TFRS 7 Finansal Araçlar – Bilanço dışı işlemlerin kapsamlı bir biçimde incelenmesine ilişkin açıklamalar (Değişiklik), 1 Temmuz 2011 tarihinde ve sonrasında başlayan yıllık
4. Sigorta ve finansal riskin yönetimi 1. Sigorta riski
4.2. Finansal risk
Şirket’in sermaye yönetimindeki amacı; gelir getiren bir işletme olarak devamlılığını sağlamak, hissedar ve kurumsal ortakların faydasını gözetmek, aynı zamanda sermayenin maliyetini azaltmak için en verimli sermaye yapısının sürekliliğini sağlamaktır.
Şirket, finansal varlık ve yükümlükler nedeniyle piyasa riski (kur riski, faiz oranı riski, fiyat riski), likidite riski ve kredi riskine maruz kalmaktadır. Şirket’in risk yönetimi programı genel olarak mali piyasalardaki belirsizliğin, Şirket finansal performansı üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinin minimize edilmesi üzerine odaklanmaktadır. Şirket, finansal yatırımları sebebiyle genelde faiz ve fiyat riskine, sigorta alacakları sebebiyle kredi riskine ve dövizli poliçe ve varlıkları sebebiyle de kur riskine maruz kalmaktadır.
Şirket için gerekli öz sermaye tutarı, 19 Ocak 2008 tarih ve 262761 sayılı Resmi Gazete’de
yayınlanarak yürürlüğe giren Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik Şirketlerinin Sermaye Yeterliliklerinin Ölçülmesine İlişkin Yönetmelik uyarınca 6 aylık dönemler itibarıyla hesaplanmaktadır. İlgili
yönetmelik Hazine Müsteşarlığı’nın 1 Mart 2009 tarihli ve 27156 numaralı Resmi Gazete’de
yayımlanan “Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik Şirketlerinin Sermaye Yeterliliklerinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” çerçevesinde güncellenmiştir. Şirket’in mevcut öz sermayesi her iki yönteme göre de hesaplanan asgari sermaye gereksinimini karşılamaktadır. 31 Aralık 2010 ve 2009 tarihleri itibariyle hesaplanan sermaye yeterliliğine ilişkin tablolar aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2010
31 Aralık 2009 Birinci yöntem
Hayat dışı branşlar için gerekli özsermaye 6,345 7,109
Hayat branşı için gerekli özsermaye 3,650,614 1,822,822
Emeklilik branşı için gerekli özsermaye 780,375 649,297
Toplam gerekli öz sermaye 4,437,334 2,479,228
İkinci yöntem
Aktif riski için gerekli öz sermaye 6,707,439 4,077,840
Reasürans riski için gerekli öz sermaye 127,934 64,803
Aşırı prim artışı için gerekli öz sermaye 1,250,056 1,001
Muallak tazminat karşılığı için gerekli öz sermaye 89,585 90,430
Yazım riski için gerekli öz sermaye 645,133 328,129
Faiz ile kur riski için gerekli öz sermaye 132 18,550
Toplam gerekli öz sermaye 8,820,279 4,580,753
Özsermaye 58,552,756 25,828,967
Sermaye yeterliliği sonucu çıkan gerekli özsermaye (*) 8,820,279 4,843,976
Limit fazlası 49,732,478 20,984,991
(*) 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle birinci ve ikinci yöntem sonucunda bulunan sonuçların büyük olanı ile Şirket’in sahip olduğu iştirak, bağlı ortaklık, bağlı menkul kıymet ve müşterek yönetime tabi teşebbüs (sigorta, emeklilik, reasürans) tutarlarının toplamıdır. Sermaye yeterliliği sonucu Emeklilik Gözetim Merkezi dahil edilerek hesaplanmıştır.
Kredi riski
Kredi riski, Şirket’in ilişkide bulunduğu üçüncü tarafların, yapılan sözleşme gereklerine uymayarak yükümlülüklerini kısmen veya tamamen zamanında yerine getirememelerinden dolayı Şirket’in karşılaşacağı durumu ifade eder. Şirket’in faaliyet konusu göz önünde bulundurulduğunda kredi riskinin nispeten az olduğu düşünülmektedir. Şirket’in üçüncü taraflar itibarıyla değerlendirmeleri aşağıda yer almaktadır.
Reasürörler: Şirket mali açıdan güçlü uluslararası reasürans şirketleri ile çalışmaktadır. Bu açıdan risk seviyesinin düşük olduğu düşünülmektedir.
Acenteler: Şirkete bağlı çalışan acenteler Şirket ile ilişkilerinde parasal anlamda sınırlı düzeyde risk teşkil etmektedir. Satılan ürünlerin uzun süreli olması sebebiyle, acentelere verilen komisyon yapısının da uzun süreli tasarlanmış olması, acentelerin Şirket’ten sürekli olarak alacaklı durumda kalmasını sağlamaktadır.
Sigortalılar: Vadesi geçmiş prim alacakları, Şirket için bir risk olarak algılanmamakta, zira ödenmemiş primlerin mevcudiyeti halinde sigortanın tüm teminatları geçersiz olmaktadır.
Bilanço tarihleri itibarıyla Şirket’in vadesi gelmemiş ve tahsil kabiliyeti yüksek giriş aidatı ve
sigortalılardan alacaklarının tutarı 4,765,450 TL’dir. Alacaklar ile ilgili ortalama vade 139 gündür (31 Aralık 2009 - 1,800,798 TL, 135 gün).
Henüz vadesi geçmemiş ve şüpheli hale gelmemiş alacaklara ilişkin alınan teminatlar aşağıdaki gibidir:
31 Aralık
2010 31 Aralık
2009
Teminat mektubu 418,000 65,500
İpotekler 4,993,893 691,000
Alacak senetleri 1,132,875 239,000
Hazine bonosu - 2,827
Diğer 977,381 150,475
Toplam 7,522,149 1,148,802
31 Aralık 2010 tarihi itibarıyla giriş aidatı ve prim alacaklarının 1,282,349 TL (31 Aralık 2009 – 937,721 TL) tutarındaki kısmının vadesi geçmiş olduğu halde, bu alacaklara ilişkin karşılık
ayrılmamıştır. 31 Aralık 2010 ve 2009 tarihleri itibariyle, bahse konu giriş aidatı ve prim alacaklarının yaşlandırması aşağıdaki gibidir:
31 Aralık
2010 31 Aralık
2009
3 aya kadar 278,411 220,798
3 – 6 ay arası 119,291 99,318
6 ay ve üzeri 884,647 617,605
Toplam 1,282,349 937,721
Fon büyüklüğü, giriş aidatı borcunu karşılayan ve yakın zamanda tahsil edilememe riski yaşanmamış çok sayıda farklı emeklilik sözleşmesi için karşılık ayrılmamıştır.
Yeniden yapılandırılmamış olması halinde vadesi geçmiş veya şüpheli hale gelmiş olabilecek, yeniden yapılandırılan giriş aidatı ve prim alacakları bulunmamaktadır.
31 Aralık 2010 tarihi itibarıyla, sigortalılardan ve acentelerden alacaklarının 70,906 TL tutarındaki kısmı şüpheli alacak niteliğindedir (31 Aralık 2009 – 70,906 TL). 31 Aralık 2010 tarihi itibarıyla şüpheli alacaklar için ayrılan karşılık tutarı 22,532 TL’dir (31 Aralık 2009 – 22,532 TL). Bu alacakların bir kısmının tahsil edileceği beklenmektedir. Tahsili şüpheli olan alacakların yaşlandırması aşağıdaki gibidir:
31 Aralık
2010 31 Aralık
2009
6 ay ve üzeri 70,906 70,906
Toplam 70,906 70,906
Bilanço tarihleri itibarıyla, şüpheli alacaklara ilişkin alınan teminatlar aşağıdaki gibidir:
31 Aralık
2010 31 Aralık
2009
İpotekler 65,000 65,000
Şirket’in şüpheli prim alacakları karşılığına ilişkin hareket tablosu aşağıdaki gibidir:
1 Ocak-31 Aralık 2010
1 Ocak-31 Aralık 2009
Açılış bakiyesi 22,532 20,856
Dönem gideri - 1,676
Kapanış bakiyesi 22,532 22,532
Faiz oranı riski
Faiz oranlarındaki değişmelerin finansal araçların fiyatlarında dalgalanmalara yol açması, Şirket’in faiz oranı riskiyle başa çıkma gerekliliğini doğurmaktadır. Şirket’in faiz oranı riskine duyarlılığı varlık ve yükümlülük hesaplarının vadelerindeki uyumsuzluğu ile ilgilidir. Bu risk faiz değişimlerinden etkilenen varlıkları aynı tipte yükümlülüklerle karşılamak suretiyle yönetilmektedir. 31 Aralık 2010 ve 2009 tarihleri itibariyle Şirket’in piyasa faizlerindeki dalgalanmalardan etkilenen değişken faizli finansal varlığı bulunmadığından faiz riskine maruz kalmamıştır.
Kur riski
Kur riski, Şirket’in yabancı para varlıkları ve yükümlülükleri arasındaki farka bağlı olarak şekillenen kurlardaki değişmeler sonucunda ortaya çıkan zarar riski olarak tanımlanmaktadır. Diğer taraftan, farklı döviz cinslerinin birbirine kıyasla gösterdikleri değer değişimi de kur riskinin bir diğer boyutu olarak ortaya çıkmaktadır. Kur riski, net döviz pozisyonunun açık yaratmayacak şekilde oluşturulması
Bilanço tarihleri itibarıyla yabancı para cinsinden varlıkların ve yükümlülüklerin dağılımı aşağıdaki gibidir:
31 Aralık
2010 31 Aralık
2009
A. Döviz cinsinden varlıklar 7,622,985 3,559,438
B. Döviz cinsinden yükümlülükler 7,643,990 3,806,776
Net döviz pozisyonu (A-B) (21,005) (247,338)
Döviz bazında ayrıntılı yabancı para pozisyonu aşağıdaki gibidir:
Varlıklar 31 Aralık 2010
ABD
Doları Döviz
kuru TL karşılığı Avro Döviz
kuru TL
karşılığı
Bankalar 25,282 1,5460 39,086 451,627 2,0491 925,429
Satılmaya hazır finansal varlıklar 353,675 1,5460 546,782 - -
-Riski hayat poliçesi sahiplerine ait finansal
varlıklar 1,208,432 1,5460 1,868,236 63,839 2,0491 130,812
Sigortalılardan alacaklar 2,374,561 1,5558 3,694,342 202,850 2,0621 418,298
3,961,950 6,148,446 718,316 1,474,539
Yükümlülükler ABD Doları Döviz
kuru TL karşılığı Avro Döviz
kuru TL
karşılığı
Reasürörlere borçlar 470,530 1,5460 727,439 46,681 2,0491 95,654
Kazanılmamış prim karşılıkları 1,167,457 1,5558 1,816,330 80,143 2,0621 165,263
Hayat matematik karşılıkları 2,217,291 1,5558 3,449,663 323,988 2,0621 668,096
Kar payı karşılıkları 179,331 1,5558 279,004 42,069 2,0621 86,751
Muallak hasar ve tazminat karşılıkları 162,415 1,5558 252,685 50,000 2,0621 103,105
4,197,024 6,525,121 542,881 1,118,869
Net (235,074) (376,675) 175,435 355,670
Varlıklar 31 Aralık 2009
ABD
Doları Döviz
kuru TL karşılığı Avro Döviz
kuru TL
karşılığı
Bankalar 1,199 1.5057 1,805 1,678 2.1603 3,625
Riski hayat poliçesi sahiplerine ait finansal
varlıklar 1,171,995 1.5057 1,764,673 433,579 2.1603 936,661
Sigortalılardan alacaklar 503,442 1.5153 762,866 41,310 2.1740 89,808
1,676,636 2,529,344 476,567 1,030,094
Yükümlülükler ABD Doları Döviz
kuru TL karşılığı Avro Döviz
kuru TL
karşılığı
Reasürörlere borçlar 359,307 1.5057 541,009 35,628 2.1603 76,967
Kazanılmamış prim karşılıkları 442,487 1.5153 670,500 35,563 2.1740 77,313
Hayat matematik karşılıkları 871,665 1.5153 1,320,834 332,172 2.1740 722,141
Kar payı karşılıkları 163,139 1.5153 247,205 68,382 2.1740 148,663
Muallak hasar ve tazminat karşılıkları (*) 1,415 1.5153 2,144 - -
-1,838,013 2,781,692 471,745 1,025,084
Net (161,377) (252,348) 4,822 5,010
(*) Vefat tazminatı içeren bir poliçeye ait muallak tazminat karşılığı tutarı ödemenin yapılacağı kur ile sabitlenmiştir. Bu nedenle ABD Doları cinsinden karşılık, bilanço tarihindeki kur ile çarpıldığında bulunan rakam ile ayrılan rakam farklıdır.
Kur riskine duyarlılık
Aşağıdaki tabloda, diğer bütün değişkenlerin sabit kalması koşuluyla, Şirket’in portföyündeki yabancı paraların TL karşısındaki %10’luk değer artışının/(azalışının) vergi öncesi kar seviyesindeki etkisi gösterilmektedir:
Para birimi
Kur değer artışı/(azalışı)
Vergi öncesi kar üzerindeki etkisi
31 Aralık 2010 10% (37,667)
ABD Doları -10% 37,667
Avro 10% 35,567
-10% (35,567)
31 Aralık 2009
ABD Doları 10% (25,235)
-10% 25,235
Avro 10% 501
-10% (501)
Fiyat riski
Şirket’in raporlama tarihinde maruz kaldığı yatırım fonu fiyat riski belirlenmiştir. 31 Aralık 2010 tarihi itibarıyla yatırım fonu piyasa fiyatlarında %10 oranında bir artış/azalış olması durumunda, Şirket’in vergi öncesi kar/zararında artış/azalış yoktur (31 Aralık 2009 - 95 TL).
Likidite riski
Likidite riski, Şirket’in net fonlama yükümlülüklerini yerine getirememe ihtimalidir. Piyasalarda meydana gelen bozulmalar veya kredi puanının düşürülmesi gibi fon kaynaklarının azalması sonucunu doğuran olayların meydana gelmesi, likidite riskinin oluşmasına sebebiyet vermektedir.
31 Aralık 2010 itibarıyla varlık ve yükümlülüklerin vadelere göre dağılımı aşağıdaki gibidir.
Vadesiz 1 aya
kadar 1-3 ay 3-12 ay 1 yıl –
5 yıl arası 5 yıl
ve üstü Dağıtılamayan Toplam Varlıklar
Nakit ve nakit benzeri varlıklar 149,481 28,841,766 23,558,977 - - - - 52,550,224
Finansal varlıklar ile riski sigortalılara
ait finansal yatırımlar - 6,616,509 6,232,016 2,118,270 8,991,249 1,615,994 - 25,574,038
Esas faaliyetlerden alacaklar (*) - 782,825 1,268,189 5,920,907 - - 105,774,945 113,746,866
İlişkili taraflardan alacaklar - 47 - 17,644 - - 17,691
Diğer alacaklar - - - - - - 21,115 21,115
Gelecek aylara ait giderler ve gelir
tahakkukları - - - 144,335 266,852 - 189,870 601,057
Diğer cari varlıklar - - - 862,910 - - - 862,910
Finansal varlıklar - - - - - - 263,223 263,223
Maddi varlıklar - - - - - - 2,999,986 2,999,986
Maddi olmayan varlıklar - - - - - - 3,125,438 3,125,438
Toplam varlıklar 149,481 36,241,147 31,059,182 9,064,066 9,258,101 1,615,994 112,374,577 199,762,548
Yükümlülükler
Finansal Borçlar - 406,132 - - - - - 406,132
Esas faaliyetlerden borçlar - - - 814,100 - - 109,186,445 110,000,545
İlişkili taraflara borçlar - 9,561 - - - - 9,561
Diğer borçlar - - - 766,060 - - 6,592 772,652
Sigortacılık teknik karşılıkları - - - - - - 26,258,495 26,258,495
Ödenecek vergi ve benzeri diğer
yükümlülükler ile karşılıkları - 1,082,643 - - - - - 1,082,643
Gelecek aylara ait gelirler ve gider
tahakkukları - 135 - - - - - 135
Diğer kısa vadeli yükümlülükler - - - 754,836 - - - 754,836
Diğer risklere ilişkin karşılıklar - - - - - - 330,741 330,741
Gider tahakkukları - - - 1,699,296 - - 9,854 1,709,150
Özsermaye - - - - - - 58,437,658 58,437,658
Toplam yükümlülükler - 1,498,471 - 4,034,292 - - 194,229,785 199,762,548
Net likidite fazlası/açığı 149,481 34,742,676 31,059,182 5,029,774 9,258,101 1,615,994 (81,855,208)
-(*) Esas faaliyetlerden alacaklar dağıtılamayan bölümünün 345,342 TL’si vadesi geçen ve karşılık ayrılmayan giriş aidatı alacaklarından (31 Aralık 2009-705,284 TL), 937,007 TL’si vadesi geçen ve karşılık ayrılmayan sigortalılardan alacaklardan oluşmakta olup (31 Aralık 2009 - 683,233 TL), bu tutarların toplam vade kırılımı kredi riski ile ilgili dipnotta yer almaktadır.
31 Aralık 2009 itibarıyla varlık ve yükümlülüklerin vadelere göre dağılımı aşağıdaki gibidir.
Nakit ve nakit benzeri varlıklar 19,745 13,920,303 7,741,560 - - - - 21,681,608
Finansal varlıklar ile riski sigortalılara
ait finansal yatırımlar - 10,276,598 3,278,803 11,042,799 - - - 24,598,200
Esas faaliyetlerden alacaklar (*) - 366,851 468,975 1,582,559 - - 88,334,189 90,752,574
İlişkili taraflardan alacaklar - - - - - - -
-Diğer alacaklar - - - - - - 21,857 21,857
Gelecek aylara ait giderler ve gelir
tahakkukları - - 9,603 247,586 - 58,755 315,944
Diğer cari varlıklar - - - 1,101,569 - - - 1,101,569
Finansal varlıklar - - - - - - 263.223 263,223
Maddi varlıklar - - - - - - 2,929,693 2,929,693
Maddi olmayan varlıklar - - - - - - 2,349,549 2,349,549
Toplam varlıklar 19,745 24,563,752 11,498,941 13,974,513 - - 93,957,266 144,014,217
Yükümlülükler
Finansal Borçlar - - - - - - -
-Esas faaliyetlerden borçlar - - - - - - 92,605,042 92,605,042
İlişkili taraflara borçlar - 5,489 - - - - - 5,489
Diğer borçlar - - - 1,100,054 - - 42,104 1,142,158
Sigortacılık teknik karşılıkları - - - - - - 21,757,407 21,757,407
Ödenecek vergi ve benzeri diğer
yükümlülükler ile karşılıkları - 797,961 - 168,971 - - - 966,932
Gelecek aylara ait gelirler ve gider
tahakkukları - 684 - - - - - 684
Diğer kısa vadeli yükümlülükler - - - 618,864 - - - 618,864
Diğer risklere ilişkin karşılıklar - - - - - - 210,366 210,366
Gider tahakkukları - - - 917,375 - - - 917,375
Özsermaye - - - - - - 25,789,900 25,789,900
Toplam yükümlülükler - 804,134 - 2,805,264 - - 140,404,819 144,014,217
Net likidite fazlası/açığı 19,745 23,759,618 11,498,941 11,169,249 - - (46,447,553)
-(*) Esas faaliyetlerden alacaklar dağıtılamayan bölümünün 705,284 TL’si vadesi geçen ve karşılık ayrılmayan giriş aidatı alacaklarından (31 Aralık 2008-463,195 TL), 683,233 TL’si vadesi geçen ve karşılık ayrılmayan sigortalılardan alacaklardan oluşmakta olup (31 Aralık 2008 - 287,064 TL), bu tutarların vade kırılımı kredi riski ile ilgili dipnotta yer almaktadır.
Diğer riskler
Finansal araçlar kategorileri:
Gerçeğe uygun değeri belirlenen finansal araçlara ilişkin döküm aşağıda yer almaktadır.
31 Aralık 2010 31 Aralık 2009
Defter
Bankalar 45,038,608 45,038,608 18,087,148 18,087,148
Diğer nakit ve nakit benzeri varlıklar 7,509,032 7,509,032 3,593,417 3,593,417
Satılmaya hazır finansal varlıklar 546,782 546,782 992,865 992,865
Alım satım amaçlı finansal varlıklar - - 947 947
Riski hayat poliçe sahiplerine ait finansal yatırımlar 25,027,256 25,027,256 23,604,388 23,604,388
Esas faaliyetlerden alacaklar 113,746,866 113,746,866 90,752,574 90,752,574
Diğer finansal varlıklar (*) 263,223 263,223 263,223 263,223
Toplam 192,131,767 192,131,767 137,294,562 137,294,562
Finansal yükümlülükler
Esas faaliyetlerden borçlar 110,000,545 110,000,545 92,605,042 92,605,042
İlişkili taraflara borçlar 9,561 9,561 5,489 5,489
Diğer borçlar 772,652 772,652 1,142,158 1,142,158
Toplam 110,782,758 110,782,758 93,752,689 93,752,689
(*) Diğer finansal varlıklar altında sınıflanan Emeklilik Gözetim Merkezi’nde bulunan hisselerin gerçeğe uygun değerleri belirlenememektedir.
Finansal araçların gerçeğe uygun değeri
Gerçeğe uygun değer, bilgili ve istekli taraflar arasında, piyasa koşullarına uygun olarak gerçekleşen işlemlerde, bir varlığın karşılığında el değiştirebileceği veya bir yükümlülüğün karşılanabileceği değerdir.
Şirket, finansal enstrümanların tahmini gerçeğe uygun değerlerini halihazırda mevcut piyasa bilgileri ve uygun değerleme yöntemlerini kullanarak belirlemiştir. Bununla birlikte, piyasa bilgilerini
değerlendirip gerçeğe uygun değerleri tahmin edebilmek, yorum ve muhakeme gerektirmektedir.
Sonuç olarak burada sunulan tahminler, Şirket’in cari bir piyasa işleminde elde edebileceği miktarların göstergesi olamaz.
Gerçeğe uygun değerleri tahmin edilmesi pratikte mümkün olan finansal enstrümanların gerçeğe uygun değerlerinin tahmini için aşağıdaki yöntem ve varsayımlar kullanılmıştır:
Finansal varlıklar
Nakit ve nakit benzeri değerler ve diğer finansal varlıklar dahil olmak üzere maliyet bedeli ile
gösterilen finansal varlıkların gerçeğe uygun değerlerinin kısa vadeli olmaları ve muhtemel zararların önemsiz miktarda olabileceği düşünülerek defter değerlerine yaklaştığı öngörülmektedir. Finansal tablolarda cari olmayan varlıklar içerisinde sınıflandırılmış emeklilik faaliyetlerinden alacaklar piyasa fiyatları ile gerçeğe uygun değerleri üzerinden gösterilmektedir.
Finansal yükümlülükler
Uzun vadeli emeklilik faaliyetlerinden alacak ve borçlar finansal tablolarda eşit tutarda yer almaktadır. Bu tutarlar piyasa fiyatları ile gerçeğe uygun değerleri üzerinden gösterilmektedir.