D- MALĠ DURUM VE FĠNANSMAN
3- Finansman programı ve gerçekleĢmesi:
KİT‟ler, bağlı ortaklıkları ve özelleştirme programındaki kuruluşların genel yatırım ve finansman programları Hazine Müsteşarlığı tarafından takip edilmekte olup, söz konusu kuruluşlar için 2004-2008 yıllarında öngörülen kaynak, ödeme ve yatırım dengesi ile finansman ihtiyacı, temin edilen finansmanın kaynaklarına ilişkin program ve gerçekleşme tutarları 38 sayılı çizelgede, 2008 yılına ilişkin finansman sonuçlarının İDT, KİK ve özelleştirme programındaki kuruluşlar bazında dağılımı 39 sayılı çizelgede gösterilmiştir.
Tutar% A- Cari fiyatlarla : Kaynaklar78.618.219 28.171.623 40.821.359 33.716.297 32.205.677 (1.510.620) (4,5) Ödemeler77.921.086 27.101.078 42.884.203 33.524.850 32.817.591 (707.259) (2,1) Kaynaklar- ödemeler farkı697.133 1.070.545 (2.062.844) 191.447 (611.914) (803.361) (419,6) Yatırımlar3.107.415 3.592.693 3.672.049 3.518.047 4.472.600 954.553 27,1 Temini gereken finansman ihtiyacı2.410.282 2.522.148 5.734.893 3.326.600 5.084.514 1.757.914 52,8 Temin edilen finansman kaynakları : - Bütçe transferleri : Sermaye948.742 921.264 1.917.293 1.936.442 2.366.645 430.203 22,2 Görev zararı380.629 511.850 710.760 699.891 1.233.973 534.082 76,3 Yardım Bütçe transferleri toplamı1.329.371 1.433.114 2.628.053 2.636.333 3.600.618 964.285 36,6 -Bütçe dışı kaynaklar : ÖİB sermaye ödemesi474.634 518.426 2.615.455 240.550 1.483.896 1.243.346 516,9 Dış proje kredileri606.277 570.608 491.385 449.717 (449.717) (100,0) Bütçe dışı kaynaklar toplamı1.080.911 1.089.034 3.106.840 690.267 1.483.896 793.629 115,0 Toplam2.410.282 2.522.148 5.734.893 3.326.600 5.084.514 1.757.914 52,8 B-1994 yılı sabit fiyatlarıyla : (Endeks 1994=100) Kaynaklar935.508320.653416.430324.653286.853(37.800) (11,6) Ödemeler927.213308.468437.473322.810292.303(30.507) (9,5) Kaynaklar-ödemeler farkı8.29512.185(21.044) 1.843(5.450) (7.293) (395,7) Yatırımlar36.97640.89337.46033.87539.8375.962 17,6 Temini gereken finansman ihtiyacı28.68128.70758.50332.03245.28713.255 41,4 Temin edilen finansman kaynakları : -Bütçe transferleri: Sermaye11.28910.48619.55918.64621.0792.433 13,0 Görev zararı4.5295.8267.2516.73910.9914.252 63,1 Yardım--- Bütçe transferleri toplamı15.81916.31226.80925.38532.0706.685 26,3 -Bütçe dışı kaynaklar: ÖİB sermaye ödemesi5.6485.90126.6812.31613.21710.901 470,7 Dış proje kredileri7.2146.4955.0134.331(4.331) (100,0) Bütçe dışı kaynaklar toplamı12.86212.39631.6946.64713.2176.570 98,8 Toplam28.68128.70758.50332.03245.28713.255 41,4 (*) Mali kuruluşlar hariç (**) Finansman verileri Hazine Müsteşarlığından alınmıştır.
Çizelge : 38 - KİT'lerin 2004 - 2008 yılları finansman sonuçları (*)(Bin YTL) Finansman sonuçları (**)Son iki yıl farkı 20042005200620072008
ProgramGerçekleşenProgramGerçekleşenProgramGerçekleşenProgramGerçekleşen Kaynaklar26.334.57727.142.8992.618.920 3.879.797 4.870.458 1.182.981 33.823.955 32.205.677 Ödemeler (Kullanımlar) 25.741.47326.831.9412.700.770 4.458.590 4.290.113 1.527.060 32.732.356 32.817.591 Kaynaklar-ödemeler farkı593.104310.958(81.850) (578.793) 580.345 (344.079) 1.091.599 (611.914) Yatırımlar1.841.1041.916.5061.523.150 1.393.277 856.345 1.162.817 4.220.599 4.472.600 Temini gereken finans. ihtiyacı1.248.000 1.605.548 1.605.000 1.972.070 276.000 1.506.896 3.129.000 5.084.514 Temini gereken ve temin edilen finansman kaynakları : Bütçe : Sermaye746.025703.5751.296.9751.663.0702.043.0002.366.645 Görev zararı501.975901.973308.025309.00023.00023.000833.0001.233.973 Yardım Bütçe toplamı1.248.0001.605.5481.605.0001.972.07023.00023.0002.876.0003.600.618 Bütçe dışı kaynaklar : ÖİB sermaye ödemesi253.0001.483.896253.0001.483.896 Dış proje kredisi Bütçe dışı kaynaklar toplamı253.0001.483.896253.0001.483.896 Toplam1.248.0001.605.5481.605.0001.972.070276.0001.506.8963.129.0005.084.514 (*) Mali kuruluşlar hariç
Özel. prog. kuruluşlarKİT toplamı
Çizelge : 39 - KİT'lerin 2008 yılı finansman durumu (*) Kaynaklar-ödemelerİDTKİK
(Bin YTL)
Mali kuruluşların dışında kalan KİT‟lerin 2004-2008 dönemine ilişkin finansman sonuçları incelendiğinde; 2004, 2005 ve 2007 yıllarında kaynak fazlası oluşurken, 2006 ve 2008 yıllarında ödeme fazlasının oluştuğu, kaynak fazlasının oluştuğu 2004, 2005 ve 2007 yıllarında oluşan kaynak fazlasının yatırım harcamaları için yeterli olmadığı ve KİT‟lerin sürekli olarak finansman ihtiyacı ile karşı karşıya bulunduğu görülmektedir.
KİT‟lerin 2004 yılında 3,1 milyar YTL olarak gerçekleşen yatırım harcamaları, 2007 yılına kadar aşamalı olarak artarak 3,5 milyar YTL‟ye yükselmiş, 2008 yılında bir önceki yıla göre %27,1 artarak 4,5 milyar YTL tutarında gerçekleşmiştir. Cari dönemde gerçekleştirilen yatırımların %48,2‟si enerji sektörüne ilişkindir. Bu sektörde TEDAŞ 1,1 milyar YTL, TEİAŞ 463,6 milyon YTL ve EÜAŞ 365,5 milyon YTL yatırım harcaması ile en fazla yatırım yapan kuruluşlar olmuştur. Ulaştırma ve haberleşme sektörünün toplam yatırımlar içindeki payı %38 olup, sektörü oluşturan kuruluşlardan TCDD 1,1 milyar YTL, TÜRKSAT 304,8 milyon YTL, DHMİ 230,5 milyon YTL ve BOTAŞ 137,5 milyon YTL yatırım harcaması yapmıştır.
Madencilik sektörünün toplam yatırımlardaki payı %11,7‟dir. Bu sektörde TPAO yaptığı 412,5 milyon YTL yatırım ile başı çekmiştir. ETİ Maden‟in cari dönem yatırım harcaması 110,9 milyon YTL tutarında gerçekleşmiştir. 2008 yılı toplam yatırımlarının içinde tarım sektörünün payı %1,8 düzeyinde gerçekleşmiştir.
2004 yılında %55,2 ve 2005 yılında %56,8 olarak gerçekleşen bütçe kaynağı kullanımı 2006 yılında %45,8‟e gerilemiş olmasına karşılık, 2007 yılında %79,3‟e yükselmiş, 2008 yılında %70,8 olarak gerçekleşmiştir.
2008 yılında 5,1 milyar YTL olarak gerçekleşen finansman ihtiyacının %70,8‟i oranında 3,6 milyar YTL‟si bütçe kaynaklarından, %29,2‟si oranında 1,5 milyar YTL‟si bütçe dışı kaynaklardan karşılanmıştır. 2008 yılında bütçe dışı kaynak kullanımındaki azalışta yıllar itibarıyla azalan dış proje kredilerinin kapatılması etkili olmuştur.
2008 yılında bütçe transferi kapsamında gerçekleştirilen 2,4 milyar YTL tutarındaki sermaye ödemelerinin; 1,7 milyar YTL‟si TCDD‟ye, 517,2 milyon YTL‟si TTK‟ya, 101,3 milyon YTL‟si TİGEM‟e, 48 milyon YTL‟si MKEK‟ye, 37,1 milyon YTL‟si de EBK‟ya verilmiş olup; özelleştirme programındaki kuruluşlara Özelleştirme Fonu‟ndan yapılan 1,5 milyar YTL tutarındaki sermaye ödemelerinin de; 1,1 milyar YTL‟si TEDAŞ‟a, 390 milyon YTL‟si TEKEL‟e, 43,9 milyon YTL‟si de Sümer Holding‟e verilmiş ve toplam sermaye ödemesi 3,9 milyar YTL tutarında gerçekleşmiştir.
2004 yılında 380,6 milyon YTL olarak gerçekleşen görev zararı ödemeleri, 2005 ve 2006 yıllarında artarak sırasıyla 511,8 milyon YTL ve 710,8 milyon YTL‟ye yükselmiş, 2007 yılında bir önceki yıla göre %1,5 oranında azalarak 699,9 milyon YTL‟ye gerilemiş, 2008 yılında %76,3 oranında artarak son beş yılın en yüksek düzeyi olan 1,2 milyar YTL‟ye ulaşmıştır. 2008 yılı görev zararlarının; 560 milyon YTL‟si TMO, 332 milyon YTL‟si TKİ, 309 milyon YTL‟si TCDD, 23 milyon YTL‟si T. Şeker Fabrikaları, 5,3 milyon YTL‟si TTK, 4,7 milyon YTL‟si de TİGEM ile ilgilidir.
E-ĠġLETME ÇALIġMALARI 1-Alımlar:
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 22.1.2002 tarih ve 24648 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak 1.1.2003 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. KİT‟ler, 4734 sayılı Kanunun 2/b maddesi ile Kamu İhale Kanunu kapsamına dahil edilmişlerdir.
4964 sayılı Kanun ile 4734 sayılı Kanunun 3/g maddesi değiştirilmiş ve KİT‟ler ile sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketlerin; doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacakları, yaklaşık maliyeti ve sözleşme bedeli 4.691.592 YTL (tutar her yıl yeniden belirlenmektedir) aşmayan mal veya hizmet alımlarının istisna kapsamında olduğu hükme bağlanmıştır. Kanunun geçici 4 üncü maddesi çerçevesinde;
kuruluşların talebi üzerine istisna kapsamındaki mal ve hizmetler Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenmektedir.
Kanun‟un 3/e maddesinde ise Kanun kapsamına giren kuruluşların Devlet Malzeme Ofisi Ana Statüsünde yer alan mal ve hizmetler için Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğünden yapacakları alımların istisna kapsamında olduğu hükme bağlanmıştır.
9.7.2008 tarih ve 5784 sayılı Kanunun 28 inci maddesi ile Kamu İhale Kanunu‟nun 3 üncü maddesine eklenen fıkra ile Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) tarafından ithalat yoluyla yapılacak spot sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) alımları Kamu İhale Kanunu Kapsamından çıkarılmıştır. Ayrıca 20.11.2008 tarih ve 5812 sayılı Kanun‟unun 1 inci maddesi ile aynı maddenin (e) fıkrasına ekleme yapılmış ve Kanun kapsamına giren kuruluşların et ve et ürünleri için Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünden, ray üstünde çeken ve çekilen araçlarda kullanılan monoblok tekerlek ve tekerlek takımları için Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğünden yapacakları alımlar istisna kapsamına alınmıştır.
Ayrıca 4734 sayılı Kanun‟un 4964 sayılı Kanunla yeniden düzenlenen 22 nci maddesi ile maddede sayılan nitelik ve belirlenen limit dahilindeki ihtiyaçların ilan yapılmaksızın doğrudan temini hususu düzenlenmiştir.
Kanun‟un 2 nci maddesinin son fıkrasında; enerji, su, ulaştırma ve telekomünikasyon sektörlerinde faaliyet gösteren teşebbüs, işletme ve şirketlerin bu Kanun kapsamı dışında olduğu düzenlenirken, geçici 4 üncü maddesinde bu kuruluşların kendi kanunları yürürlüğe girinceye kadar 4734 sayılı Kanuna tabi oldukları belirtilmiştir.
KİT‟lerin 2004-2008 yılı alımları alım grupları itibarıyla 40, sektörler itibarıyla cari fiyatlarla 41/a, 1994 yılı sabit fiyatlarıyla 41/b, sektörler itibarıyla dış alımları 42, hizmet alımları 43 sayılı çizelgelerde gösterilmiştir.
Çizelge:40- Gruplar itibarıyla KİT'lerin 2004-2008 dönemi mal alımları
Alımlar 2004 2005 2006 2007 2008 2007
yıllına göre fark
Bin YTL Bin YTL Bin YTL Bin YTL % Bin YTL % %
-İlk madde 14.019.030 18.219.501 6.488.687 7.927.956 22,8 11.804.316 24,1 48,9
-İşletme malzemesi
ve yedek 2.312.219 2.693.816 1.781.925 1.511.870 4,4 1.070.763 2,2 (29,2) -Ticari mal 12.689.519 16.977.124 22.643.061 24.499.144 70,5 35.713.069 73,1 45,8
-Diğer alımlar 224.066 334.206 261.634 804.231 2,3 304.180 0,6 (62,2)
Toplam 29.244.834 38.224.647 31.175.306 34.743.201 100 48.892.329 100 40,7 (*) Mali kuruluşlar hariç
Çizelge:41/a - Sektörler itibarıyla tüm alımlar (*)
Sektörler 2004 2005 2006 2007 2008
2007 yılına göre fark
Bin YTL Bin YTL Bin YTL Bin YTL % Bin YTL % %
a) Tarım 69.006 77.940 74.463 87.341 0,3 111.555 0,2 27,7
b) Sanayi:
ba) Madencilik 524.717 609.189 696.280 798.865 2,3 875.788 1,8 9,6
bb) İmalat 13.812.032 17.650.773 4.227.414 4.432.182 12,8 3.939.957 8,1 (11,1) bc) Enerji 7.653.029 8.348.362 11.198.056 14.236.225 41 19.895.682 40,7 39,8 Toplam (b) 21.989.778 26.608.324 16.121.749 19.467.272 56 24.711.427 50,6 26,9
c) Hizmetler
ca)Ulaş.-hab. 5.798.859 8.968.210 12.728.529 13.688.105 39,4 20.868.989 42,7 52,5 cb)Ticaret 1.387.191 2.570.174 2.250.565 1.500.483 4,3 3.200.357 6,5 113,3 Toplam(c) 7.186.050 11.538.383 14.979.094 15.188.588 43,7 24.069.346 49,2 58,5 Genel toplam 29.244.834 38.224.647 31.175.306 34.743.201 100 48.892.329 100 40,7 (*) Mali kuruluşlar hariç
Çizelge: 41/b-Yıllar itibarıyla mal alımlarının ayrıntısı (1994 yılı fiyatlarıyla) (*) (Bin YTL)
2004 2005 2006 2007 2008 Son iki yıl farkı
Sektörler
Tutar %
a) Tarım 821 887 760 841 994 153 18,1
b) Sanayi:
ba) Madencilik 6.244 6.934 7.103 7.692 7.801 109 1,4
bb) İmalat 164.355 200.903 43.125 42.677 35.093 (7.584) (17,8)
bc) Enerji 91.066 95.022 114.234 137.080 177.209 40.129 29,3
Toplam (b) 261.665 302.858 164.462 187.450 220.102 32.652 17,4
c) Hizmetler:
ca)Ulaş.-haberleşme 69.003 102.077 129.847 131.802 185.878 54.076 41,0
cb)Ticaret 16.507 29.254 22.959 14.448 28.505 14.057 97,3
Toplam(c)
85.510 131.331 152.805 146.251 214.383 68.132 46,6 Genel toplam
347.995 435.076 318.026 334.541 435.480 100.939 30,2 (*) Mali kuruluşlar hariç
Çizelge: 42 - Sektörler itibarıyla dış alımlar (*)
Sektörler 2004 2005 2006 2007 2008
2007 yıllına
göre fark %
Bin YTL Bin YTL Bin YTL Bin YTL % Bin YTL %
a) Tarım 244 113 - 135 127 (5,9)
b) Sanayi:
ba) Madencilik 60.411 68.813 79.218 134.950 0,9 88.473 0,4 (34,4)
bb) İmalat 9.757.423 13.388.158 798.768 1.066.913 7,3 217.195 1,0 (79,6)
bc) Enerji 26.839 26.220 49.942 27.910 0,2 29.721 0,2 6,5
Toplam (b) 9.844.673 13.483.191 927.928 1.229.773 8,5 335.516 1,6 (72,7)
c) Hizmetler
ca)Ulaş.-haber. 5.124.121 8.104.192 12.213.664 13.130.185 90,3 20.220.570 94,4 54,0
cb)Ticaret 59.890 16.769 11.218 178.507 1,2 864.267 4,0 384,2
Toplam(c) 5.184.010 8.120.961 12.224.882 13.308.692 91,5 21.084.837 98,4 58,4 Genel toplam 15.028.927 21.604.265 13.152.810 14.538.600 100 21.420.353 100,0 47,3 (*) Mali kuruluşlar hariç
Çizelge : 43 - Hizmet alımları
Sektörler 2006 2007 2008 2007 yılına göre fark
Bin YTL % Bin YTL % Bin YTL % Tutar %
a) Tarım 13.150 0,7 18.866 1,1 23.666 1,2 4.800 25,4
b) Sanayi:
ba) Madencilik 832.089 46,5 728.852 41,2 708.736 35,6 (20.116) (2,8)
bb) İmalat 164.044 9,2 192.292 10,9 193.548 9,7 1.256 0,7
bc) Enerji 506.531 28,3 588.110 33,3 728.389 36,6 140.279 23,9
Toplam (b) 1.502.664 83,9 1.509.254 85,4 1.630.673 81,9 121.419 8,0
c) Hizmetler:
ca)Ulaş.-haberleşme 194.341 10,9 201.558 11,4 277.165 13,9 75.607 37,5
cb)Ticaret 80.035 4,5 37.622 2,1 60.105 3,0 22.483 59,8
Toplam(c) 274.376 15,3 239.180 13,5 337.270 16,9 98.090 41,0
Genel toplam 1.790.190 100,0 1.767.300 100,0 1.991.609 100,0 224.309 12,7 (*) Mali kuruluşlar hariç
2008 yılında KİT‟lerin tüm alımları önceki yıla göre %40,7 oranında 14,1 milyar YTL artarak 48,9 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. KİT‟lerin alımlarındaki artışta; BOTAŞ alımlarının %54,1 oranında 7 milyar YTL artması ile 2007 yılında 14,2 milyar YTL alımı olan enerji sektörü alımlarının 2008 yılında 19,9 milyar YTL‟ye yükselmesi etkili olmuştur.
KİT‟lerin gruplar itibarıyla tüm alımlarını gösteren 40 sayılı çizelge incelendiğinde;
işletme malzemesi ve yedek ile diğer alımlar hariç tüm alım gruplarında artış olduğu görülmektedir. Toplam alımların %24,1‟i ilk madde ve malzeme alımlarına, %2,2‟si işletme malzemesi ve yedekler alımlarına, %73,1‟i emtia alımlarına ve %0,6‟sı diğer alımlara aittir.
2008 yılında KİT‟lerin toplam alımları sektörler itibarıyla incelendiğinde; tüm alımların %0,2‟sinin tarım sektöründe, %50,6‟sının sanayi sektöründe ve %49,2‟sinin ise hizmet sektöründe gerçekleştiği görülmektedir. Bu oranlar 2007 yılında sırasıyla; %0,3, %56 ve %43,7 seviyesindedir. Toplam alımlar tüm sektörlerde artmıştır. 2008 yılında PETKİM A.Ş.‟nin özelleştirilmesi nedeniyle sanayi sektörü alımlarının payı düşmüş, enerji ve BOTAŞ alımlarının artması nedeniyle hizmetler sektörünün payı artmıştır.
KİT‟lerin dış alım tutarı 2008 yılında %47,3 oranında 6,9 milyar YTL artarak 21,4 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Dış alımların %1,6‟sı sanayi sektöründe, %98,4‟ü hizmetler sektöründe gerçekleşmiştir. Dış alımlar madencilik, imalat ve tarım sektörü hariç diğer sektörlerde artmıştır. Dış alımlarda en büyük pay 20,2 milyar YTL ve %94,4 oranıyla ulaştırma sektöründe yer alan BOTAŞ‟a aittir.
Yıllar itibarıyla sabit fiyatlarla alımları gösteren 43 numaralı çizelge incelendiğinde;
2004 yılında 348 milyon YTL olan toplam alımlar, 2005 yıllarında artarak 435 milyon YTL‟ye ulaşmıştır. 2006 yılında 318 milyon YTL‟ye gerileyen toplam alımlar 2007 yılında 334,5 milyon YTL‟ye 2008 yılında ise bir önceki yıla göre %30,2 oranında artarak 435,5 milyon YTL‟ye ulaşmıştır.
KİT‟lerin hizmet alımlarını gösteren 44 numaralı çizelge incelendiğinde; hizmet alımlarının 2008 yılında bir önceki yıla göre %12,7 oranında 234 milyon YTL artarak 2,0 milyar YTL olarak gerçekleştiği görülmektedir. Hizmet alımlarının %81,9‟u sanayi, %16,9‟u hizmet ve %1,2‟si tarım sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. Hizmet alımları madencilik sektörü hariç tüm sektörlerde artmıştır.
KİT‟ler içinde en büyük alımı gerçekleştiren ilk 25 kuruluşun 2008 yılı alımları, önceki yıl ile karşılaştırmalı olarak 44 sayılı çizelgede gösterilmiştir.
Çizelge:44-En büyük alımı olan 25 kuruluş (Bin YTL)
Kuruluş Sektör 2004 2005 2006 2007
Fark
2008 Tutar %
1 BOTAŞ Ulaştırma 4.586.022 7.410.705 12.253.387 13.173.257 20.305.054 7.131.797 54,1 2 TEDAŞ (Kon) (1) Enerji 9.111.829 9.619.911 12.136.421 14.782.020 19.670.452 4.888.432 33,1 3 TETAŞ (2) Enerji 9.365.090 10.002.947 10.597.521 7.433.289 10.014.769 2.581.480 34,7 4 EÜAŞ (Konsolide) Enerji 1.581.553 2.088.779 3.302.088 4.209.569 6.391.258 2.181.689 51,8
5 TMO Ticaret 906.373 1.865.277 1.432.533 888.262 2.497.342 1.609.080 181,1
6 T. Şeker Fab. A.Ş. İmalat 1.442.513 1.434.748 981.460 1.134.400 1.534.147 399.747 35,2 7 TEKEL(Konsolide) İmalat 496.588 579.315 470.791 484.004 1.333.812 849.808 175,6
8 DMO Ticaret 485.107 717.253 829.265 616.538 703.015 86.477 14,0
(2) Sektör içinde kompanse edilen 810 milyon YTL dahil.
(3) İmalat sektöründe faaliyet gösteren 3 adet bağlı ortaklığa ait 182 milyon YTL dahil.
İşletmeci KİT‟lerin alımlarının sektörel bazda ayrıntısı aşağıda incelenmiştir.
a)Tarım sektörü:
Tarım sektöründe faaliyet gösteren tek kuruluş olan TİGEM‟in 2008 yılı alımları geçen yıla göre %27,7 oranında artarak 111,6 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Toplam alımların 127 bin YTL‟si yurt dışı alımlara aittir.
Kuruluşun toplam alımlarının %36‟sını gübre, bitki ve hayvan ilaçları ile kimyevi maddelerden oluşan yardımcı ilk maddeler, %21‟ini yakıt ve madeni yağlar, %15,3‟ünü esas üretim ilk maddeleri ve kalan %27,7‟sini diğer alımlar teşkil etmektedir. Esas üretim ve
yardımcı ilk madde alımlarının düşük seviyede olması Kuruluşun kendi üretimi olan tohumluk ve damızlık gibi ilk maddeleri piyasadan alım yapmadan kullanmasından kaynaklanmaktadır.
b) Sanayi sektörü:
Toplam KİT alımlarının %50,6‟sını oluşturan sanayi sektörü alımları önceki yıla göre
%26,9 oranında 5,2 milyar YTL artarak 24,7 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu tutarın
%3,5‟i madencilik, %16‟sı imalat ve %80,5‟i enerji sektöründe gerçekleşmiştir. Tüm alımların %1,4‟ü oranında 335,5 milyon YTL‟si dış alımlara aittir. 1994 fiyatlarıyla incelendiğinde, sanayi sektörü alımları önceki yıla göre %17,4 oranında artarak 220,1 milyon YTL‟ye yükselmiştir.
Madencilik sektörü alımları önceki yıla göre %9,6 oranında artarak 875,8 milyon YTL seviyesine ulaşmıştır. Madencilik sektöründeki alımların %27,9‟u TKİ‟ye, %48,4‟ü Türkiye Petrolleri A.O‟ya, %9,5‟i Eti Holding‟e, %,14,2‟si TTK‟ya aittir. 2008 yılı alım sıralamasında TPAO 11, TKİ ise 12, TTK 14. sırada yer almıştır.
Madencilik sektöründeki alımların %48,4‟ü Türkiye Petrolleri A.O‟ya aittir.
TPAO‟nun 2008 yılındaki alımları önceki yıla göre %13 oranında artarak 423,9 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Toplam alımların %62‟si ham petrol, %8‟i doğalgaz, %30‟u malzeme alımlarına aittir. Ayrıca Şirketin 31,5 milyon YTL hizmet alımı bulunmaktadır. TPAO, 6326 sayılı Petrol Kanunu‟na göre ürettiği ham petrol ve doğal gazın 1/8‟ini ayni olarak veya kuyu başı fiyatına göre bedelini nakden Devlet Hissesi olarak ödemekle yükümlüdür.
TTK‟nın 2008 yılı alımları bir önceki yıla göre %41,8 oranında artarak 59 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında rodövans sözleşmeleri kapsamında üretim yapan firmalardan 61,3 milyon YTL, 2008 yılında 65 milyon YTL alım yapılarak EÜAŞ‟a satılmıştır. Bu tutar TTK alımlarına dahil edilmemiştir. Kuruluşun, 2008 yılında 12 milyon YTL‟lik hizmet alımı bulunmaktadır. Toplam alımların %27‟si ahşap maden direği, %15‟i yedekler, %12‟si demir tahkimat malzemesi ve patlayıcı maddelere, %13‟ü diğer işletme malzemelerine ve kalan %33‟ü diğer alımlara aittir.
İmalat sektörü alımları 2008 yılında önceki yıla göre %11,1 oranında 492 milyon YTL azalarak 3,9 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında imalat sanayi alımlarının
%41‟ini gerçekleştiren PETKİM‟in özelleştirilmesi nedeniyle imalat sanayi alımları düşmüştür. İmalat sektöründeki alımların %38,9‟unu T. Şeker Fabrikaları A.Ş., %5,7‟sini MKE, %33,9‟unu TEKEL, %18,8‟ini ÇAY-KUR, ve kalan %2,7‟sini diğer kuruluşlar gerçekleştirmiştir.
2007 yılında Petkim Petrokimya Holding A.Ş.‟nin 1,8 milyar YTL mal, 20,6 milyon YTL hizmet alımı bulunmaktadır. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı‟nın 12.11.2007 tarih ve 9312 sayılı yazısına istinaden Özelleştirme Yüksek Kurulu‟nun 8.2.2007 tarih ve 2007/13 sayılı kararı ile Petkim A.Ş.‟nin %51 oranındaki kamu hissesinin blok satış yöntemiyle özelleştirilmesine karar verilmiştir. İdare tarafından 5.7.2007 tarihinde yapılan ihale neticesinde Şirket hisselerinin satışı gerçekleştirilmiş, özelleştirme süreci 30.5.2008 tarihinde tamamlanarak hisse devri gerçekleştirilmiştir. 2008 yılında özelleştirilmesi nedeniyle Pektim A.Ş.‟nin alımları KİT alımlarında yer almamaktadır.
2008 yılında Tekel A.Ş.‟nin konsolide alımları tutarı %175,6 oranında artarak 1,3 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Konsolide alımlar Genel Müdürlük, bağlı şirketler ile Yönetim Kurulu Kararı ile müessese statüsüne son verilen Yaprak Tütün ve Tekel Tuz Sanayii Müessesesi alımlarından oluşmaktadır. Konsolide alımların artmasında; sigara fabrikalarının devredildiği BAT firmasından satış amaçlı olarak alınan 1 milyar YTL tutarındaki sigara alımları etkili olmuştur. ÖYK‟nın 22.12.2003 tarih ve 2003/85 sayılı Kararı ile özelleştirilmesi kararlaştırılan sigara fabrikaları 24.6.2008 tarihinde BAT firmasına devredilmiştir. Toplam alımların %19,4 oranında 258,7 milyon YTL‟si tütün alımlarını içeren ilk madde ve malzeme bedeline, %76 oranında 1 milyar YTL‟lik bölümü BAT firmasından alınan sigara bedellerine, %2‟si işletme malzemesi ve yedekler, kalan %2,6‟sı diğer alımlara aittir.
2003 yılında EÜAŞ‟ın bağlı ortaklıklarından Kemerköy, Yeniköy ve Yatağan elektik 2004 yılında özelleştirme kapsam ve programına alınan TEDAŞ‟ın dağıtım müesseseleri 1.3.2005 tarihi itibarıyla 20 dağıtım şirketi altında, grup olarak yeniden örgütlenmiş ve bir kısmında özelleştirilmek üzere ihale aşamasına gelinmiştir. Dağıtım şirketlerinden ikisinin özelleştirilmesi 2009 yılında tamamlanmış, devir işlemleri gerçekleştirilmiştir.
2008 yılında EÜAŞ‟da üretilen 810,2 milyon YTL tutarındaki elektrik enerjisi TETAŞ‟a satılmış; EÜAŞ ve portföy şirketleri ile TETAŞ‟dan 15,4 milyar YTL‟lik enerji TEDAŞ‟a satılmıştır. Sektör içindeki kuruluşların birbirinden olan alımları, 2007 yılında 13 milyar YTL iken, 2008 yılında 16,2 milyar YTL‟ye ulaşmıştır. Söz konusu sektör içi alımlar, sektörün net alımlarının görülebilmesi için toplam alımlardan düşülmüştür.
TETAŞ alımları 2008 yılında bir önceki yıla göre %35 oranında 2,6 milyar YTL artarak 10 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında 89,1 milyon MWh elektrik enerjisi alan Şirket, 2008 yılında 86,8 milyon MWh elektrik enerjisi almış ancak enerji fiyatlarının %38,4 oranında artması alımların tutarının yükselmesine neden olmuştur. 2008 yılında TETAŞ‟da gerçekleşen alım tutarı olan 10 milyar YTL‟den EÜAŞ‟dan alınan 810,2 milyon YTL‟nin tenzili ile alım tutarı 9,2 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu tutarın; 91 bin YTL tutarındaki sair malzeme alımları hariç tümü özel şirketlerden alınan enerji tutarına aittir.
EÜAŞ‟ın 2008 yılı konsolide alım tutarı yakıt alımlarının yükselmesinin etkisiyle önceki yıla göre %52 oranında artarak 6,4 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. EÜAŞ‟ın toplam konsolide alımlarının %96,8‟i ilk madde alımlarına, %1‟i satın alınan enerji tutarına, kalan %4‟ü diğer malzeme ve baca gazı arıtma malzemesi alımlarına aittir. Toplam alımların
%58‟ini oluşturan doğalgazın fiyat artışları alımların artışında etkili olmuştur. Teşekkül ayrıca 2008 yılında 114 milyon YTL hizmet alımı gerçekleştirmiştir.
2008 yılında, TEDAŞ‟ın alımları bir önceki yıla göre %33,1 oranında 4,9 milyar YTL artarak 19,7 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Alımların artışında; alınan enerji miktarının artışı yanında fiyat artışları etkili olmuştur. Şirketin 2008 yılı hizmet alımları da 549 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.
c)Hizmetler sektörü:
Hizmet sektörü alımları 2008 yılında önceki yıla göre %58,5 oranında 8,9 milyar YTL artarak 24,1 milyar YTL‟ye ulaşmıştır. Bu tutarın %87,6‟sı oranında 21,1 milyar YTL‟si dış
alımlara aittir. Hizmet sektörü alımlarının %86,7‟si ulaştırma- haberleşme, %13,3‟u ticaret sektöründe gerçekleşmiştir. Diğer hizmetler sektöründe faaliyet gösteren kuruluş bulunmamaktadır.
2008 yılında ulaştırma-haberleşme sektörü alımları bir önceki yıla göre %54 oranında 7,1 milyar YTL artarak 20,2 milyar YTL‟ye ulaşmıştır. Ulaştırma- haberleşme sektörü alımlarının artışında; sektörün %97,3‟ünü gerçekleştiren BOTAŞ alımlarının artışı rol oynamıştır.
Ulaştırma sektöründeki alımların %97,3‟ü oranında 20,3 milyar YTL‟si BOTAŞ‟a aittir. Bu alımların 20,2 milyar YTL‟si yurt dışından alınan doğalgaz tutarına aittir.
Başlangıçta boru hatları ile ham petrol taşımacılığı yapmak üzere kurulan BOTAŞ‟a daha sonra doğalgaz satın alınması ve taşınması görevi verilmiş, 1987 yılında başlayan doğalgaz alımı, iletimi ve satımı BOTAŞ‟ın en ağırlıklı görevi haline gelmiştir.
2008 yılında TCDD alımları bir önceki yıla göre %3 oranında artarak 490,1 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu tutara TCDD‟nin imalat sektöründe faaliyet gösteren üç adet bağlı ortaklığına ait 182,1 milyon YTL dahil edildiğinde konsolide alımları 672,2 milyon YTL‟ye ulaşmaktadır. Kuruluşun konsolide alımları bir önceki yıla göre %4,4 oranında artmıştır. Kuruluş alımlarının %9,2‟si oranında 62,3 milyon YTL‟si yurt dışı alımlara aittir.
Ayrıca 73 milyon YTL tutarında hizmet alımı bulunmaktadır.
Ticaret sektörü alımları 2008 yılında önceki yıla göre %113,3 oranında artarak 3,2 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Sektör alımlarının artmasında TMO alımlarının 1,8 kat artması etkili olmuştur. Ticaret sektöründeki alımların %88‟i‟si TMO, %22‟si DMO tarafından gerçekleştirilmiştir.
TMO‟nun 2008 yılı alımları, önceki yıla göre %181,1 oranında artarak 2,5 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu tutarın 844 milyon YTL‟si yurt dışı, 1,7 milyar YTL‟si yurt içi alımlara aittir. 2008 yılındaki toplam alımların 18 milyon YTL‟si işletme malzemesi ve yedeklere ait, kalan tutarlar hububat ve haşhaş kapsülü alımlarından oluşan emtia alımlarına aittir. Alımların artmasında yurt içinden alınan fındık miktarı ile yurt dışından alınan buğday ve mısır miktarının artması neden olmuştur. Ofis‟in 2008 yılında 53 milyon YTL‟lik hizmet alımı vardır.
2008 yılı DMO alımları önceki yıla göre %14 oranında artarak 703 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. İmalat sektöründe faaliyet gösteren DMO Basım Müessesesi 04.05.2007 tarihi itibarıyla işletmeye dönüştürülmüştür.
2- Üretim :
Bu bölümde KİT üretimleri; tarım sektörü, sanayi sektörü, hizmetler sektörü ve mali kuruluşlar başlıkları altında incelenmiştir.
a) ĠĢletmeci kuruluĢlar:
aa) Tarım sektörü:
KİT‟lerin 2004-2008 yılları arasındaki tarımsal mallar üretimi 45 sayılı çizelgede
KİT‟lerin 2004-2008 yılları arasındaki tarımsal mallar üretimi 45 sayılı çizelgede