kuru temizlemeciler, fotokopiciler ve boyacıların iç ortamlarında elde edilen UOB kış / yaz derişim oranları hesaplanarak mevsimsel değişimin olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Tablo 3.17 ve Tablo 3.18’de örneklenen mikro çevrelerin iç ve dış ortamlarında belirlenen UOB’lerin kış/yaz derişim oranları verilmektedir.
Tablo 3.17’de görüldüğü gibi 25 UOB için ortalamalar göz önüne alındığında restoranlar, fotokopiciler ve kuru temizlemecilerin iç ortamlarında kış / yaz derişim oranları 1 civarında bulunurken oto boyacılar için bu oran 2’ye yakın bulunmuştur. Kış / yaz derişim oranlarının boyacılarda 1’den yüksek olması; oto boyacıların çalıştıkları iç ortam alanlarının küçük hacimlerde olması yanında kışın havaların soğumasıyla beraber bu çalışma alanlarında kapıların kapatılarak çalışılması ve sonucunda havalandırmanın yetersiz kalması olarak açıklanabilir. Bu oranın restoranlar, kuru temizlemeciler ve fotokopicilerde 1 civarında olması, bu mikro çevrelerin iç ortamlarında kış ve yaz mevsimlerinde önemli bir farkın gözlenmediğine işaret etmektedir.
İncelenen mikro çevrelerin iç ortamlarında kış / yaz derişim oranlarının 1’den büyük olması, incelenen UOB’lerin kış mevsimi derişimlerinin yaz mevsimi derişimlerinden daha yüksek olduğunu söylememiz için tek başına yeterli olmadığından veri setine istatistiksel analiz yöntemleri uygulanmıştır. Değişkenlerin normal dağılıma uygunluğu Kolmogorov-Smirnov testi ile incelenmiştir. Testler sonucunda kış ve yaz derişimlerinin normal dağılım göstermemesi nedeniyle parametrik olmayan test yöntemlerinden birinin uygulanmasına karar verilmiştir.
Veri setine istatistik değerlendirme kapsamında parametrik olmayan test yöntemleri içerisinde birbirinden bağımsız iki örneklemenin (kış ve yaz örneklemeleri) bağımlı bir değişkene ilişkin ölçümlerinin karşılaştırılarak iki dağılım arasında anlamlı bir fark olup olmadığını test etmek amacıyla kullanılan Mann-Whitney U testi uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde genel olarak % 95 güven aralığı kullanılmıştır. Anlamlılık (p) değerinin 0,05’in altında olduğu durumlar istatistiksel olarak anlamlı sonuçlar şeklinde değerlendirilmiş ve Tablo 3.17’de koyu renkli olarak verilmiştir.
158
Kış / yaz derişim oranları restoranların iç ortamları için ele alındığında Benzen, Bromoform ve 1,2-Dibromo-3-kloropropan bileşikleri için kış ve yaz mevsimleri derişimleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunurken (p < 0,05), incelenen diğer UOB’ler için istatistiksel olarak anlamlı (p > 0,05) bir fark bulunamamıştır (Tablo 3.17). Bu durum restoranların iç ortamlarında kış / yaz derişim oranı 1’den büyük olan Benzen bileşiği için kış mevsimi derişimlerinin yaz mevsimi derişimlerinden daha yüksek olduğunu ve kış / yaz derişim oranları 1’den düşük olan Bromoform ve 1,2-Dibromo-3-kloropropan bileşiklerinin ise yaz mevsimi derişimlerinin kış mevsimi derişimlerinden daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Kış / yaz derişim oranları kuru temizlemecilerin iç ortamları için ele alındığında belirlenen 25 UOB arasında sadece Benzen için kış ve yaz mevsimleri derişimleri arasında istatistiksel olarak anlamlı (p < 0,05) bir fark bulunmuştur (Tablo 3.17). Bu durum kuru temizlemecilerin iç ortamlarında kış / yaz derişim oranı 1’den büyük olan Benzen bileşiğinin kış mevsimi derişimlerinin yaz mevsimi derişimlerinden daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Benzer durum fotokopicilerde de gözlenmektedir. Kış / yaz derişim oranları fotokopicilerin iç ortamları için ele alındığında belirlenen 25 UOB arasında sadece 1,2-Dibromo-3-kloropropan için kış ve yaz mevsimleri derişimleri arasında istatistiksel olarak anlamlı (p < 0,05) bir fark bulunmuştur (Tablo 3.17). Bu durum fotokopicilerin iç ortamlarında kış / yaz derişim oranı 1’den küçük olan 1,2- Dibromo-3-kloropropan bileşiğinin yaz mevsimi derişimlerinin kış mevsimi derişimlerinden daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Boyacıların iç ortamlarında kış / yaz derişim oranları ele alındığında belirlenen 25 UOB arasında sadece trans-1,2-Dikloroeten ve Benzen bileşikleri için kış ve yaz mevsimleri derişimleri arasında istatistiksel olarak anlamlı (p < 0,05) bir fark bulunmuştur (Tablo 3.17). Bu durum boyacıların iç ortamlarında kış / yaz derişim oranı 1’den büyük olan trans-1,2-Dikloroeten ve Benzen bileşiklerinin kış mevsimi derişimlerinin yaz mevsimi derişimlerinden daha yüksek olduğunu göstermektedir.
159
Tablo 3.17. Örneklenen mikro çevrelerin iç ortamlarında UOB’lerin kış / yaz derişim oranları ve p test istatistiği
UOB (μg/m3
)
İç ortam kış / yaz derişim oranları ve p test istatistiği
Restoran p Kuru Temizleme p Fotokopi p Oto Boyama p 1-1 Dikloroeten 2,82 0,068 0,38 0,157 1,02 0,917 1,11 0,109 Diklorometan 1,16 0,463 0,14 0,285 0,66 0,917 2,69 0,173 trans-1,2-Dikloroeten 0,39 0,116 0,37 0,273 0,93 0,600 3,61 0,043 Bromoklorometan 1,01 0,917 1,60 1,000 1,32 0,173 0,84 0,500 1,1,1-Trikloroetan 1,13 0,753 1,13 0,273 0,69 0,249 1,56 0,463 Karbon Tetraklorür 1,58 0,600 1,79 0,138 1,30 0,753 0,30 0,249 1,2-Dikloroetan 1,34 0,463 0,70 1,000 1,80 0,463 3,43 0,138 Benzen 2,54 0,028 1,97 0,046 1,54 0,116 2,08 0,028 1,2-Dikloropropan 0,62 0,345 1,11 0,686 0,48 0,345 1,57 0,225 Dibromometan 1,28 0,600 0,38 0,715 2,03 0,465 0,32 0,075 Bromodiklorometan 1,56 0,600 1,89 0,593 1,16 0,345 0,40 0,345 Toluen 0,53 0,116 1,93 0,225 0,74 0,753 hesaplanmadı Klorodibromometan 0,43 0,753 0,79 0,075 1,39 0,249 hesaplanmadı Klorobenzen 0,97 0,600 0,25 0,080 1,28 0,600 1,76 0,285 Etilbenzen 0,99 0,753 0,66 0,345 0,66 0,893 0,96 0,500 m,p-Ksilen 0,49 0,075 0,51 0,686 1,06 0,753 0,75 0,715 Bromoform 0,51 0,028 0,37 0,463 1,27 0,917 1,36 0,465 Stiren 0,76 0,173 0,71 0,225 0,47 0,173 1,10 0,686 o-Ksilen 0,45 0,116 0,46 0,893 0,73 0,753 1,92 0,686 İzopropilbenzen 0,53 0,074 0,63 0,600 0,35 0,893 0,79 0,593 1,2,4-Trimetilbenzen 1,29 0,463 1,29 0,753 0,75 0,345 0,69 0,500 sec-Butilbenzen 0,44 0,249 1,51 0,345 0,33 0,109 0,90 0,753 İzopropiltoluen 1,22 0,600 1,06 0,600 1,17 0,917 3,43 0,249 1,2-Dibromo-3- kloropropan 0,65 0,046 0,91 0,753 0,59 0,028 0,68 0,463 Hekzaklorobutadien 0,59 0,917 3,90 0,752 1,07 1,000 6,66 0,109 Ortalama 1.01 1.06 0.99 1.69
160
Kocaeli ve Sakarya illerinin dış ortamlarında ölçülen UOB derişimleri için kış / yaz derişim oranları Tablo 3.18’de hesaplanarak mevsimsel değişimin olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Tablodan da görüldüğü üzere çalışılan her iki ilin dış ortamlarında kış / yaz derişim oranları 1’in çok üzerinde olduğu bulunmuştur.
Gözlenen mevsimsel farklılık birçok faktörden kaynaklanabilmektedir. Kışın ısınma amacıyla ve endüstride üretimlerin artmasına bağlı olarak fosil yakıt kullanımının artması, motorlu taşıtların soğuk çalışma emisyonlarının daha fazla olması, şehirdeki araç sayısının artması gibi etkenler nedeniyle kış derişimlerinin yüksek olmasına bağlı olarak endüstri ve trafiğin etkisiyle kış / yaz UOB derişim oranları 1’in üzerinde bulunmuştur.
Çalışılan her iki ilin dış ortamlarında kış / yaz derişim oranlarının 1’den büyük olması, incelenen UOB’in kış mevsimi derişimlerinin yaz mevsimi derişimlerinden daha yüksek olduğunu söylememiz için tek başına yeterli olmadığından veri setine istatistiksel analiz yöntemleri uygulanmıştır. Değişkenlerin normal dağılıma uygunluğu Kolmogorov-Smirnov testi ile incelenmiştir. Testler sonucunda kış ve yaz derişimlerinin normal dağılım göstermemesi nedeniyle parametrik olmayan test yöntemlerinden birinin uygulanmasına karar verilmiştir.
Veri setine istatistik değerlendirme kapsamında parametrik olmayan test yöntemleri içerisinde birbirinden bağımsız iki örneklemenin (kış ve yaz örneklemeleri) bağımlı bir değişkene ilişkin ölçümlerinin karşılaştırılarak iki dağılım arasında anlamlı bir fark olup olmadığını test etmek amacıyla kullanılan Mann-Whitney U testi uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde genel olarak % 95 güven aralığı kullanılmıştır. Anlamlılık (p) değerinin 0,05’in altında olduğu durumlar istatistiksel olarak anlamlı sonuçlar şeklinde değerlendirilmiş ve Tablo 3.18’de koyu renkli olarak verilmiştir.
161
Tablo 3.18. Kocaeli ve Sakarya illeri dış ortam kış / yaz derişim oranları ve p test istatistiği UOB (μg/m3 ) Kocaeli Sakarya Dış ortam kış / yaz derişim oranları p Dış ortam kış / yaz derişim oranları p 1-1 Dikloroeten 7,79 0,063 4,79 0,575 Diklorometan 67,9 0,929 13,9 0,074 trans-1,2-Dikloroeten 39,8 0,158 39,2 0,790 Bromoklorometan 180 0,814 14,49 0,875 1,1,1-Trikloroetan 32,3 0,722 27,4 0,209 Karbon Tetraklorür 34,7 0,023 11,7 0,248 1,2-Dikloroetan 1,80 0,646 1,20 0,799 Benzen 5,55 0,308 5,75 0,071 1,2-Dikloropropan 0,55 0,075 0,65 0,248 Dibromometan 3,00 0,062 0,69 0,445 Bromodiklorometan 1,28 0,508 0,45 0,475 Toluen 134 0,059 109 0,646 Klorodibromometan 3,81 0,208 1,88 0,213 Klorobenzen 118 0,875 1,89 0,182 Etilbenzen 37,4 0,594 6,40 0,110 m,p-Ksilen 35,6 0,721 12,6 0,328 Bromoform 71 0,028 21,9 0,695 Stiren 30 0,116 16 0,600 o-Ksilen 31,2 0,799 6,8 0,131 İzopropilbenzen 5,00 0,672 1,93 0,499 1,2,4-Trimetilbenzen 25,9 0,575 3,85 0,241 sec-Butilbenzen 1,53 0,000 0,63 0,176 İzopropiltoluen 4,54 0,080 1,63 0,110 1,2-Dibromo-3- kloropropan 24,6 0,401 13,8 0,480 Hekzaklorobutadien 0,46 0,028 0,73 0,715
162
Kış / yaz derişim oranları Kocaeli ili dış ortamları için ele alındığında sadece Karbon Tetraklorür, Bromoform, sec-Butilbenzen ve Hekzaklorobutadien bileşikleri için kış ve yaz mevsimleri derişimleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunurken (p < 0,05); incelenen diğer UOB’ler için istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamıştır (p > 0,05) (Tablo 3.18). Bu durum Kocaeli ili dış ortamlarında kış / yaz derişim oranları 1’den büyük olan Karbon Tetraklorür, Bromoform ve sec- Butilbenzen bileşiklerinin kış mevsimi derişimlerinin yaz mevsimi derişimlerinden daha yüksek olduğunu ve kış / yaz derişim oranları 1’den düşük olan Hekzaklorobutadien bileşiğinin ise yaz mevsimi derişimlerinin kış mevsimi derişimlerinden daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Kış / yaz derişim oranları Sakarya ili dış ortamları için ele alındığında, incelenen hiçbir bileşik için kış ve yaz mevsimleri derişimleri arasında istatistiksel olarak anlamlı (p > 0,05) bir fark bulunamamıştır (Tablo 3.18). Bu durum Sakarya ili dış ortamlarında kış / yaz derişim oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farkın bulunmadığını göstermektedir.