17.27 Bir maddi duran varlık kalemi aşağıdaki durumlarda finansal durum tablosu dışı bırakılır:
(a) Elden çıkarıldığında veya,
(b) Kullanımından ya da elden çıkarılmasından gelecekte ekonomik yarar beklenmediği durumlarda.
Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar
Örnekler – finansal durum tablosu dışı bırakma
Ör 30 Bir işletme bir makineyi 14 Aralık 20X5 tarihinde satmıştır. Alıcı makineyi hemen teslim almıştır.
İşletme, 23.10’da yer alan tüm diğer koşulların sağlandığı varsayıldığında, 14 Aralık 20X5 tarihinde (makinenin mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan risk ve getirilerin alıcıya devredildiği zaman) makineyi finansal durum tablosu dışı bırakmalıdır.
Ör 31 Bir işletme 1 Ocak 20X5 tarihinde, satışların düşük seviyede olması nedeniyle karton kutu imalat tesisindeki üretimini geçici olarak durdurmuştur. İşletme karton kutuya yönelik talebin öngörülebilir gelecekte artmasını beklediği için, tesisini elden çıkarmamıştır.
30 Haziran 20X6 tarihinde yönetim piyasa koşullarının işletmenin karton kutu imalatına başlayabileceği seviyeye kadar iyileşmesine ilişkin beklentisini terk etmiştir. Bu nedenle yönetim karton kutu imalat tesisini hurdaya ayırmaya karar vermiştir. Hurdaya ayrılan tesis yerel sanayi atık sahasına 15 Temmuz 20X6 tarihinde fiziki olarak atılmıştır.
İşletme 30 Haziran 20X6 tarihinde tesisi finansal durum tablosu dışı bırakmalıdır. Bu tarihten itibaren tesisin kullanımından veya elden çıkarılmasından gelecekte ekonomik bir yarar beklenmemektedir.
17.28 Bir maddi duran varlık kaleminin finansal durum tablosu dışı bırakılmasından doğan kazanç ya da kayıp (Bölüm 20: Kiralamalar hükümleri, satış ve geri kiralamaya ilişkin olarak farklı bir uygulama gerektirmedikçe), ilgili kalem finansal durum tablosu dışı bırakıldığında kâr veya zararda muhasebeleştirilir. Bu tür kazançlar, hasılat olarak sınıflandırılmaz.
Örnekler – varlığın finansal durum tablosu dışı bırakılmasından doğan kazanç ya da kaybın muhasebeleştirilmesi
Ör 32 Bir işletme defter değeri 20,000PB olan bir makineyi 14 Aralık 20X5 tarihinde 35,000PB’ye satmıştır. Alıcı makineyi hemen teslim almıştır.
İşletme, 23.10’da yer alan tüm diğer koşulların sağlandığı varsayıldığında, 14 Aralık 20X5 tarihinde (makinenin mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan risk ve getirilerin alıcıya devredildiği zaman) makineyi finansal durum tablosu dışı bırakmalıdır (bakınız: 17.29 paragrafı). 15.000PB’lik gelir (cihazın elden çıkarılmasından elde edilen kazanç) 14 Aralık 20X5 tarihinde kâr veya zararda muhasebeleştirilmelidir.
Ör 33 Bir işletme 31 Aralık 20X4 tarihinde karton kutu üretim makinesini defter değeri
Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar
Büyük karton kutu üreticilerinin faaliyet gösterdiği bir ülkenin hükümeti ülkenin karton kutu imalat sanayinin kârlılığını korumak için önemli sübvansiyonlar verileceğini
duyurmuştur. Sonuç olarak, 30 Haziran 20X6 tarihinde yönetim piyasa koşullarının işletmenin karton kutu imalatına başlayabileceği seviyeye kadar iyileşmesine ilişkin beklentisini terk etmiştir. Bu nedenle yönetim karton kutu üretim makinesini 15 Temmuz 20X6 tarihinde, defter değeri 7.550PB iken, 5,000PB hurda değerle satmıştır.
İşletme makinenin elden çıkarılmasından kaynaklanan 2,550PB’lik kaybı 1 Temmuz 20X6 tarihinde (elden çıkarma tarihinde) muhasebeleştirmelidir. Kayıp (2,550PB), makinenin defter değerinin (7,550PB) elden çıkarılmasından elde edilen tahsilatı (5,000PB) aşan tutardır.
Notlar:
Makine 31 Aralık 20X4 tarihinde değer düşüklüğüne uğramış; dolayısıyla makinenin
•• defter değeri 4.000PB azalarak 8.000PB’ye düşmüştür. 4.000PB’lik değer düşüklüğü zararı 31 Aralık 20X4 tarihinde kâr veya zararda muhasebeleştirilmiştir.
Daha sonraki her raporlama tarihinde (yani işletmenin aradönem finansal tablo
•• hazırlamadığı varsayıldığında 31 Aralık 20X5 tarihinde) işletme, değer düşüklüğü testi yapılıp yapılmamasını değerlendirecektir (bakınız: Bölüm 27 Varlıklarda Değer Düşüklüğü).
31 Aralık 20X5 tarihinde daha fazla değer düşüklüğü olmayacağı varsayıldığında,
•• 450PB’lik amortisman 1 Ocak 20X5 tarihinden 30 Temmuz 20X6 tarihine kadar kâr veya zarara yansıtılmış olacaktır (yani 1 Ocak 20X5 tarihindeki defter değeri 8.000PB eksi kalıntı değer 5.000PB = amortismana tabi tutar 3.000PB. 3.000PB ÷ kalan yararlı ömür = yıllık amortisman 300PB × 18/12 ay = 18 ylık amortisman 450PB).
17.29 Bir maddi duran varlığın elden çıkarma tarihinin belirlenmesinde, Bölüm 23: Hasılat’ta yer alan malların satışından sağlanan hasılatın muhasebeleştirilmesine ilişkin kriterler uygulanır. Satış ve geri kiralama işlemi yoluyla elden çıkarmalarda Bölüm 20 hükümleri uygulanır.
Örnek – elden çıkarma tarihi
Ör 34 Bir işletme bir makineyi 8 Ağustos 20X5 tarihinde vadeli olarak 40.000PB’ye satmıştır.
Alıcı makineyi hemen teslim almıştır. Fakat işletme ödemeninin güvence altına
alınabilmesi için alıcı satış bedelini ödeyene kadar makinenin kanuni mülkiyetini elinde tutmaktadır. Kanuni mülkiyetin elde tutulması alıcının makineyi kullanması üzerinde herhangi bir kısıtlama getirmemektedir. Alıcı 8 Eylül’de borcun tamamını ödemiş ve kanuni mülkiyet derhal alıcıya geçmiştir.
İşletme makineyi 8 Ağustos 20X5 tarihinde (makine sahipliğiyle ilgili önemli risk ve getirilerin büyük ölçüde alıcıya geçtiği tarihte) finansal durum tablosu dışı bırakmalıdır
(bakınız: 23.10(a) paragrafı). Tutar sabit (40.000PB) ve tutarın işletmeye geçmesi muhtemeldir
Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar
(bakınız: 23.10(c) ve (d) paragrafı). Ödemenin güvence altına alınması için kanuni mülkiyetin elde tutulması kendi başına sürekli bir yönetim etkinliğinin veya kontrolün sürdürüldüğü anlamına gelmez (bakınız: 23.10(a) paragrafı). Satış işlemine ilişkin gerçekleşecek ek bir maliyet bulunmamaktadır (bakınız: 23.10(e) paragrafı).
17.30 Bir maddi duran varlık kaleminin finansal durum tablosu dışı bırakılmasından doğan kazanç ya da kayıp; varsa varlıkların elden çıkarılmasından kaynaklanan net tahsilat ile varlığın defter değeri arasındaki fark olarak belirlenir.
Örnek – finansal durum tablo dışı bırakmadan doğan kazanç ya da kayıp
Ör 35 1 Kasım 20X5 tarihinde bir işletme kullandığı ve defter değeri 2.000.000PB olan bir binayı 3.500.000PB’ye satmıştır. Emlak acentesi satıştan elde edilen tutarın %10’unu satış komisyonu olarak kesmiştir. Satıştan kaynaklanan yasal ücretler toplamı ise 10.000PB’dir.
İşletme binanın elden çıkarılmasından kaynaklanan 1.140.000PB’lik kazancı 1 Kasım 20X5 tarihinde kâr veya zararda muhasebeleştirmelidir.
Hesaplama: 3.500.000PB satış fiyatı eksi 350.000PB acentenin komisyonu eksi 10.000PB yasal ücretler = 3.140.000PB ne tahsilat.
3.140.000PB net tahsilat eksi 2.000.000PB defter değeri = 1.140.000PB binanın elden çıkarılmasınan doğan kazanç.