Fesih Yoluyla Sona Erme

Ani edimli borç ilişkisine yabancı bir kavram olan fesih, sürekli borç ilişkilerinde, sözleşme taraflarından birinin ilişkinin kurulduğu zaman var olmayan bir sebebe dayanarak kullanacağı bozucu nitelikte bir beyan ile sözleşmenin ileriye etkili olarak sona ermesini ifade eder. Fesih beyanının hüküm ve sonuç doğurabilmesi için karşı tarafa ulaşması gerekmektedir; ancak karşı tarafın kabulüne ihtiyaç göstermeyen tek taraflı bir hukuki işlemdir⁵⁶².

559 ÜNAL, s. 209-210; ÖZEL, s. 194; YILMAZ, Marka Lisans Sözleşmeleri, s. 127; ARKAN, Marka Hukuku, Cilt II, s. 197.

560 OKTAY, Saibe, Uzun Süreli Sözleşmelerin Geçerliliği ve Sona Erme Düzeni, ĐÜHFM, Prof. Dr.

Türkan Rado’ya Armağan Sayısı, Cilt: LV, Sayı: 3, 1997, s. 227; SELĐÇĐ, Özer, Borçlar Kanunu’na Göre Sözleşmeden Doğan Sürekli Borç Đlişkilerinin Sona Ermesi, Đstanbul, 1977, s.

139.

561 ORTAN, s. 293; EKE, s. 77-78; ÇĐÇEKÇĐ, s. 101.

562 SELĐÇĐ, s. 132 vd.; ONGAN, Tarafların Hukuki Durumu, s. 135; ÖZEL, s. 198.

1- Olağan Fesih Yolu

Olağan fesih, taraflardan birinin, sürekli bir borç ilişkisini herhangi bir sebep göstermeden ileriye yönelik olarak sona erdirmesidir. Marka lisansı sözleşmesi de sürekli borç ilişkisi doğuran bir sözleşme olduğu için olağan fesih yolu ile sona erdirilebilir. Sözleşme, fesih ihbarının karşı tarafa varması ile değil, varmasından itibaren belirli fesih önelinin dolması ile sona erer. Yasal olarak düzenlenen fesih hakkı, ancak lisans sözleşmesinin belirsiz süreli (süresiz) olarak yapılması hallerinde söz konusu olmaktadır. Kanun koyucu süresiz sözleşme taraflarının, sonsuza dek sözleşme ile bağlı kalmasını önlemek amacıyla herhangi bir ifa güçlüğü ya da borç ihlali olmamasına rağmen taraflara bu şekilde bir fesih hakkı tanımıştır. Ayrıca belirsiz süreli ve sürekli borç doğuran sözleşmelerde, tarafların sözleşmeyi olağan fesih yoluyla sona erdirme hakları ellerinden alınamaz.

Hatta tarafların olağan fesih hakkı olmadığı yönünde bir kayıt sözleşmeye konamaz⁵⁶³.

Belirli süreli sözleşmeler ise, kanunda düzenlenen olağan fesih hakkı kapsamında olmamakla birlikte tarafların uygun bir fesih hakkı konusunda anlaşarak bunu sözleşmede açıkça belirtmeleri halinde olağan fesih hakkı burada da söz konusu olacaktır⁵⁶⁴.

Belirsiz süreli lisans sözleşmelerinde olağan fesih hakkının nasıl kullanılacağı konusunda herhangi bir kayıt bulunmaması durumunda, fesih süresi ve (eğer gerekliyse) fesih zamanının (döneminin) nasıl tayin edileceği hususu büyük önem arz etmektedir.

Bu durumda fesih süresinin saptanmasında, BK m. 536/I’de adi şirket için öngörülen 6 aylık süreden ve yine belirsiz süreli hasılat kirası sözleşmesinin feshi için BKm. 285’te taraflar için öngörülmüş olan en az 6 aylık ihbar müddetinden marka lisansı sözleşmesi için de faydalanılabileceği, ayrıca, fesih süresinin adi ortaklık için BK m. 536/II’de açıkça ifade edildiği gibi, ihbar süresinin

563 SELĐÇĐ, s. 112-113, 132; BAŞ, Teknik Bilgi, s. 130; ONGAN, Tarafların Hukuki Durumu, s. 136, ÜNAL, s. 210; ÖĞÜZ, s. 159.

564 ÖZEL, s. 199; SELĐÇĐ, s. 70-71, 140; GÜRZUMAR, Franchise Sözleşmeleri, s. 169.

iyiniyet kurallarına riayet edilerek yapılması ve münasip olmayan zamanda yapılmamasına ilişkin hükümlerin marka lisansı sözleşmeleri açısından da uygulama alanı bulacağı belirtilmektedir⁵⁶⁵.

Olağan feshi, olağanüstü fesihten ayıran özellik olağan fesih iradesinin karşı tarafa ulaşmasıyla hüküm ve sonuç doğurmayıp belirli bir sürenin beklenmesi gerekliliğidir. Bunun nedeni, sözleşme taraflarına fesihten sonraki durum için hazırlık yapma imkânının tanınmasıdır⁵⁶⁶. Diğer bir ayırıcı özellik ise, olağan feshin herhangi bir haklı sebebe dayanmak gereği olmaksızın geçerli olmasıdır. Ancak tarafların bu imkânını hakkın kötüye kullanılması yasağı (MK m. 2) ile sınırlamak yerinde olacaktır⁵⁶⁷.

2- Olağanüstü Fesih Yolu

Olağanüstü fesih, belirli veya belirsiz süreli olan sürekli borç ilişkisinin sözleşme taraflarından birinin, sözleşmenin kurulmasından sonra ortaya çıkan hukuken geçerli bir sebebe dayanarak borç ilişkisini tek taraflı irade beyanıyla ileriye yönelik olarak ve muhataba ulaşmasıyla derhal etki doğuracak şekilde sona erdirilmesidir⁵⁶⁸. Borçlar Kanunu, sürekli hukuki ilişkilere özgü olan bu fesih hakkını genel hüküm olarak düzenlememiş bununla birlikte düzenlediği sürekli borç ilişkilerinin çoğunda hüküm altına almıştır⁵⁶⁹.

Bununla beraber öğretide hakkında haklı sebeple fesih hükmünün bulunmadığı sürekli borç ilişkilerinde de kanunun ruhundan ve doğrudan doğruya dürüstlük kuralından (TMK m. 2) yararlanarak borca aykırılık hallerinde haklı

565 YILMAZ, Marka Lisans Sözleşmeleri, s. 128-129; GÜRZUMAR, Franchise Sözleşmeleri, s. 171;

AYDINCIK, s. 198.

566 ERBAY, s. 270; BAŞ, Teknik Bilgi, s. 130; TÜYSÜZ, s. 120.

567 SELĐÇĐ, s. 112.

568 BAŞ, Teknik Bilgi, s. 131; ÖĞÜZ, s. 161; OKTAY-ÖZDEMĐR, Lisans Sözleşmeleri, s. 95;

KIRCA, s. 181; SELĐÇĐ, s. 112; Bu durumda ifanın normal seyrini engelleyen olağan dışı durum ancak “haklı bir sebep” teşkil ediyorsa haklı sebebe dayanan tarafa sürekli borç ilişkisini sona erdirme olanağı tanınmaktadır.

569 Adi kira sözleşmeleri için bkz. BK m. 249, BK m. 250, BK m. 256; Hizmet sözleşmeleri için bkz.

BK m. 344; Adi ortaklık sözleşmeleri için bkz. BK m. 535/I-7.

sebeple feshin mümkün olacağı kabul edilmektedir⁵⁷⁰. Bunun sonucunda taraflardan birinin yükümlülüklerini ihlal etmesi sebebiyle, diğer taraf için devamı çekilmez hâle geldiği takdirde sözleşmede belirli bir süre kararlaştırılmış olsa dahi, diğer taraf, bu sürenin bitmesinden önce sözleşmeyi feshedebilecektir⁵⁷¹.

Sürekli borç ilişkisi doğuran lisans sözleşmesinin olağanüstü fesih yolu ile sona erdirilmesi, taraflardan biri açısından sözleşmenin icrasını tahammül edilmez bir hâle getiren mühim sebeplerin meydana gelmesi⁵⁷² sebebiyle sözleşmeye devam etmenin kendisinden beklenilmeyecek olması, onun açısından katlanılmaz bir durum yaratması halinde mümkündür⁵⁷³. Bu durum lisans alanın lisans bedeli ödeme ve markayı kullanma yükümlülüklerini ihlal etmesi⁵⁷⁴ ve keza lisans verenin lisansı, lisans alanın kullanımına sunmaması gibi davranışlardan meydana gelebilir⁵⁷⁵. Burada önemli olan taraflardan biri açısından katlanılamaz bir durumun meydana gelmiş olmasıdır⁵⁷⁶.