Faktör YaklaĢımı

Farklılıkların gruplandırılmasında ilk gruplandırma yöntemi olan faktör yaklaĢımı, iki kategorili farklılıklar yaklaĢımı ve çok kategorili farklılıklar yaklaĢımı olarak ikiye ayrılmaktadır. Ġki kategorili farklılıklar yaklaĢımı ise, birincil ve ikincil farklılıklar,

yüzeysel ve derin düzeyde farklılıklar, gözlemlenebilen ve gözlemlenemeyen farklılıklar olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

1.4.1.1. Ġki Kategorili Farklılıklar YaklaĢımı

Birincil ve ikincil farklılıklar gruplandırması fark kavramının tanımını yaparken değindiğimiz doğuĢtan gelen ve sonradan olan farklılıklar gruplandırması ile aynı özellikleri taĢıyan bir gruplandırmadır.

Tablo 1.2: Birincil ve Ġkincil Farklılıklar

Birincil farklılıklar Ġkincil farklılıklar

 Cinsiyet  YaĢ  Etnik köken  Fiziksel özellikler  Cinsel yönelim  Eğitim  Din  Coğrafi konum  Gelir düzeyi  ÇalıĢma yöntemi  ĠletiĢim tarzı  Tecrübe  KonuĢtuğu diller

Yüzeysel ve derin düzeyde farklılıklar ise, ırk, cinsiyet, ten rengi ve fiziksel yapı gibi görünen yani basit olan, her insanın tabi olduğu özellikleri yansıtan farklılıklara yüzeysel farklılıklar, bunların zıttı olan her insanda olmayan düĢünce tutum ve davranıĢları yansıtan farklılıklara ise derin farklılıklar denir (Sürgevil, 2010: 12-13).

Gözlemlenen ve gözlenemeyen farklılıklar, gözlenebilir farklılıklar, cinsiyet, ırk, etnik köken ve yaĢ gibi özelliklerden oluĢmakta ve bu özellikler gözle görülebilir yani kolaylıkla anlaĢılabilecek farklılıklardır. Gözlemlenemeyen farklılıklar ise; bireyler arasındaki düĢünce, fikir, eğitim gibi ilk bakıĢta anlayamayacağımız, ancak tanıdıkça

ortaya çıkabilecek farklılıklardır (Sürgevil, 2010: 14). Bu iki tür farklılığı bir buzdağına benzetebiliriz.

ġekil 1.2: Gözlemlenebilen ve Gözlemlenemeyen Farklılıklar

Kaynak: GümüĢ, Murat. (2010: 45). ĠĢletmelerde Farklılıkların Yönetimi, Marmara Kitap Merkezi Yayıncılık, 1. Baskı, Bursa

İşle yüksek veya düşük düzeyde ilgili olan farklılıklar ise bireyin iĢle ilgili olma derecesi önemlidir. ĠĢle ilgili olma kavramı iĢ veya görevle ilgili beceri, tecrübe ve bakıĢ açılarını kapsayan özelliklerdir. ĠĢle daha ilgili olan farklılıklar performansı artırmaktadır. Üst yönetim kademelerinde olduğu farz edilen dört tür farklılık vardır. Bunlar, iĢlevsel uzmanlık konusundaki farklılıklaĢma, eğitim, kıdem ve yaĢtır. Uzmanlık, kıdem ve eğitim daha çok iĢle ilgili ve performans artırmaktadır. YaĢ ise performansa etki etmediği için daha az iĢ ile ilgili farklılıktır (Sürgevil, 2010: 15).

GÖRÜNEN GÖRÜNMEYEN _kültür ücret hobiler kişilik milliyet din eğitim iş tecrübe yaş ırk cinsiyet

1.4.1.2. Çok Kategorili Farklılıklar YaklaĢımı

Farklılıkları iki kategorili Ģekilde gruplandırmak bazen ihtiyaçlara cevap vermekte yetersiz kalmaktadır. Bu yetersizliği ve kısıtlılığı ortadan kaldırmak için farklılıkları iki kategorili değil de daha çok kategoriye bölerek gruplandırmak daha uygun olacaktır. Bu gruplandırmaları da aĢağıda olacağı Ģekilde beĢ baĢlık altında toplayabiliriz (Sürgevil, 2010: 15).

Mannix ve Neale (2005) tarafından farklılık türlerini ve kategorilerini Tablo 1.3 ' de görüldüğü gibi ele almaktadırlar (Mannix ve Neale, 2005 'den aktaran Sürgevil, 2010:16).

Tablo 1.3. Çok Kategorili Farklılıklar Sınıflandırması 1

Sosyal kategori farklılıkları

Irk Etnik köken Cinsiyet YaĢ Din Cinsel yönelim

Bilgi ve beceri farklılıkları

Fiziksel yeterlilik GeliĢim Deneyim Yetenek Değer ve inançlar Kültürel geçmiĢ Ġdeolojik inançlar KiĢilik farklılıkları BiliĢ tarzı Duygusal yapı Motivasyon faktörleri Örgütsel statü veya konum farklılıklar

Hizmet süresi Unvan

Sosyal yapı veya grup iliĢkilerindeki farklılıklar

ĠĢ ile ilgili bağlar ArkadaĢlık bağları Sosyal topluluk bağları Grup içi üyelikler

Kaynak: Sürgevil, Olcay. (2010: 16). ÇalıĢma YaĢamında farklılıkların yönetimi, Dokuz Eylül

Farklılıkların türleri ve gruplandırılması konusunda yine Point ve Singh (2003) tarafından 174 iĢletmenin internet sitelerinin tarandığı ve iĢletmeklerin farklılıklara yönelik söylemlerinin incelendiği bir araĢtırmada; toplam 27 farklılık boyutu belirlenmiĢtir. Bu boyutlardan iĢletmelerde en çok vurgulanan ilk altısı Ģu Ģekilde sıralanmaktadır: cinsiyet, kültür, ırk ve etnik köken, yaĢ, ulusal ve ülke kökeni, engellilik. Daha sonra ortaya çıkan farklılıklar aĢağıdaki Tablo 1.4' de de görüleceği gibi 6 gurupta toplanmıĢtır (Point ve Singh (2003) 'den aktaran Sürgevil, 2010:16-17).

Tablo 1.4. Çok Kategorili Farklılıklar Sınıflandırması 2

Coğrafi farklılıklar Kültür Uyruk Dil Coğrafik bölge Görünür farklılıklar Cinsiyet Irk/etnik köken YaĢ Engellilik Ten rengi Dövmeler(fiziksel görüntü)

DüĢünce, inanç ve yönelim farklılıkları

Din

Cinsel yönelim Siyasi görüĢ Sendikal bağlılık DüĢünce tarzı

Sosyal statü farklılıkları

Medeni durum Sosyal sınıf/kast Ebeveyn statüsü Ailevi statü/konum Sağlım durumu

Eğitim, KiĢisel ve mesleki geçmiĢ farklıklıları

Deneyim KiĢisel donanım Meslek Eğitim Genel geçmiĢi Diğer farklılıklar

Belirgin olmayan farklılıklar Genel farklılıklar

Kaynak: Sürgevil, Olcay. (2010: 17). ÇalıĢma YaĢamında Farklılıkların Yönetimi, Dokuz Eylül

Yukarıdaki tablolarda da görüldüğü gibi birçok farklılık türü ve gruplandırmaları vardır. Her yazar kendine ait bir gruplandırma yapmıĢtır. Tüm bu yapılan gruplandırmaları bir arada toplayıp en çok kullanılan ve daha açıklayıcı olacak Ģekilde yeniden sıralayarak birer birer açıklarsak daha anlaĢılır ve faydalı olacaktır. Tabloları özetlersek karĢımıza, demografik farklılıklar, sosyo-kültürel farklılıklar ve kiĢisel farklılıklar olmak üzere üç grup farklılıklar çıkmaktadır. Bu üç grup farklılığı aĢağıda ele alıp ayrı ayrı açıklayacağız.