YDK'nın denetimine tabi tutulan fonlar, kalkınmada öncelikli bazı ekonomik, kültürel ve sosyal içerikli projeleri finanse etmek, alt yapı yatırımlarını tamamlamak, temel mal ve hizmetlerde fiyat istikrarını sağlamak, istihdama katkıda bulunmak gibi amaçlarla kurulmuştur.
Fonlar, bazı kamusal faaliyetlerin Bütçe dışı kaynaklarla finansmanı ve yönlendirilmesini sağlayan bir mali politikanın sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
Kamusal anlamda fon, bir kanunla veya kanunla verilmiş bir yetkiye dayanılarak kurulan, belirli bir amaç ve iş için gerektikçe kullanılmak üzere ayrılıp, işletilen para ve likit değerler olarak tanımlanmaktadır. Kamu kesiminde fon uygulamasının başlatılmasının başlıca nedenleri, çabuk karar alabilmek, kolay ve daha az formalite ile harcama yapabilmek, hizmetlerin planlanmasına daha çok etkinlik kazandırabilmek şeklinde gösterilmektedir.
Çeşitli Kanun, KHK, Bakanlar Kurulu Kararı ve yönetmeliklerle oluşturulmuş bulunan fonların kuruluş amaçları, her türlü gelir kaynakları, ödenek ve kullanımlarına ilişkin esas ve usuller; kendi kuruluş mevzuatlarında, mali yıl bütçe kanunlarında, ilgili kararnamelerde, Maliye Bakanlığı Bütçe uygulama talimat ve tebliğlerinde düzenlenmiştir.
Fonların büyük bir bölümü, 1992 Mali Yılı Bütçe Kanunu ile Genel Bütçe kapsamına alınırken, diğer kısmı Bütçe dışına çıkarılmıştır.
1999 yılı sonu itibariyle, Bütçe kapsamına alınan fonların sayısı 58'dir. Bu fonlardan 11'i mevzuat gereğince YDK’nın denetimine tabidir. YDK denetimine bağlı olmakla birlikte, Bütçe kapsamına alınmayan fonların sayısı ise 5'tir.
Müşterek Fon Hesabı kapsamında Genel Bütçe'ye dahil fonların her türlü gelirleri ve giderleri, "toplu gelir ve ödenek yöntemi" ile Bütçe'de gösterilmektedir.
Bütçe dışında kalan fonların T.C.Merkez Bankası nezdindeki hesapta toplanan gelirlerinin ne kadarlık bölümünün Bütçe'ye gelir kaydedileceğini ve buna ilişkin usul ve esasları tespit etmeye ilgili Bakanın teklifi üzerine Başbakan yetkili bulunmaktadır.
Fonların tasfiyesine yönelik çalışmaların sonucunda çıkarılan 26.05.2000 tarih ve 4568 sayılı, 03.03.2001 tarih ve 4629 sayılı, 03.07.2001 tarih ve 4684 sayılı Kanunlarla ve alınan Bakanlar Kurulu kararlarıyla fonların büyük bir bölümünün tasfiyesine ilişkin hukuki düzenlemeler yapılmıştır. Yapılan bu düzenlemelerden sonra YDK denetimine dahil bütçe kapsamındaki fonların tamamı 01.01.2002 tarihi itibariyle tasfiye edilecektir.
B-Uygulama:
YDK denetimine giren fonların son iki yıllık başlıca göstergeleri, aşağıdaki 92 sayılı çizelgede gösterilmiştir.
Çizelge : 92 - YDK denetimine giren fonlarla ilgili başlıca bilgiler
Toplu bilgiler Ölçü 1998 1999 İki yıl farkı
Tutar %
Öz kaynaklar Milyar TL - - -
-Yabancı kaynaklar " 2.890.934 3.903.938 1.013.004 35,0
Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar " 1.383.590 1.778.459 394.869 28,5
Finansman giderleri " 1.059.397 1.302.416 243.019 22,9
Fonlara tahsis edilen kaynaklar:
-Genel Bütçe ödeneği " 53.391 188.269 134.878 252,6
-Diğer fonlardan aktarmalar " 16.506 145.781 129.275 783,2
-Hazine'den aktarmalar " 1.038 0 (1.038) (100,0)
Fonlardan yapılan kaynak aktarmaları:
-Genel Bütçe'ye " 30.362 221.958 191.596 631,0
-YDK denetimine tabi fonlara " 60.967 33.529 (27.438) (45,0)
-Diğer fonlara " 0 100.482 100.482
--Hazineye " 0 224.134 224.134
-Personel sayısı (Ortalama) Kişi 988 1.023 35 3,5
Personele yapılan tüm giderler Milyar TL 3.413 6.270 2.857 83,7
GSMH’ye katkı (Alıcı fiyatlarıyla) " 269.103 (149.199) (418.302) (155,4)
Gelirler toplamı " 1.958.009 1.982.850 24.841 1,3
Giderler toplamı " 2.548.929 2.977.580 428.651 16,8
Dönem gelir gider farkı " (590.920) (994.730) (403.810) 68,3
Fonların hizmetleri, büyük ölçüde, kendi personelinin yanı sıra, bağlı oldukları Bakanlık veya Kamu kuruluşlarınca görevlendirilen personel tarafından yürütülmektedir.
YDK tarafından denetlenen fonların sektör esasına göre yapılan incelenmesi sonucunda, 1999 yılı sonu itibariyle 533,6 trilyon lira tutarındaki öz kaynaklarının tamamen yitirildiği ve 1.778,5 trilyon lira tutarındaki zararın yabancı kaynaklara sirayet ettiği görülmektedir. 1999 yıl sonu itibariyle yabancı kaynak kullanımı 3.903,9 trilyon liraya ulaşmış olup, finansman ihtiyaçları özellikle Genel Bütçe ve diğer fonlardan yapılan kaynak transferleriyle karşılanmaktadır.
1999 yılı hesap döneminde, fonlarda konsolide olarak toplanan kaynaklar, bir önceki yıla göre %1 oranında artarak 1.958 trilyon liradan 1.982,9 trilyon liraya ulaşmıştır. Buna karşılık, fonların 1999 yılına ilişkin toplam kullanımları, bir önceki yıla göre %16,8 oranında artış göstermiş, 2.548,9 trilyon liradan 2.977,6 trilyon liraya yükselmiştir.
Fonların 1999 yılı faaliyet döneminde gayrı safi milli hasıla GSMH'ye katkısı 149,2 trilyon lira eksi bakiye vermiştir.
YDK denetimine giren 16 adet fonun 1999 yılı gelir ve gider gerçekleşmeleri ile gelir-gider farkları, 1998 yılı ile değerleriyle birlikte aşağıdaki 93 sayılı çizelgede özetlenmiştir.
YDK'ca denetlenen ve sayısı 16 adet olan fonun 1999 mali yılı faaliyetlerinde, konsolide olarak sağlanan 1.982,9 trilyon lira tutarında gelire karşılık, 2.977,6 trilyon liralık harcama yapılmış ve hesap dönemi 994,7 trilyon lira gider fazlasıyla kapanmıştır. Toplam fon gelirlerinin harcamaları karşılama oranı %67 olarak
gerçekleşmiştir.
1999 yılında, 9 adet fonun dönem hesapları gelir fazlası, diğer 7 adet fonun dönem hesapları da gider fazlası vermiştir.
Fonların 1999 yılına ait toplam gelirlerinin, 1.648,8 trilyon lirası (%84) normal fon faaliyetlerinden elde edilmiş; 188,3 trilyon lirası (%9) Genel Bütçe ve 145,8 trilyon lirası (%7) da YDK denetimine tabi olmayan fonlardan yapılan kaynak transferlerinden sağlanmıştır.
1999 yılında fonlardan, normal fon faaliyetleri için toplam 2.397,5 trilyon lira (%81) harcamada bulunulmuş;
Hazine'ye 224,1 trilyon lira (%8), Genel Bütçe'ye 222 trilyon lira (%7), YDK denetimine giren fonlara 33,5 trilyon lira (%1), diğer fonlara da 100,5 trilyon lira (%3) milyar lira kaynak aktarılmıştır.
Geçen yıla göre, 1999 yılı fon dengesi açığının büyümesi; Kamu Ortaklığı Fonu, Ekici Tütünleri Satış Piyasalarının Devlet Nam ve Hesabına Destekleme İşleri, Toplu Konut Fonu, Özelleştirme Fonu, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu, Özel Çevre Fonu, Tütün Fonu ve Tarım Reformu Fonu cari yıl hesaplarının zararla kapanmasından kaynaklanmıştır.
Fonların 1999 yılında birbirlerine yaptıkları kaynak transferlerinin giderilmesi halinde, cari döneme ilişkin toplam net gelirleri 1.949,3 trilyon lira, toplam net giderleri de 2.944,1 trilyon lira olmaktadır.
YDK denetimine tabi fonlar hakkında aşağıda özet bilgiler verilmiştir.
-Özel İskan Fonu:
1934 yürürlüğe giren 2510 sayılı İskan Kanunu ile bu kanuna ek olarak çıkarılan 1306, 3583 ve 5098 sayılı kanunlar çerçevesinde, çeşitli nedenlerle yapılan kamulaştırmalar sonucu yerleşim yerlerini terketmek zorunda kalanların gösterilecek yerlerde iskan edilmesi, köylerin daha elverişli yerleşim alanlarına nakledilmesinin sağlanması, dağınık yerleşim birimlerinin bir yerde toplanması, yeni yerleşim alanlarına ilişkin imar planı ve tip projeler üretilmesi, sosyal tesis ve konutlar için kredi açılması, Türkiye'de yerleşmek isteyen Türk soyundan gelen göçmen, mülteci ve gezgincilere iskan sağlanması, Türk kültürüne bağlılık, nüfus oturuşu ve yayılışının gerçekleştirilmesi, bu konularda yapılacak harcamaların karşılanması amacıyla, 1970 yılında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na bağlı "Özel İskan Fonu" kurulmuştur.
Fon'un tüzel kişiliği bulunmadığından, Fon faaliyetleri, 3202 sayılı Kanun gereğince Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Fon'un gelir kaynakları, büyük ölçüde, Genel ve Katma Bütçe'den tahsis edilen ek ödeneklerle karşılanmaktadır.1999 yılı içinde Fona Bütçe'den 7.998 milyar liralık gelir tahakkuku yapılmıştır.
1999 yılında, iskan projelerine 6.941 milyar lira yatırım yapılmış; 1.O14 aileye iskan kredisi verilmiş, iskana tabi tutulan aile sayısı ise 664 olmuştur.
Son yıllarda, yurt dışından gelen göçmenler ile yapımına başlanan barajlar nedeniyle iskan bekleyen aile sayısının giderek artması yanında, deprem ve terör nedeniyle göçebe ve gezginci nüfusun iskanına ağırlık verilmesi, yeni bir kredi sistemi geliştirilmesi, bölgesel koşullara uygun tip projeler üretilmesi, iskan projelerinin zamanında gerçekleştirilmesi, tapu tescil işlemlerin zamanında yapılması gibi nedenler sonucu Fon çalışmaları yeni boyutlar kazanmıştır.
03.03.2001 tarih ve 4629 sayılı Kanunla Fon tasfiyesi edilmiştir.
-Tarım Reformu Fonu:
Türkiye'de toprak mülkiyetinin ve tarımsal işletmelerin verimlilik ve sosyal adalet ilkelerine uygun biçimde düzenlenmesi, topraksız veya yeterli toprağı bulunmayan çiftçilerin zirai aile işletmeleri kurmalarına imkan sağlanması amacıyla, 1973 yılında yürürlüğe giren 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Kanunu'na göre, Toprak ve Tarım Müsteşarlığı bünyesinde, "Toprak ve Tarım Reformu Fonu" tesis edilmiştir.
Ülkede, Cumhuriyet Dönemi'nde çıkarılan Medeni Kanun, Arazi Kanunu, Toprak İskan Kanunu ve Çiftçiyi
Topraklandırma Kanunlarından sonra, ilk toprak ve tarım reformu uygulaması 1757 sayılı Kanunun yürürlüğe konulmasıyla başlamıştır. Tarım Reformu Kanunu'nun uygulama alanı Şanlıurfa ili tespit ve ilan olunmuşsa da, sonradan bazı il, ilçe, kasaba ve köylere de teşmil edilmiştir. 1757 sayılı Kanunun 1978 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmesi üzerine, 1984 yılında yürürlüğe giren 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu uyarınca, fon çalışmalarının "Tarım Reformu Fonu"
altında sürdürülmesi esasa bağlanmıştır.
3083 sayılı Kanunun başlıca amaçlarından birisi, mevcut tarım arazilerinin korunmasını sağlamaktır. Ancak, özellikle GAP Projesi kapsamı içerisinde bulunan birinci sınıf tarım arazileri üzerinde giderek yoğunlaşan bir yapılaşmanın başlatıldığı gözlenmektedir.
Tarım Reformu Uygulama alanı ilan edilen GAP Projesine dahil tarımsal toprakların korunması ve bu arazilerde giderek yoğunlaşan yasadışı ve usulsüz yapılaşmaların önlenmesine yönelik gerekli yasal düzenlemelerin yapılması, GAP bölgesi için hayati önem taşıyan "Toplulaştırma Projesi" kapsamında sulamaya açılması planlanan alanların toplulaştırma ve tarla içi hizmet çalışmalarının en kısa sürede sonuçlandırılması, bölgede bulunan kamu kurum ve kuruluşlarıyla tarımsal projelerin yönlendirilmesi konusunda gerekli işbirliği ve eşgüdümün sağlanması, dolayısıyla tarımsal toprakların bilimsel ve teknolojik destek sağlanarak ekonomik üretime ve ihracata yönlendirilmesi gerekmektedir.
03.03.2001 tarih ve 4629 sayılı Kanunla Fon tasfiyesi edilmiştir.
-Kamu Ortaklığı Fonu:
Kamu Ortaklığı Fonu, 1984 yılında, Tasarrufların Teşviki ve Kamu Yatırımlarının Hızlandırılması Hakkında 2983 sayılı Kanunla, "istikrarlı ve güvenilir gelir verilmesi suretiyle tasarrufların teşvik edilmesi ve sağlanacak ek finansman kaynakları ile kamu yatırımlarının süratle gerçekleştirilmesi" amacıyla oluşturulmuştur.
Fon'un en büyük gelir kaynağını, menkul kıymet ihracı suretiyle iç borçlanmalar oluşturmuştur. Bunun yanı sıra, Fon'dan finanse edilen altyapı tesislerinin işletme gelirleri ve akaryakıt tüketim vergisi üzerinden alınan paylar ve dış krediler diğer önemli gelir kalemleri arasındadır.
Fon kaynakları, büyük ölçüde otoyol, baraj, hidroelektrik santralı, içme suyu ve serbest bölge gibi altyapı yatırım projelerinin finansmanında kullanılmaktadır. 1999 yıl sonu itibariyle, 2.881 km'lik otoyol ve bağlantı yolu ihale edilmiş, 1.694 km yol da işletmeye açılmıştır.
Fon'dan finanse edilen altyapı tesisleri arasında en büyük paya sahip otoyol ve köprü yapım ve kontrollük hizmetleri için 12.103 milyon ABD Doları harcama yapılmıştır. Fon kaynaklı baraj ve hidroelektrik santralları için sağlanan finansman ise 159 trilyon liraya ulaşmıştır. 1985-1999 döneminde işletmeye alınan 14 baraj ve hidroelektrik santrallarının elektrik üretimleri toplamı 234 milyar kWh olarak gerçekleşmiştir. Devreye alınan hidroelektrik santrallarının gelirleri 1995 yılına kadar Fon'un diğer altyapı tesislerinin finansmanına tahsis edilmiştir. 1999 yılı sonu itibariyle Fon'dan finanse edilen içme suyu projeleri için 49.173 milyar lira finansman sağlanmıştır. Ayrıca, özellikle kalkınmada öncelikli yörelerdeki kuruluşlara finansman temini için 1984-1998 döneminde toplam 958 milyar lira yatırım ve işletme kredisi verilmiştir.
Fon, "Bazı Fonların Tasfiyesine ilişkin 4568 sayılı Kanun" çerçevesinde, 01.01.2001 tarihi itibariyle tasfiye edilmiştir.
-Toplu Konut Fonu:
Toplu Konut Fonu, Türkiye'nin konut ihtiyacının ve düzenli kentleşmenin karşılanabilmesi, konut sorununun çözümlenmesi, konut inşaatı yapanların tabi olacağı usul ve esasların düzenlenmesi, ülkenin her türlü şartlarına uygun endüstriyel inşaat teknolojisinin geliştirilmesi, Devletin örgütlenmiş gelirler yoluyla desteklemelerde bulunması, konutların finansmanı için bankaların iştiraklerinin sağlanması, özellikle kalkınmada öncelikli yörelerde konut inşaatı ile ilgili şirketlere iştirak edilmesi ve konutlara kredi verilmesi amacıyla, 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile T.C.Merkez Bankası nezdinde, 1984 yılında kurulmuştur.
1999 faaliyet yılında Fon gelirleri 318.138 milyar lira, Fon kullanımları 148.086 milyar lira ve hesap
döneminin sonunda oluşan gelir fazlası 170.052 milyar lira olmuştur.
Toplu Konut Fonu'nun kaynakları, dinamik gelir unsurlarına dayanmakta olup, Fon'un en önemli finansman kaynağı, Genel Bütçe ödeneği, kredi dönüşü ve satış hasılatlarıdır.
Fon'a 1999 Mali Yılı Bütçe Kanunu ile 3 trilyon lira ödenek ayrılmıştır.1987-1999 döneminde muhtelif konut inşaatlarına 89 trilyon lira kredi sağlanmıştır. 1984-1999 döneminde toplam 18.583.235 m² arsa satın alınmış ve karşılığında yaklaşık 2 trilyon lira ödenmiştir. 1999 yılı sonu itibariyle kredilendirilen 1.048.116 adet konut %92 oranında tamamlanmış; ayrıca, kredi kullandırma yoluyla 1.086.270 adet konutun üretimine katkıda bulunulmuş; İdarenin kendi arsaları üzerine inşa ettiği ve sattığı konut sayısı 43.131 adet olarak gerçekleşmiştir.
1999 yılı fon kaynaklarının %59 oranında 37 trilyon lirası konut inşaatlarına tahsis edilmiş; dönem içinde 23 trilyon lira konut kredisi kullandırılmış; İdare'ce yapılan konutlar için 40 trilyon lira harcanmış; kooperatifler ve belediyeler aracılığıyla yaptırılan konut projelerine 15 trilyon lira ödenmiştir.
Yapı teknolojisine uygun ekonomik yapılaşma tarzı konusunda yeterince ön çalışmalar yapılmadığından, konut maliyetleri devamlı olarak artmaktadır. İnşaat maliyetleri enflasyon düzeyinde artmakla birlikte, konut başına verilen toplu konut fonu kredisi miktarı giderek azalmış ve bu durum konut üretiminde gerilemeye neden olmuştur. Yüksek kentleşme hızı nedeniyle de, kentlerin alt ve üst yapı yatırımları, artan nüfusun ihtiyaçları karşısında yetersiz kalmakta, konut üretimi sayısı ihtiyacın altında seyretmekte ve buna bağlı olarak kentlerdeki yasa dışı yapılaşma konut ve çevre kalitesini bozmaktadır. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı birim maliyet fiyatları üzerinden konut üretilip dar gelirli kesimlere satılmasında da güçlükler bulunmaktadır.
İdare'ce daha fazla konut üretimine katkıda bulunmak ve mevcut konut açığını gidermek amacıyla, konut inşa ederek satmak yerine, konut sahibi olmak isteyenlere alt yapısı hazır arsa üretmek ve bu arsaları kooperatifler kanalıyla satmak için yeni bir kredi verme sistemi geliştirilmesi; yüklenicilerle yapılan sözleşmelerde konut maliyetlerini gereksiz yere artırıcı ek külfetler getirilmemesi; kredi dönüşlerine etkinlik kazandırıcı hukuki ve kurumsal düzenlemeler yapılması yararlı olacaktır.
03.07.2001 tarih ve 4684 sayılı Kanunla Fon tasfiyesi edilmiştir.
-Madencilik Fonu:
3213 sayılı Maden Kanunu uyarınca, 1985 yılında, madencilik sektöründe arama, teknolojik araştırma, geliştirme, proje, tesis, altyapı, istihsal, ihracat ve finansman kredilerinde kullanılmak, madencilik faaliyetlerinde istikrarı sağlamak ve desteklemek üzere, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nezdinde
"Madencilik Fonu" oluşturulmuştur. Fon'un tüzel kişiliği bulunmamaktadır.
Dönem içinde fon kaynaklarından, toplam 6.292 milyar lira kredi tahsisi yapılmış; Genel Bütçe'ye 5.095 milyar lira, muhtelif fonlara da 630 milyar lira kaynak aktarılmıştır.
Madencilik sektörüne yapılan projelendirme, kredi tahsisi, kredi geri dönüşüm, kontrol ve denetim işlemlerine daha çok etkinlik kazandırılması için, 3213 sayılı Yasada gerekli düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
03.03.2001 tarih ve 4629 sayılı Kanunla Fon tasfiyesi edilmiştir.
-Serbest Bölgeleri Tesis ve Geliştirme Fonu:
Türkiye'de ihracat için yatırım ve üretimin artırılması, yabancı sermaye ve teknoloji girişinin hızlandırılması, ekonominin girdi ihtiyacının ucuz ve düzenli şekilde sağlanması, dış finansman ve ticaret imkanlarından yararlanılması için, serbest bölgeler kurulması ve modernize edilmesi amacıyla, 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu'na göre, 1985 yılında, Hazine Müsteşarlığı'na bağlı, T.C.Merkez Bankası nezdinde, "Serbest Bölgeleri Tesis ve Geliştirme Fonu" kurulmuştur.
Yasa'da, serbest bölgelerin yer ve sınırlarını belirlemeye ve işletilmesine izin vermeye Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır. Buna göre, ülkede 26 adet serbest bölge kurulmuştur. Bunlardan 17'si (Antalya, Mersin,
Adana-Yumurtalık, Ege, İstanbul Atatürk Hava Limanı, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ve Uluslararası Menkul Kıymetler Serbest Bölgesi, Trabzon, İstanbul Deri, Mardin, İstanbul-Trakya, Mardin, Samsun, Rize, Kayseri, İzmir-Menemen Deri, Trakya-Çorlu, Gaziantep) faaliyet göstermektedir.
Adana-Yumurtalık, Samsun, Rize, Kayseri, İstanbul-Trakya, İzmir-Menemen Deri serbest bölgeleri kuruluş (etüd-proje ve inşaat çalışmaları) aşamasında; Bursa, Hopa-Batum, Zonguldak-Filyos ise fizibilite aşamasında bulunmaktadır. İzmir-Aliağa Serbest Bölgesi ve İstanbul Kıyı (Off-Shore) Bankacılığı Merkezi'nin kurulmasına ilişkin hukuki prosedür, alt ve üst yapı çalışmaları henüz tamamlanmamıştır.
Serbest bölgelerde, %66'sı alım satım konularında, 2.146 yerli, 352 yabancı olmak üzere toplam 2.498 şirkete faaliyet ruhsatı verilmiştir. Bu firmalarca 1999 yılında 7.887 milyon ABD doları tutarında ticaret hacmi gerçekleştirilmiştir.
Fon, 1999 yılında, Hazine'ye 15.253 milyar lira, muhtelif fonlara 1.884 milyar lira kaynak transferi yapmış;
altyapı yatırımları için 10 milyar lira harcamada bulunmuştur.
Dünya ticaretinin yaklaşık olarak %10`u serbest bölgeler üzerinden gerçekleşmektedir. Serbest bölgeler, piyasa ekonomisinin ve ticaretin globalleşmesinde önemli bir araç olma niteliğini sürdürmektedirler. Dünya ticaretindeki globalleşmeye uyum sağlanması doğrultusunda, noksan kalan serbest bölge fizibilite çalışmalarının bilimsel açıdan bütün yönleriyle değerlendirilmesi, gerekli hukuki ve kurumsal düzenlemelerin yapılması, devreye alınan serbest bölge sayısının artırılması, serbest bölgelerde ihracata dönük bir imalat yapısının oluşturulması, ileri teknolojinin getirilmesi, istihdam hacminin ve yaratılan katma değerin beklenen seviyelere çıkarılması önem arz etmektedir.
03.07.2001 tarih ve 4684 sayılı Kanunla Fon tasfiyesi edilmiştir.
-Tütün Fonu:
Türkiye'de monopol kapsamında bulunan tütüncülüğün idaresine 1862 yılında başlanılmış, 1884 yılında tütüncülük Devlet inhisarına alınmış ve ülke ekonomisine katkısı bakımından tütün üretiminin iyileştirilmesi yolunda çalışmalar yapılmıştır. Tütün üretiminin geliştirilmesi ve üreticilerin desteklenmesi amacıyla, 3780 sayılı Milli Koruma Kanunu ile başlatılan destekleme alımları, 1961 yılından bu yana, 196 sayılı Ekici Tütünleri Satış Piyasalarının Devlet Nam ve Hesabına Desteklenmesine Dair Kanun hükümleri gereğince TEKEL tarafından yürütülmüştür.
Son yıllarda, tütün sektöründe ekonomik gereklere uygun olarak verimli ve karlı çalışma zorunluluğu getirilmesi, tütün üretiminin geliştirilmesi ve üreticilerin finansman yönünden desteklenmesinde ortaya çıkan kaynak yetersizliği sorununa çözüm bulunması için yeni yasal düzenlemeler yapılmıştır.
1986 yılında yürürlüğe giren 3291 sayılı Kanun ve diğer hukuki düzenlemelerle tütündeki Devlet inhisarı kaldırılmış, 1177 sayılı Tütün ve Tütün Tekeli Kanunu çerçevesinde, Maliye ve Gümrük Bakanlığı'na bağlı olarak kurulan Tütün Üretimi Geliştirme Fonu’nun adı, 1991 yılında yapılan fon yönetmeliği tadilatıyla "Tütün Fonu" olarak değiştirilmiştir.
Ülkede, Tütün ve Tütün Tekeli Kanununun monopol hükümlerinin kaldırılması dikkate alınarak, tekel sigara fabrikaları ile yaprak tütün bakım ve işletme tesislerinin modernizasyonunun sağlanması, uygun tipte tütün ekiminin yapılması, tütün borsasının kurulması, ihracatın geliştirilmesi ve sektörün uluslararası standartlarda etkin bir şekilde faaliyet göstermesi amacıyla, mevcut yatırım projelerine yeterli finansal destek temin edilmesi yerinde olacaktır.
Dönem içinde, Fon kaynaklarından, Genel Bütçe'ye 41.497 milyar lira, muhtelif fonlara da 20.671 milyar liralık kaynak aktarılmıştır.
Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun 05.02.2001 tarih ve 2001/6 sayılı Kararı ile TEKEL özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır.
03.03.2001 tarih ve 4629 sayılı Kanunla da Fon tasfiyesi edilmiştir.
-Yatırımları Teşvik Fonu:
Türkiye'de ihracat gelirlerinin artırılması ve sanayileşme yönündeki çabalara bir teşvik sistemi çerçevesinde etkinlik kazandırılması planlı dönemle birlikte gündem konusu olmuştur. Yatırımların ve döviz kazandırıcı hizmetlerin, Kalkınma Planı ve Yıllık Programlarda öngörülen hedeflere uygun olarak yönlendirilmesi ve teşvik edilmesini sağlamak üzere, 933 ve 1615 sayılı Yasalar, 84/8860, 88/13458, 89/14865, 92/2805, 94/6411, 98/0755 ve 99/2477 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları çerçevesinde, T.C.Merkez Bankası nezdinde, "Yatırımları Teşvik Fonu" kurulmuştur.
1999 yılında mevcut mevzuata göre imalat, hizmetler, enerji, madencilik ve tarım sektörlerinde, komple yeni, tevsi, finansal kiralama, modernizasyon, yenileme, tamamlama vb. projeleri içeren toplam 4.879 trilyon lira tutarındaki yatırım için 2.968 adet teşvik belgesi verilmiştir. Yatırım teşviklerinden en büyük pay alan bölgeler, sırasıyla Marmara, Ege, İç Anadolu, Akdeniz, Güneydoğu ve Karadeniz'dir.
Öte yandan, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelere (KOBİ), İç Anadolu, Karadeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Marmara, Akdeniz ve Ege bölgelerinde 58 trilyon liralık yatırım karşılığı olarak toplam 1.695 teşvik belgesi verilmiştir. Ayrıca; genel teşvik mevzuatından ayrı olarak, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki 26 ilde yarım kalmış veya işletme sermayesi yetersizliği nedeniyle faaliyete geçememiş yatırımların ekonomiye kazandırılması için yatırım ve/veya işletme kredileri sağlanmaktadır.
Teşvik önceliklerinin tespit edilmesi suretiyle selektif bir uygulamanın benimsenmesi yanında, Fon kaynaklarından finanse edilen yatırımların bir an önce ekonomiye kazandırılmasına yönelik gerekli hukuki ve kurumsal düzenlemelerin yapılması; bankalar aracılığıyla kullandırılan Fon kaynaklı kredilerin geri dönüşlerine
Teşvik önceliklerinin tespit edilmesi suretiyle selektif bir uygulamanın benimsenmesi yanında, Fon kaynaklarından finanse edilen yatırımların bir an önce ekonomiye kazandırılmasına yönelik gerekli hukuki ve kurumsal düzenlemelerin yapılması; bankalar aracılığıyla kullandırılan Fon kaynaklı kredilerin geri dönüşlerine