Foto.46a-Ön Yüz Foto.46b- Arka Yüz
Katalog No: 43 Müze Envanter No: 199.grup
Dönemi: Fatîmi (H. 506- M. 1112/1113) Ölçüleri: Ağırlık: 3.9 gr. Çap: 2.1 cm.
Malzemesi: Altın Yazı Türü: Kûfi Tanımı:
Sikkenin ön yüzü tam daire şeklinde üç bölüme ayrılmıştır. Ortadaki bölümde makili yazı ile iki sıra Ali Gaye ismi işlenmiştir. Bu yazı dıştan düz, tam daire bir kontur içine alınmıştır. Bu konturun etrafına dairesel olarak, tek sıra yazı yerleştirilmiştir. Bu yazının etrafında düz, çift sıra kontur bulunmaktadır. Üçüncü bölümde ise ayet yer almaktadır. En dışta düz, tam daire bir konturla kompozisyon tamamlanmıştır.
Sikkenin arka yüzü, ön yüzle benzerlik göstermektedir. Arka yüz de dairesel üç bölüme ayrılmıştır. Ortadaki bölümde iki sıra yazı bulunmaktadır. Bu yazılar düz, tam daire bir kontur içine alınmıştır. Bu konturun etrafına dairesel, tek sıra yazı yerleştirilmiştir. Bu yazı kuşağı da düz, tam daire şeklinde, çift sıra kontur içine alınmıştır. Yine en dışta dairesel tek sıra yazı ve en dış kenarda da düz, tam daire bir kontur bulunmaktadır.
H. 506- M. 1112/1113 senesi Fatîmi hükümdarlarından Ebû Ali el-Mansur el- Hâkim bi-Emrullah’ın hükümdarlık yıllarına tekabül etmektedir. Sikke, Fatîmi hükümdarı Ebû Ali el-Mansur el-Hâkim bi-Emrullah tarafından Mısır’da bastırılmıştır.
Okunuşu: Ön Yüz:
Ortada- Al-i Gaye. Etrafında-Lâ İlâhe İllâllâh Muhammedün Resûlullâh Aliyyûn Veliyullah. Dışta- Kur’an-ı Kerim Tevbe Suresi, 33.Ayet (Muhammedün Resûlullâh erselehû bi’l-hüdâ ve dîni’l-Hakkı liyuzhirahû ale’d-dîni küllihî ve lev kerihe’l-müşrikûn).
Anlamı:
Ali Gaye. Allah’tan başka ilah yoktur ve Hz. Muhammed O’nun elçisidir. Ali, Allahın velisidir. Müşrikler istemese de O, dini bütün dinlere üstün kılmak için elçisini hidayetle ve hak dinle gönderendir.
Arka Yüz:
Ortada- El İmam’ül Mansur Etrafında-Ebu Ali el Amir bi-Ahkamillah Emir el Mü’minin. Dışta- Bismillâh duribe hâze’d-dinar bil-Mısır senete sitte ve hâmsin ve mietin.
Anlamı:
Mü’minlerin halifesi Ali el Amir bi-Ahkamillah oğlu İmam Mansur. Allah’ın adıyla bu dinar 506 senesinde Mısır’da darp edilmiştir.
Foto.47a-Ön Yüz Foto.47b- Arka Yüz
Katalog No: 44 Müze Envanter No: 191.grup
Dönemi: Fatîmi (H. 506- M. 1112/1113) Ölçüleri: Ağırlık: 3.8 gr. Çap: 2.2 cm.
Malzemesi: Gümüş Yazı Türü: Kûfi Tanımı:
Sikkenin ön yüzü tam daire şeklinde üç bölüme ayrılmıştır. Ortadaki bölümde makili yazı ile iki sıra Ali Gaye ismi işlenmiştir. Bu yazı dıştan düz, tam daire bir kontur içine alınmıştır. Bu konturun etrafına dairesel olarak, tek sıra yazı yerleştirilmiştir. Bu yazının etrafında düz, çift sıra kontur bulunmaktadır. Üçüncü bölümde ise ayet yer almaktadır. En dışta düz, tam daire bir konturla kompozisyon tamamlanmıştır.
Sikkenin arka yüzü, ön yüzle benzerlik göstermektedir. Arka yüz de dairesel üç bölüme ayrılmıştır. Ortadaki bölümde iki sıra yazı bulunmaktadır. Bu yazılar düz, tam daire bir kontur içine alınmıştır. Bu konturun etrafına dairesel, tek sıra yazı yerleştirilmiştir. Bu yazı kuşağı da düz, tam daire şeklinde, çift sıra kontur içine alınmıştır. Yine en dışta, dairesel tek sıra yazı ve en dış kenarda da düz, tam daire bir kontur bulunmaktadır.
H. 506- M. 1112/1113 senesi Fatîmi hükümdarlarından Ebû Ali el-Mansur el- Hâkim bi-Emrullah’ın hükümdarlık yıllarına tekabül etmektedir. Sikke, Fatîmi
hükümdarı Ebû Ali el-Mansur el-Hâkim bi-Emrullah tarafından Mısır’da bastırılmıştır.
Okunuşu: Ön Yüz:
Ortada- Ali Gaye. Etrafında-Lâ İlâhe İllâllâh Muhammedün Resûlullâh Aliyyûn Veliyullah. Dışta- Kur’an-ı Kerim Tevbe Suresi, 33.Ayet (Muhammedün Resûlullâh erselehû bi’l-hüdâ ve dîni’l-Hakkı liyuzhirahû ale’d-dîni küllihî ve lev kerihe’l-müşrikûn).
Anlamı:
Ali Gaye. Allah’tan başka ilah yoktur ve Hz. Muhammed (s.a.v.) O’nun elçisidir. Ali, Allahın velisidir. Müşrikler istemese de O, dini bütün dinlere üstün kılmak için elçisini hidayetle ve hak dinle gönderendir.
Arka Yüz:
Ortada- El İmam’ül Mansur Etrafında-Ebû Ali el Amir bi-Ahkamillah Emir el Mü’minin. Dışta- Bismillah duribe hâze’d-dinar bi Mısır sene sitte ve hâmsin ve mietin.
Anlamı:
Mü’minlerin halifesi Ali el Amir bi-Ahkamillah oğlu İmam Mansur. Allah’ın adıyla bu dinar 506 senesinde Mısır’da darp edilmiştir.
Değerlendirme
Mardin Müzesinde bu döneme ait iki sikke tespit edilmiştir. Bu sikkelerden biri altın diğeri gümüştür. Sikkeler H. 506- M. 1112/1113 tarihinde Fatîmi hükümdarı Ebû Ali el-Mansur el-Hâkim bi-Emrullah tarafından Mısır’da bastırılmıştır.
Bu dönem sikkelerinde iç içe daire motifleriyle oluşturulan kompozisyonlar ile iç içe üç daire ve bu daireler arasına yerleştirilen, dik kufili yazılar dikkat çekmektedir.
Sikkelerin ön yüzünde ortada “Al-i Gaye”, etrafındaki birinci çevre bordüründe kelime-i tevhid ve ikinci çevre bordüründe ise Emevi ve Abbasi dönemi sikkelerinde olduğu gibi Tevbe Suresi 33. ayet yer almaktadır. kelime-i tevhid arkasına eklenen “Aliyyûn Veliyullah” ibaresi Şii inançlarının doğrudan etkisi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sikkelerin arka yüzünde ön yüzdeki kompozisyonun tekrarı görülmektedir. Ortada halife ismi yer alırken, birinci çevre yazısında “Mü’minlerin Emiri” gibi lakaplar vardır. İkinci çevre yazısında ise sikkenin basım yeri ve basım tarihi gibi bilgiler Arapça yazı ile işlenmiştir.
ANONİM, Stephen Album Rare Coins Specialists in Islamic, Indian and Oriental Coins, California, USA, 2011.
ARTUK, İ.-ARTUK, C., İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu, Cilt: I, İstanbul, 1970
DAMALI, A., 150 Devlet 1500 Sultan İslam Sikkeleri, İstanbul,
2001
TEKİN, O., “Devletler, Hükümdarları ve Sikkeleri”, Altının
İktidarı, İktidarın Altınları, İstanbul, 2005, s. 167-
277
WİJDAN, A., “Islamic Coins During the Umayyad, Abbasid,
Andalusian and Fatimid Dynasties”, Foundation for
Science Technology and Civilisation , United