Fatihasız Mezar TaĢları

Ġslam mezar taĢlarında rastlanılan en önemli lafzi unsur, her mezar taĢı kitabesinde ziyaretçilerden Fatiha talep edilmesidir. Ancak Bülbüldere Mezarlığında çok sayıda Fatiha talep etmeyen mezar taĢına rastlanmıĢ olsa

111 _{Kur‟an-ı Kerim, Bakara Suresi, 143. Ayet (Elmalılı Hamdi Yazır, Bilgisayar Hatlı Kur‟an-ı Kerim}

ve Yüce Meali, Merve Yayınları, Ġstanbul, (Basım Tarihi bulunmamaktadır), s. 21.)

112 _{ġiĢman, Suskunluğun…, s. 260.} 113

Dönme mezarlarının kıbleye bakmıyor olması Kur‟an-ı Kerim‟in Ģu ayetini akla getirmektedir: “Ehl-i kitaba her türlü mucizeyi getirsen onlar yine de senin kıblene asla dönmezler. Sen de onların kıblesine uymayacaksın. Onlar birbirinin kıblesine de uymazlar…” Kur‟an-ı Kerim, Bakara Suresi, 145. Ayet.

da, Fatiha isteyen mezar taĢları da yok değildir. Hikmet Tanyu bu durumu, Dönme mevtalar içinde samimi olarak dönmüĢ olanların varlığına bağlamıĢ

olsa da114, 1952 senesinde Büyük Doğu mecmuasında tefrika olarak

yayınlanan Nazif Özge isimli bir Dönmenin ifĢaatına göre, bu durum da bir riyakârlıktan ibarettir. Sanki ölü MüslümanmıĢ gibi, tıpkı dükkânlarındaki Besmeleye nazire olarak, mezar taĢlarının bazılarında Fatiha ibaresi bulunması, gayrı samimi davranıĢlarından sadece bir tanesidir115

.

Bülbüldere Mezarlığında dikkat çeken bir diğer husus ise, Ġslâm mezarlıklarında, dini memnuiyetten dolayı pek görülmeyen uzunca kitabe ya da yazıların bulunuyor olmasıdır. Mezar taĢlarının bir kaçında, Sabetayist zümreyi çok iyi tarif eden Ģu ve benzeri cümlelere rastlamak mümkündür:

“Sakladım, söylemedim. Derdimi gizli tuttum, uyuttum”116

. Bu cümleler

Selanikliler olarak bilinen bu zümrenin inanç sistemini tartıĢmaya yol açan unsurlardan birisidir117. ĠĢin garip tarafı ise bu yazının yer aldığı mezar taĢının altında, ziyaretçilerden Fatiha talep edilmiĢ olmasıdır. Oysa Sabetayist mezar taĢlarının büyük çoğunluğunda böyle bir talep içeren ifade bulunmamaktadır.

114 _{Tanyu, a.g.e., c. II., ss. 1155-1156.}

115 _{Rıfat N. Bali, “Dönmenin Hikayesi Nazif Özge Kimdir”, Tarih ve Toplum Dergisi, Temmuz 2002,}

c. XXXVIII., S. 223, s. 20.

116 _{Soner Yalçın‟a göre, bu ifadeler ikili yaĢamın zorluğunu ifade etmektedir ve çok acı vermektedir.}

Yalçın, Beyaz Müslümanların…, s. 364.

Fotoğraf 11. Bir Sabetayist Mezar TaĢı- Bülbüldere Mezarlığı ((Fotoğraf Yılmaz Altunsoy)

Bülbüldere Mezarlığında bulunan Sabetayistlerin çoğunun mezar taĢlarında ilahilerden Ģiirlere, ağıtlardan nasihatlere kadar birçok metin yer alırken, yine birçoğunda, Müslüman mezarlarında görmeye alıĢık olduğumuz Fatiha talebine dair bir ibare bulunmamaktadır. Fatiha talebi olmamasına mukabil birçok mezar taĢında “Tanrıdan merhumu bağışlaması” istenmektedir118.

Fotoğraf 12. Dua ve Fatiha Talep Etmeyen Sabetayist Mezar TaĢı-Bülbüldere Mezarlığı

Fotoğraf 13. Dua ve Fatiha Talep Etmeyen Sabetayist Mezar TaĢı-Bülbüldere Mezarlığı

Ġslam mezarlarında pek rastlanmayan ancak Bülbüldere Mezarlığında bulunan uzunca yazı ve Ģiirlerden birkaç misal:

“Dumanla karışık nefesin / Bırakamadın sanki sevgilin / Şimdi artık yanında dostun sigara senin / Nur içinde yat sevgili Gültekin”.

"Hayatım birçok hastalıkların ıstırabına göğüs gererek mütemadi çalışmakla geçti. İngiliz, Fransız, Alman lisanlarını edebiyatına vakıf olarak öğrendim. Manchester‟da büyük babamızdan tevarüs ettiğimiz ticari mevkii pek az zaman sonra kardeşim Nuri'ye terk ettim. Muvaffakiyetimin varisi hakikisi olan Nuri ailemi yükseltti. Ben 22 yaşında Selânik topraklarında gömüldüm. Şimdi kemiklerim bile kalmadı. İsmimi yâd için Nuri'nin mezarına resmimi koydular. Babam kardeşlerim Hüsnü ve Nuri'nin kemiklerini benim de resmimi sinesinde taşıyor”.

"Zafer işte budur... / Gelinlik çağıma yakışsın diye / Bu taştan çelengi ördüğüm için /Gözünüz yaşlarla beni yâd edin / Zifafı burada gördüğüm için / Anneme uğrayın size okutsun / Bir kitap yazıldı öldüğüm için..."

“Burada Selânikli Terakki ve Fevziye Mektebi muallimlerinden Ethem Müfit gömülmüştür. O güzel huyları, temiz yüreği ile herkesin çok sevdiği bir insandı. Daha yaşamak hakkı iken, ölüm onu gurbette bir otel odasında buldu. Tanrı'nın isteği böyle imiş. Kader kendisini evlat zevkinden esirgemişti. Bu büyük acısını okuttuğu talebelerin, kendisini bir baba gibi seven yeğenlerinin sevgileri ve bilhassa hayat ortağı Emine'sinin muhabbet ile unuttu. Ey zair119! Bu sessiz taşlar önünde biraz dur, bir Fatiha‟nla sonsuz bir yolun bu geri dönmeyecek yolcusuna ebedi selamlar dile”120.

“Merhum elli sekiz senelik hayatını Türk musikisine vakfetmiş. Beş yüzü mütecaviz eser bestelemiş, yüzlerce şakirt yetiştirmiştir. Alaturka musikinin son asırda en yüksek nağmelerini yaratan o hassas dimağ şimdi şu topraklara karışmıştır. Cenabıhak merhumu cennet teraneleri içinde mağfirete zevcesiyle biricik kızını da musiki âleminde bıraktığı ölmez adı teamülle teselliyete mazhar eylesin”121

.

“Hayatımı birçok hastalıktan mustarip olarak geçirdim. İngiliz, Fransız ve Alman dili ve edebiyatını öğrendim. Babamın babasının

119 _{Ziyaretçi demektir. Ġslam mezarlıklarında pek rastlanmayan bir hitap Ģekli olan “Ey Zair”e}

Bülbüldere Mezarlığında sıkça rastlanmaktadır.

120

Selanikli Mevlevi ġeyhi Hasan Akif‟in (Akif el Mevlevi) babası Ethem Müfit‟in mezar taĢında yazılıdır.

121 _{Udi Ahmet Bey‟e ait mezar taĢında yazılıdır. Udi Ahmet Bey‟in de Mevlevi olabileceği ifade}

Manchester'daki şirketi bize miras kaldıktan kısa bir süre sonra, onu ailemizi yücelten, başarımın gerçek mirasçısı olan kardeşim Nuri'ye bıraktım. Yirmi iki yaşımdayken Selânik'te gömüldüm. Şimdi geride kemiklerim bile kalmadı. Adımın hatırlanması için, fotoğrafımı Nuri'nin mezarına koydular”122

.

“Ey zair! Burası şimdi aydınlara kavuşmuş bir büyük ruhun kıymetini saklayan muazzez bir kabirdir. Bütün varlığını kendi cinsinin hayrına vakfeden bir yüksek ruh, Hakk'a, hakikate tapınış bir kâmil insandı. Çok hayırlı işleri arasında gelecek nesillerin iyiliğine yararlı olmak için, Fevziye Mektebi'ni de kuran odur. Eli, dili hayra yürüyen bu mübarek varlık, şimdi Mevla‟sına kavuştu. Hak nuruna erdi. Ne mutlu”123

.

“Zair, burada 23 yaşında bir nevcivan iken vefat eden Uzun Ahmed Ağa ahfadından Avcuzade Ahmet Zühtü medfundur. Hayatının hasta olarak geçirdiği son üç senesini tamamıyla tetebbu, kuş ve çiçeklere hasretmişti. Hayfa ki kendi ömrü de çiçeklerinki kadar süreksiz oldu. Bu kabir sükut etmiş büyük bir ümidin ve bir an sönmeyen o yüksek zekanın turab olmuş bir hatırasıdır”124

.

122 _{Kapancı Nuri Rasim‟in mezarında, kardeĢi Ethem tarafından yazılmıĢ bir bölümdür. Baer, a.g.e., s.}

241.

123

Baer, bu mezar taĢının Mustafa Tevfik Efendi isimli bir mutasavvıfa ait olduğunu belirtmektedir. Baer, a.g.e., s. 244.

124 _{Feriköy Mezarlığında bulunan bu kitabe, mezar taĢında müzik aletleri nakĢedilmiĢ bir Yakubi‟ye}

Fotoğraf 14. Nasihat ihtiva eden sözleriyle bir Sabetayist mezar taĢı-Bülbüldere Mezarlığı (Fotoğraf Yılmaz Altunsoy)

Fotoğraf 16. Henüz 20 yaĢındayken ölen oğluna ağıt yakan babasının sözlerinin yazıldığı bir Sabetayist mezar taĢı-Bülbüldere Mezarlığı (Fotoğraf Yılmaz Altunsoy)

Fotoğraf 17. Henüz 20 yaĢındayken ölen kız kardeĢine ağıt yakan kardeĢinin sözlerinin yazıldığı bir Sabetayist mezar taĢı-Bülbüldere Mezarlığı (Fotoğraf Yılmaz Altunsoy)

Fotoğraf 18. Ġlginç sözlerin yazılı olduğu bir Sabetayist mezar taĢı-Bülbüldere Mezarlığı (Fotoğraf Yılmaz Altunsoy)

Fotoğraf 19. Parlak bir zekâya sahip olmasına rağmen henüz 26 yaĢında ölen bir Sabetayist’e ait mezar taĢı-Bülbüldere Mezarlığı (Fotoğraf Yılmaz Altunsoy)

Fotoğraf 20. Yüksek bir zekâya sahip olmasına rağmen henüz 23 yaĢında ölen bir Sabetayist’e ait mezar taĢı-Feriköy Mezarlığı (Fotoğraf M.C. Kösemen)125