Fikri Mülkiyet Açısından Marka

Türkiye’de ticaret ve hizmet markaları 1994 yılında kurulmuş olan Türk Patent Enstitüsü (TPE) tarafından tescil edilmektedir. Marka sahipleri yasalar çerçevesinde markalarına yönelik her türlü haklarını korumakta ve ihlallere karşı yargı yollarına başvurabilmektedirler149. Uluslararası anlamda çağdaş bir sisteme yeni geçilmiş olmakla beraber, gelişme potansiyelinin son derece yüksek olduğu bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Fikri haklar arasında ülkemizde en çok kullanılan ve en fazla tescil sayısına ulaşmış hak türü markalardır. Her ne kadar gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında tescilli marka sayısı az görünse de, markalar ve bunlarla

149

Hasibe Işıklı, “İnternet Alan İsimleri Sistemi, Markalar ve Alan İsimleri Arasındaki İlişki”,DPT, Şubat 2001, s.66, http://ekutup.dpt.gov.tr/bilisim/isiklih/inet-ais.pdf

bağlantılı alan isimlerinde dünyada ortaya çıkan gelişmelerden ülkemizi soyutlamak ve bağımsız düşünmek mümkün değildir.

2.1.10.1. İnternette Alan Adı ve Marka İlişkisi

İnternet sayesinde dünyanın dört bir tarafındaki insanlara hitap edebilme imkanı doğmuş, şirketler ürettiği ürünleri dünyanın dört bir ucuna pazarlama imkanına kavuşmuş, internet kullanıcıları girişimcilerin potansiyel müşterileri konumuna gelmiştir. İnternetin bu önemli gücünün farkına varan firmalar, mallarını daha geniş kitlelere pazarlayabilmek, hizmetlerini götürebilmek amacıyla kendi alan adları altında web siteleri açıp, burada sergiledikleri ürünlerini satışa sunmakta, reklamlarında ve ürünlerinde İnternet adreslerini vererek müşterileri ile ilişkilerini bir nevi bu web sitesi üzerinden temin etmektedirler. Bu web sitesinin adresi genelde marka veya işletme adı veya unvanı, şirket adı ile aynilik arz etmektedir150.

Alan adı, İnternet adreslerinin kullanım kolaylığı olan bir dönüşüm aracıdır. Gerçek İnternet adresi uluslararası bir telefon numarası gibi bir sayıdır. İnternet kullanıcısı bilgisayarına bu numaralandırılmış adresi yazdığı zaman, bilgisayar İnternet üzerinden ilgili ana sayfa bilgisayarına (server) bağlanır. Bu numaraların kolayca hatırlanabilmesi için, numaralandırılmış adresler “alan adı” çiftleri şeklinde getirilmiştir. Alan adı bilgisayara yazıldığı zaman, İnternet yazılımı (software) otomatik olarak alan adını numaralandırılmış adrese dönüştürür, ilgili server ile bağlantı kurar ve ana sayfa bilgisayarda görünür151.

İnternet kullanıcısı açısından marka sahibi ve alan adı ile ulaşılan sitenin sahibi aynı kişi, şirket veya kuruluştur. Böylece internet kullanıcısı bakımından alan adının işlevi şirket, kurum, organizasyon veya bireylerin internet ortamındaki hem isim hem de adresleri olarak nitelendirilebilir152.

150 Akbulut, 2007, s.64. 151 Akbulut, 2007, s.65. 152

Savaş Bozbel, “Domaın Names (İnternet Alan Adları) ve ICANN-Tahkim Usulü”, Temmuz 2002, http://www.hukukcu.com/bilimsel/kitaplar/domain_names.htm

İnternetin çeşitli alanlarda kullanımının artması ile birlikte, özellikle alan adları ve markalar arasında sorunlar ortaya çıkmıştır. Tescil edilen çoğu alan adının markalar ile bağlantılı olmasından doğan bu anlaşmazlıklar, alan adını elinde tutan kişinin marka sahibi olmaması ya da aynı alan adı için yasal olarak aynı veya benzer markalar sahip iki tarafın karşı karşıya kalması halinde ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla tescil edilen alan adlarının sayısı arttıkça, bunlarla bağlantılı marka ihtilaflerinin artışı da kaçınılmaz olmaktadır. Alan adlarıyla markalar arasındaki bu anlaşmazlıkların temelinde, bir tarafta marka tescil sistemi diğer tarafta ise alan adları kayıt sistemi arasında bir bağlantının olmaması bulunmaktadır153.

Marka tescil sistemi, coğrafi alan (ulusal ya da bölgesel) bazında bir kamu kurumu (Türkiye’de Türk Patent Enstitüsü) tarafından yürütülmesine karşın alan adları sistemi ise genellikle bir fonksiyonel sınırlama olmaksızın hükümet dışı bir kurum (Türkiye’de Orta Doğu Teknik Üniversitesi) tarafından yürütülmektedir. Bu iki farklı tescil sistemindeki anlaşmazlık potansiyeli bazı insanların diğer kişi ve kurumların markalarını kendilerine alan adı olarak tescil ettirmeleri şeklinde kötü kullanımına yol açmıştır154.

Türkiye’de marka tescil müracaatlarında alan adı dikkate alınmamakta; ancak, alan ismi müracaatlarında markalarla ilgili hükümlere yer verilmektedir. ODTÜ tarafından belirlenen kurallara göre; “gen.tr” alt alan adı dışında kalan diğer tüm alanlarda talep edilen alan isminin, kişi ve kuruluşun ismi ve/veya tescilli markası ile ilişkisi olması aranmaktadır. Bu ilişki olmadığı ya da belgelenemediği takdirde alan ismi tahsisi durdurulmaktadır155.

Benzer şekilde, “gen.tr” alt alanı dışındaki düğer tüm alanlarda yapılan her alan ismi başvurusu için ticari tescil, patent tescili, tüzük, kişisel kimlik vb. gibi uygun bir tescil belgesi aranmaktadır. Örneğin, “com.tr” ikinci derece alt alan ismi için gerekli olan belge Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından verilen Ticari Sicil

153

Akbulut, a.g.e, s.65 154

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Fikri Haklar Özel İhtisas Komisyonu Raporu, DPT, 6.3.2., Ankara, 2002, http://ekutup.dpt.gov.tr/hukuk/oik521.pdf

155

Tescil Belgesi ve/veya Türk Patent Enstitüsü tarafından verilen Marka Tescil Belgesi olarak belirlenmiştir. İstenen belgelerin geçerliliği yoksa alan ismi geri alınabilmekte veya geçerlilik belgesi bulunan diğer başvuranlara verilebilmektedir156.

2.1.10.2. Alan Adlarının Marka Olarak Tescili

Bazı durumlarda alan adları tescil açısından marka gibi nitelendirilmektedir. Türk Patent Enstitüsünden edinilen bilgilere göre; imalatı ya da ticareti yapılan ürün ya da sunulan bir hizmet söz konusu ise alan adları için ticaret ve hizmet markası olarak başvuruda bulunulabilir. Bu tür başvurular incelendiğinde görülmektedir ki, genellikle marka ofisleri markanın (alan adının) TLD kısmını (com.tr gibi uzantıları) yok varsaymaktadırlar.

Türk Patent Enstitüsü’nün bu uygulaması, Dünya uygulamalarına da uygundur ve Dünya uygulamaları şimdilik bu şekilde seyretmektedir. Örneğin İnternette önemli bir popülerliği olan ve varlığı büyük ölçüde bu alan adlarının korunmasına bağlı olan www.yahoo.com, www.google.com, gibi siteler, sahip oldukları alan adlarını birer ticari marka (trademark, TM) olarak da tescil ettirmişlerdir157.