Alt lisans, lisans alanın, lisans verenle yaptığı sözleşme hükümlerince kendine sağlanan yetkiler çerçevesinde, bir başkasına markayı kullanma hakkı vermesidir. Kural olarak bir lisans sözleşmesi ile lisans hakkı edinen kimsenin başka bir lisans sözleşmesi ile lisans vermesi, yani bir alt lisans vermesi mümkün değildir;
ancak taraflar lisans sözleşmesinde bunun aksini kararlaştırabilirler (556 sayılı KHK m. 21/IV). Alt lisansta, lisans alan üçüncü kişiye karşı lisans veren; üçüncü kişi ise
226 KAYA, A., s. 337.
227 OKTAY-ÖZDEMĐR, Lisans Sözleşmeleri, s. 16; Yazara göre Rekabet Kurulu, Rekabetin Korunması Hakkında Kanundan aldığı yetki ile sözleşme yapmaktan kaçınmanın rekabet sınırlaması teşkil ettiği hallerde, teşebbüse lisans verme zorunluluğu getirebilmekte, böylece, Rekabet Kurulu kararı ile de adeta zorunlu lisans sözleşmesi oluşturulmaktadır. s. 10-11.
228 TEKĐNALP, Fikri Mülkiyet, § 28. N. 29.
lisans alan olarak hukuki durum kazanmaktadır229. Bu ilişkide lisans verme yetkisinin kaynağı yasa olabileceği gibi sözleşme de olabilir230.
Alt lisans, basit lisansa özgüdür. Sözleşmede açıkça belirtilse bile inhisari lisansta lisans alan alt lisans veremez. Zira inhisari lisanstaki inhisar hakkı alt lisansa da engeldir. Đnhisari lisansta lisans alana böyle bir hak tanınmışsa, o lisansı inhisari olarak nitelendirmek mümkün değildir. Đnhisari lisansta, alt lisanstan çok lisansın devri söz konusu olabilir231 (556 sayılı KHK m. 21/IV).
Lisans alan, ancak lisans verenle yaptığı sözleşme hükümlerince sağlanan yetkiler çerçevesinde alt lisans verebilir. Bu bağlamda lisans alanın yapacağı alt lisans sözleşmesinin üst sınırını, lisans alanın kendine lisans hakkı verenle yaptığı sözleşme oluşturmaktadır232. Zira alt lisans açısından tipik olan özellik, kaderini paylaştığı ana lisansa bağlı olmasıdır. Bu bağlılık kendini sözleşmenin devamı ve geçerliliği açısından gösterir ve lisansın kapsamı açısından da geçerlidir233. Ayrıca lisans hakkına sahip olmayan ya da buna ilişkin yetkisi olmayan üçüncü kişiden iyi niyetli alt lisans hakkı kazanılması mümkün değildir234.
§ 5- MARKA LĐSANSI SÖZLEŞMESĐNĐN ÖZELLĐKLERĐ Marka lisansı sözleşmesinin özellikleri aşağıdaki gibi belirlenebilir.
Marka lisansı sözleşmesi kural olarak karşılıklı iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme biçimidir235. Bu sözleşmede marka hakkına sahip olan kimse ile onun
229 POROY, Reha/YASAMAN, Hamdi, Ticari Đşletme Hukuku, Đstanbul, 2004, s. 441; ÖZEL, s. 51;
ORTAN, s. 104; ARKAN, Marka Hukuku, Cilt II, s. 200; TEKĐNALP, Fikri Mülkiyet, § 28. N.
30; OKTAY-ÖZDEMĐR, Lisans Sözleşmeleri, s. 16-17; YILMAZ, Marka Lisans Sözleşmeleri, s.
42-43; YASAMAN/ALTAY, KHK Şerhi, s. 744-745; ONGAN, Tarafların Hukuki Durumu, s. 61;
ÜNAL, s. 180; FĐLĐZ, s. 61; ÇĐÇEKÇĐ, s. 35; YÜKSEL, s. 95-96; MERAN, s. 182.
230 ÖZEL, s. 51; YILMAZ, Marka Lisans Sözleşmeleri, s. 42; TEKĐNALP, Fikri Mülkiyet, § 28. N.
30; DAĞCI/ARSLANOĞLU, s. 361; MERAN, s. 182.
231 TEKĐNALP, Fikri Mülkiyet, § 28, N. 30; YILMAZ, Marka Lisans Sözleşmeleri, s. 42; ÖZEL, 59;
ÜNAL, s. 180; ÇĐÇEKÇĐ, s. 35; SULUK, s. 407; MERAN, s. 182; Aksi yönde bkz. ORTAN, s.
107.
232 ÜNAL, s. 181; ÖZEL, s. 52; OKTAY-ÖZDEMĐR, Lisans Sözleşmeleri, s. 16; ARKAN, Marka Hukuku, Cilt II, s. 200; YASAMAN/ALTAY, KHK Şerhi, s. 745; ORTAN, s. 105; ÇĐÇEKÇĐ, s.
35; FĐLĐZ, s. 61; ONGAN, Tarafların Hukuki Durumu, s. 61.
233 AYDINCIK, s. 69; ÖZEL, s. 52; ORTAN, s. 105; ÜNAL, s. 181; ÇĐÇEKÇĐ, s. 35; FĐLĐZ, s. 61.
234 ÖZEL, s. 52; ONGAN, Tarafların Hukuki Durumu, s. 63; ÇĐÇEKÇĐ, s. 36; FĐLĐZ, s. 61.
235 EKE, s. 61; AYĐTER, s. 109; BOSO, s. 860.
tarafından yetkili kılınan kimseler, kural olarak bir bedel karşılığında, markanın kısmen veya tamamen üçüncü kişiler tarafından kullanılmasına izin verir236.
Uygulamada çok sık rastlanan bir durum olmamakla birlikte lisans sözleşmesinin bedelsiz olması halinde serbest lisanstan bahsedilir237 ki bu halde tek tarafa borç yükleyen bir sözleşmenin varlığı söz konusudur238. Sıklıkla rastlanan durum ise lisans sözleşmesinin her iki tarafı da borç altına sokan bir sözleşme olmasıdır. Buna göre lisans sözleşmelerinde taraflardan birisi lisans vererek bir hakkın kullanımını devrederken, diğer taraf bunun karşılığında bir bedel ödeme borcu altına girmektedir. Ödenecek bedel genellikle belli bir miktar para iken bazen para yerine başka edimlerin de kararlaştırıldığı görülmektedir239.
Marka lisansı sözleşmesinde lisans veren üzerinde tasarruf yetkisine sahip olduğu markayı, aralarındaki sözleşme hükümleri çerçevesinde lisans alana kullandırmayı borçlanmaktadır240. Bu bağlamda gerek basit gerekse inhisari nitelikte olsun mutlak bir hak olan marka hakkını konu alan lisans sözleşmelerinde marka hakkı üzerinde tasarrufta bulunulmamakta, sadece karşı tarafla borçlandırıcı bir ilişki içine girilmektedir241.
Marka lisansı sözleşmesi niteliği gereği sürekli borç ilişkisi kuran bir sözleşmedir242. Yukarıda da belirtildiği üzere lisans sözleşmesi borçlandırıcı bir işlemdir ve lisans alanın edimdeki menfaati belli bir zaman noktasında tükenmemekte ve fakat belli bir zamana yayılmaktadır243. Sahip olduğu marka
236 ONGAN, Tarafların Hukuki Durumu, s. 17; AYDINCIK, s. 75.
237 TEKĐNALP, Fikri Mülkiyet, § 28. N. 31; ORTAN, s. 243; BOSO, s. 860; AYDINCIK’a göre lisansın bedelsiz olması durumunda bir bağışlama sözleşmesi söz konusu olmaktadır. s. 75, dn.
370; Aksi görüş için bkz. OKTAY-ÖZDEMĐR, Lisans Sözleşmeleri, s. 63.
238 FĐLĐZ, s. 32; OKTAY-ÖZDEMĐR, Lisans Sözleşmeleri, s. 63.
239 FĐLĐZ, s. 32; OKTAY-ÖZDEMĐR, Lisans Sözleşmeleri, s. 64; YASAMAN/ALTAY, KHK Şerhi, s. 746; ARKAN, Marka Hukuku, Cilt II, s. 199; ÜNAL, s. 150; SARGIN, Milletlerarası Unsurlu, s. 106; ORTAN, s. 243; YÜKSEL, s. 96.
240 ÜNAL, s. 150.
241 OKTAY-ÖZDEMĐR, Lisans Sözleşmeleri, s. 66; OYTAÇ, s. 220; YASAMAN/ALTAY, KHK, Şerhi, s. 742; Aksi yöndeki görüş için bkz. TEKĐNALP, Fikri Mülkiyet, § 28. N. 35.
242 AYDINCIK, s. 74; ÇĐÇEKÇĐ, s. 18; ONGAN, Tarafların Hukuki Durumu, s. 17.
243 FĐLĐZ, s. 32; OKTAY-ÖZDEMĐR, Lisans Sözleşmeleri, s. 66.
hakkındaki kullanma hakkını devreden lisans veren, sözleşme ilişkisi boyunca lisans alanın edimdeki menfaatini gerçekleştirmekle yükümlüdür244.
§ 6- MARKA LĐSANSI SÖZLEŞMESĐNĐN BENZER
SÖZLEŞMELERLE KARŞILAŞTIRILMASI
Her ne kadar 556 sayılı KHK’da marka lisansıyla ilgili oldukça fazla hükme yer verilmişse de marka lisansıyla ilgili genel kabul onun isimsiz bir sözleşme olduğu şeklindedir245. Buna karşın marka lisansı sözleşmesinin hukuki mahiyetinin ve lisans sözleşmesi ile ilgili boşlukların hangi hükümlerle doldurulacağının tespiti için benzer sözleşmelerle karşılaştırılması yerinde olacaktır.
I- Adi Kira ve Hasılat Kirası Sözleşmeleri ile Marka Lisansı