopi merkezinde yapılan bir araştırmada, çalışanların UOB’lere maruziyeti ele alınmış, en yüksek derişime sahip bileşik Toluen olarak elde edilmiştir. En fazla maruziyetin ofset baskı makinelerinin varlığı nedeniyle üç nolu fotokopi merkezinde olduğu tespit edilmiştir (Stefaniak ve diğ., 2000).

50

Fotokopi cihazlarından kaynaklanan UOB emisyonlarının en detaylı araştırmaları genelde laboratuar test odası değerlendirmeleri olmuştur. Leovic ve diğ. (1996) dört fotokopi cihazının UOB için belirlenen emisyon oranlarını ölçmüştür. Aromatik hidrokarbonların sadece baskı ve kopyalama işlemlerinde değil, işlenmiş kağıttan da yayılabildiği ve önemli bir kaynak olduğu gösterilmiştir. Wolkoff ve diğ. (1993) 6 fotokopi makinası, 3’ü lazer 5 yazıcıdan kaynaklanan 61 farklı UOB derişimlerini belirlemiş ve bunların en az 25’inin kopyalanan kağıttan yayıldığını tespit etmiştir. Tutarlı bir şekilde fotokopi merkezlerinde yapılan UOB örneklemelerinde en yüksek derişimli bileşik olarak Toluen bulunmaktadır (Stefaniak ve diğ., 2000; Lee ve diğ., 2001a). Lee ve Hsu (2007) Tayvan’da 12 fotokopi merkezinde BTEKS bileşiklerini araştırdığı çalışmada, ölçüm sonuçlarına göre Toluen’in, tüm fotokopi merkezlerinde en yüksek derişime sahip bileşik olduğunu belirtmiştir. Ongwandee ve diğ. (2011) Bangkok’ta iş alanında kaynak belirleme amaçlı 13 farklı UOB derişimlerini değerlendirdiğinde, en baskın uçucu organik bileşiğin yine Toluen olduğunu belirlemiştir.

Ofislerde veya konutlarda kullanılan yazıcıların kapalı hava kirliliğinin kaynağı olabileceği, yapılan incelemeler sonucunda görülmektedir. Aromatikler ve ağır hidrokarbonlar (C6) baskı sanayinin etkin UOB emisyonları olduğu öne sürülmüştür (Yuan ve diğ., 2010). Yazıcı ve fotokopi makinelerinden yayılan UOB emisyonları, özellikle Stiren, Toluen, Ksilen ve diğer alkil Benzenler, genellikle bilgisayarlardan yayılan miktarlardan daha yüksek bulunmuştur (Destaillats, 2008). Ofislerde belirlenen p-Ksilen ve o-Ksilen derişim fazlalığı, yazıcıların geniş kullanımı nedeniyle kaynaklanmıştır (Lee ve diğ., 2002). Yazıcılar ve fotokopi cihazları çalıştığında iç ortam UOB derişimini 200-3000 mg/m3_{’e kadar artabilmektedir (Kagi} ve diğ., 2007). Ozon ve UOB emisyonlarının yazıcılar ve iç ortam çevre havası üzerindeki etkilerini değerlendirmek bu nedenle önemlidir.

Fotokopi merkezleri, genellikle birbirine yakın, uzun işlem süresine sahip, birden fazla fotokopi cihazlarının, yazıcıların, bilgisayarların, tarayıcıların, faks vb. cihazların bulunduğu bir iç ortamı temsil ettiğinden, değerlendirilmesi için önemli bir çevreyi temsil eder. USEPA (1995) ofis ekipmanları ve çevre kirliliğinin önlenmesi konusunda yayınladığı raporda, UOB kirliliğini önleme çabaları adı altında, yüksek öncelikli olarak iç ortam hava kirliliğine önemli bir kaynak olarak fotokopi

51

makinelerine dikkati çekmiştir. Kaldı ki, çalışma ortamlarında fotokopinin giderek yaygınlaşması, iç ortam UOB emisyonlarına maruz kalma potansiyelinin, önümüzdeki yıllarda daha da artacağına işarettir.

Lee ve diğ. (2001a) faks makineleri, lazer yazıcılar, mürekkep püskürtmeli yazıcılar, tarayıcılar ve fotokopi makineleri de dahil olmak üzere birçok ofis ekipmanından ortama verilen UOB’leri belirledikleri çalışmada, Toluen, Etilbenzen m,p-Ksilen ve Stiren derişimleri yüksek emisyon oranları ile tüm donanımlardan elde edilmiş, lazer yazıcılardan yayılan ozon ve UOB emisyonlarının, mürekkep püskürtmeli yazıcılardan elde edilen değerlere göre daha yüksek olduğunu bulmuşlardır. Ayrıca çalışma, yüksek sıcaklıklarda kullanılan tonerin, organik bileşiklerin uçuculuğunu daha da arttırdığını, dolayısıyla UOB emisyonunun lazer yazıcılardan neden daha fazla kaynaklandığını açıklamaktadır.

Tonerler kaynaştırıcı malzeme özelliklerine bağlı olarak, Benzen, Toluen, Stiren, Etilbenzen, Ksilen, Asetofenon, alkanlar ve aldehitler gibi sürekli UOB yayarlar (Wolkoff ve diğ., 1993; Brown, 1999; Stefaniak ve diğ., 2000; Lee ve diğ., 2001a, 2006; Hsu ve diğ., 2005). Destaillats (2008) ve Wolkoff ve diğ. (1993) yaptıkları araştırma sonucunda, lazer yazıcılarda kullanılan tonerin, ortamdaki UOB’lerin önemli bir miktarının kaynağı olduğunu tespit etmişlerdir. Caselli ve diğ. (2009) basımdan dolayı iç ortama yayılan Toluen seviyesinin dış ortamdaki seviyenin yaklaşık 100 katı olduğunu belirlemişlerdir. Kagi ve diğ. (2007) lazer yazıcı ve mürekkep püskürtmeli yazıcıların kapalı havada oluşturdukları UOB’ler, ozon ve ultra ince parçacıkları incelemişlerdir. Yayınladıkları rapora göre, lazer yazıcı ile baskı işlemi artışında Stiren, Ksilen ve ozon derişimleri; mürekkep püskürtmeli yazıcı ile baskı işleminde Pentanol artışı tespit edilmiştir. Stiren ve Ksilen derişimleri lazer yazıcının baskı sürecinde 200 - 3000 mg/m3

'e kadar yükselmiştir. Lazer yazıcının toneri Stiren’e, mürekkep püskürtmeli yazıcının mürekkebi de Pentanol’e kaynak olmuştur. Lazer yazıcılar ve fotokopi makinelerinden üretilen ozonun iç ortam havasında artışı olmasa da, ultra ince partiküller, aldehitler, asitler ve benzeri diğer kirleticilerin UOB’leri okside ettikleri sonucuna varılmıştır.

Toner, basılı evrak, çözücü çeşitleri, ofis mobilyaları, inşaat malzemeleri, döşeme malzemeleri ve diğer ofis ekipmanları da dahil olmak üzere fotokopi merkezlerinde

52

diğer malzemeler, kapalı ortam içine organik maddeler yayarlar (Lee ve Hsu, 2007; Caselli ve diğ., 2009). Ofislerdeki iç hava kalitesini, ortamda bulunan tozlu raflar, eski kitaplar, müsfette kağıtlar, belgeler vb. malzemelerde düşürmektedir. Wargocki ve diğ. (2002) yaptıkları çalışmada, ofis ortamında bulunan ahşap rafları, kitapları, kullanılmayan kağıtları, belgeleri ve eskimiş mobilyaları çıkartarak tekrar gerçekleştirdikleri ölçümlerde UOB derişimlerinin azaldığını görmüşlerdir.

Yapı malzemeleri ve mobilya gibi diğer iç ortam kaynaklarının yanı sıra elektronik cihazlar da etkin UOB emisyon kaynaklarıdır (Wensinga ve diğ., 2008). Bilgisayarlar, yazıcılar, fotokopi makineleri ve diğer elektronik cihazlar, ev ve ofis ortamlarının vazgeçilmez bir parçasıdır. Ancak, ofis ekipmanlarından yayılan zararlı kirleticilere insanların maruziyeti, sistematik olarak değerlendirilememiş dolayısıyla iyi anlaşılmış değildir (Destaillats, 2008). Olası sağlık etkileri yanı sıra, ofis ekipmanları tarafından yayılan hava kirleticileri, iş performansını ve iş verimliliğini olumsuz etkileyebilmektedir.