IFRS for SMEs hükümlerinin, işlemlere ve olaylara uygulanması aşamasında genellikle
değerlendirme yapılması gerekmektedir. Önemli değerlendirmeler ve tahmin belirsizliğine ilişkin ana kaynaklar hakkında bilgiler, bir işletmenin finansal durumu, finansal performansı ve nakit akışları konusunda değerlendirme yapılırken faydalı olmaktadır. Sonuç olarak, paragraf 8.6 uyarınca, işletme, muhasebe politikalarının uygulanmasında işletme yönetimince yapılan ve finansal tablolara yansıtılan tutarlar üzerinde en çok etkiye sahip olan değerlendirmeleri kamuoyuna açıklamalıdır. İlave olarak, paragraf 8.7 uyarınca, dipnotlarda, izleyen hesap dönemi içerisinde varlık ve borçların defter değerlerinde önemli düzeltmeler yapılmasını gerektirebilecek geleceğe yönelik temel varsayımlara ve raporlama tarihi itibarıyla tahminlerde mevcut olan belirsizliğin diğer temel kaynaklarına yönelik açıklama yapılır.
IFRS for SMEs’in diğer bölümleri, bazı değerlendirmelere ve tahmin belirsizliğine ilişkin bilgilerin açıklanmasını gerektirmektedir.
Sınıflandırma
Maddi duran varlıklar mal veya hizmet üretimi veya arzında kullanılmak, (yatırım amaçlı gayrimenkul olmadığı sürece)başkalarına kiraya verilmek veya idari amaçlar çerçevesinde kullanılmak üzere elde tutulan fiziki varlıklardır. Ayrıca bu fiziki varlıkların birden fazla dönemde kullanımı öngörülmektedir.
Çoğu durumda bir gayrimenkulun maddi duran varlık olduğunu belirlemek zor değildir. Ancak bazı gayrimenkul kalemlerini sınıflandırmak için önemli değerlendirmelerin yapılması gerekmektedir.
Örneğin:
Bazı gayrimenkuller, bir kısmı ile kira veya sermaye kazancı elde etme amacıyla ve diğer
• kısmını mal veya hizmet üretimi ya da arzı ile idari hizmetler çerçevesinde kullanma amacıyla elde tutulmaktadır. Söz konusu kısımların ayrı olarak satılabilmesi (ya da bir finansal
kiralama sözleşmesine göre ayrı olarak kiralama verilebilmesi) durumunda bu kısımların muhasebeleştirmesi ayrı olarak yapılır. Bu kısımların ayrı olarak satılamaması durumunda ve önemsiz bir kısmının mal veya hizmet üretimi ya da arzı ile idari hizmetler çerçevesinde kullanma amacıyla elde tutulması şartıyla bu gayrimenkul yatırım amaçlı gayrimenkul olarak nitelendirilir.
Bazı durumlarda, bir işletme elinde tuttuğu gayrimenkulun kiracılarına güvenlik ve bakım
• hizmeti gibi yan hizmetler sunmaktadır. Yan hizmetlerin bir gayrimenkulun yatırım amaçlı gayrimenkul olarak nitelendirilmesine neden olacak kadar önemli olup olmadığına karar vermek zor olabilmektedir. Birçok durumda güvenlik ve bakım hizmetleri önemsiz olmakta dolayısıyla bina yatırım amaçlı gayrimenkul olarak sınıflandırılmaktadır. Ancak bazı şirketler (örneğin, oteller) bilgi teknoloji sistemleri ve yönetim hizmetleri gibi çok çeşitli hizmetlerin dahil olduğu tam eşyalı ofisler kiraya vermektedir. Bu tür anlaşmalar bir hizmetin sağlanması şeklinde olmakta ve sahibi tarafından kullanılan gayrimenkul olarak sınıflandırılmakta ve Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar uyarınca muhasebeleştirilmektedir. Bu gibi hizmetlerin önemsiz nitelikte olup olmadığını değerlendirmenin zor olabildiği bu aşırı uçlar arasında bir çok örnek yer alabilmektedir.
Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar
Bir gayrimenkulun yatırım amaçlı gayrimenkul olarak nitelendirilip nitelendirilmyeceğine karar vermek için önemli değerlendirmenin gerektiği durumda işletme bu değerlendirmeye ilişkin bir kriter geliştirmeli böylece yatırım amaçlı gayrimenkul tanımına uygun olarak tutarlı bir şekilde bu değerlendirmeyi yürütebilmelidir.
İşletme, yatırım amaçlı bir gayrimenkulun gerçeğe uygun değerini aşırı maliyete veya çabaya katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçebildiğinde, ilk muhasebeleştirmeden sonra yatırım amaçlı gayrimenkulu gerçeğe uygun değeri üzerinden ölçer. Aksi durumda yatırım amaçlı gayrimenkul ilk muhasebeleştirmeden sonra Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar uyarınca maliyet-amortisman-değer düşüklüğü yöntemi kullanılarak ölçülür. İşletme yönetimi yatırım amaçlı gayrimenkulun gerçeğe uygun değerinin aşırı maliyete veya çabaya katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçülüp ölçülemediğinin belirlenmesinde muhakeme yürütmelidir. Bölüm 11 Temel Finansal Araçlar’ın 11.27-11.32
paragraflarında gerçeğe uygun değerin belirlenmesine yol gösterici hükümler yer almaktadır.
Maddi duran varlıkların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması için kalemlerin işletmeye uygun olan sınıflara ayrılması gerekmektedir (bakınız: 17.31 paragrafıBir varlık sınıfı, benzer nitelik ve kullanıma sahip varlık grubudur (bakınız: Sözlük). Ancak bazı kalemlerin sınıflandırması için önemli değerlendirmelerin yapılması gerekmektedir.
Örnek
Bir işletme aşağıda yer alan maddi duran varlık kalemlerine sahiptir:
Gayrimenkul A: Üzerinde genel müdürlük binasının inşa etmeyi amaçladığı boş bir parsel arsa;
••
Gayrimenkul B: Arazi dolgusunda kullanılan bir parsel arsa;
••
Gayrimenkul C: Üzerinde mevcut genel müdürlüğün bulunduğu bir parsel arsa;
••
Gayrimenkul D: Üzerinde doğrudan satış ofislerinin bulunduğu bir parsel arsa;
••
Gayrimenkul E1-E10: On ayrı perakende satış yeri ve üzerinde bulundukları arsa;
••
Malzeme A: Perakende satış yerlerindeki nokta satış bilgisayar sistemleri ile bütünleşik, genel
•• müdürlük ve doğrudan satış ofislerindeki bilgisayar sistemleri;
Malzeme B: Her perakende satış yerindeki satış noktası bilgisayar sistemleri;
••
Genel müdürlük ve satış ofislerindeki demirbaşlar;
••
Perakende satış yerlerindeki satışla ilgili demirbaşlar.
••
İşletmenin tek yatırım amaçlı gayrimenkulu, sermaye kazancı elde etmek için elde tutulan boş bir parsel arsa olan Gayrimenkul F’dir. Parsel arsanın gerçeğe uygun değeri aşırı maliyete veya çabaya
Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar
Bu soruya cevap vermek için işletme muhakeme yürütmelidir.
Bir varlık sınıfı, işletmenin faaliyetlerinde benzer kullanım ve niteliğe sahip varlık grubu olarak tanımlanmaktadır.
Üzerinde bir binanın olmadığı bir arsanın niteliği üzerinde bir binanın bulunduğu arsanın niteliğinden farklıdır.
Sonuç olarak üzerinde bir binanın bulunmadığı arsa, arsa ve binalardan ayrı bir varlık sınıfıdır. Ayrıca arazi dolgusunda kullanılan alanın niteliği ve kullanımı boş bir arsanınkinden farklıdır. Gayrimenkul A ve Gayrimenkul F’nin nitelikleri muhtemelen aynı olmasına rağmen yatırım amaçlı gayrimenkul için arsanın kullanımı ayrı bir maddi duran varlık sınıfı olarak açıklanacak kadar farklıdır. İşletmenin perakende satış yerlerinin kullanım ve nitelik bakımından ofislerin bulunduğu binalardan ayrı bir arsa ve bina sınıfı olarak değerlendirilecek kadar farklı olup olmadığını belirlemek için muhakeme yürütülmesi gerekir.
Bilgisayar sistemi kuruluş genelinde bütünleşiktir ve muhtemelen ayrı bir varlık sınıfı olarak sınıflandırılacaktır.
Yönetim amaçları çerçevesinde kullanılan demirbaşlar, perakende satış yerlerindeki satışla ilgili demirbaşlardan iki ayrı varlık grubunda sınıflandırılacak kadar farklıdır.
Ölçüm
Bir işletme, maddi duran varlığı ilk muhasebeleştirmede maliyet bedeli ile ölçmelidir.
İlk muhasebeleştirmede bir maddi duran varlık kaleminin maliyet bedelinin ölçülmesinde aşağıda yer alan husulara ilişkin önemli bir muhakeme yapılır:
Varlığa ilişkin ödemenin normal kredi şartlarının ötesine ertelenmesi durumunda – varlığın
•• maliyetine dahil edilecek gelecekteki tüm ödemelerin bugünkü değerine ulaşmada kullanılacak iskonto oranının belirlenmesi.
Varlığın parasal olmayan bir varlık karşılığında elde edilmesi durumunda – parasal olmayan
•• varlığın gerçeğe uygun değerininin tahmini.
Mevcut olması durumunda – varlık elde edildiğinde yerine getirilmesi bir yükümlülük olarak
•• varlığın sökülmesi ve taşınması ile varlığın bulunduğu alanın restorasyonuna ilişkin maliyetin tahmini.
Tüm maddi duran varlık kalemleri ilk muhasebeleştirmeden sonra birikmiş amortismanı ve değer düşüklüğü zararları düşülmüş maliyeti üzerinden ölçülmelidir. Maddi duran varlıkların amortismanının muhasebeleştirilmesinde aşağıda yer alan hususlara ilişkin önemli bir muhakeme yapılır:
Bir maddi duran varlık kalemi nedeniyle ilk muhasebeleştirilen tutarın 17.16 paragrafına uygun
•• olarak kalemin ayrı olarak amortismana tabi tutulması gereken önemli parçalarına dağıtılması;
Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar
Bir maddi duran varlık kaleminin (ya da önemli parçasnın) yararlı ömrünün tahmini;
••
Maddi duran varlığın (ya da önemli parçasnın) kalıntı değerinin tahmini ve
••
Maddi duran varlığın (ya da önemli parçasının) gelecekteki ekonomik yararlarının işletme
•• tarafından beklenen tüketim modelini yansıtacak bir amortisman yönteminin belirlenmesi.
Maddi duran varlığın değer düşüklüğünün muhasebeleştirilmesinde aşağıda yar alan hususlara ilişkin önemli bir muhakeme yapılır:
Maddi duran varlık kaleminin değer düşüklüğüne uğradığına dair herhangi bir göstergenin
•• mevcut olup olmadığının değerlendirilmesi ve
Maddi duran varlık kaleminin değer düşüklüğüne uğradığına dair herhangi bir göstergenin
•• mevcut olması durumunda – maddi duran varlığın geri kazanılabilir tutarının belirlenmesi.