Fablab Lisboa ziyareti

3 Ocak 2014'te Lizbon Belediyesi'nin kurmuş olduğu Fablab Lisboa ziyaret edilerek, yöneticisi endüstriyel tasarımcı, daha önce Amsterdam'daki Fab Lab’da da görev almış olan Bernardo Gaeiras ve gönüllü çalışanlardan mimar Claudia Ferreira ile görüşülmüştür. Burası Fablab EDP'den farklı olarak düzenli çalışan teknik destek sağlayabilecek bir kadro yerine, bir yönetici, belediyenin tahsis ettiği bir sekreter ve 4'ü mimar, biri mühendis, biri de endüstriyel tasarımcı olan 6 gönüllünün katkılarıyla yürütülmektedir.

Fablab EDP ziyareti sonrasında Fab Lab’ların açık tasarımla ilişkisi başlığına yönelen araştırma sorusu, Fablab Lisboa görüşmesinde yönlendirici olmuştur.

Şekil 5.19 : Fablab Lisboa’nın aylık ajandası.

Resmi olarak 2013 Temmuz ayında açılan ama pratikte Eylül ayı gibi işlerlik kazanan Fablab Lisboa, şehir merkezinde ve çok daha geniş bir mekana sahip oluşuyla Fablab EDP'ye göre avantajlı görünmektedir. Buna rağmen Bernardo Gaeiras'ın açıklamasına göre yeni açılması ve henüz tarzını ve sistemini oturtup devamlı kullanıcılar edinememesi nedeniyle çok talep görmemektedir. Görüşmede, Gaeiras, Fab Lab’ın kuruluşundan bu yana gelen ziyaretçilerin kaydını tuttuğunu belirtmiş, daha önce bir sunum için hazırladığı tabloları paylaşmıştır. Şekil 5.20’de görülen soldaki tablo, 2013 yılı ağustos ayından kasım ayına kadar gelen ziyaretçilerin sayısını, aletleri önceden rezerve ederek, etmeyerek veya atölye çalışmasına (workshop) katılmak amacıyla olmak üzere üç başlıkta göstermektedir. Toplam ziyaretçi sayısı 550’den fazla olarak kaydedilmiştir. Bu tabloya göre kullanıcıların çoğunluğu Fab Lab’ı aletleri rezerve etmeden yani habersiz gelerek kullanmaktadır. Aynı şekilde yer alan sağdaki tablo ise, ziyaretçilerin mesleki alanlarının dağılımını göstermektedir. Buna göre Fab Lab kullanıcılarının ağırlıklı olarak tasarım, mimarlık, mühendislik alanları ile eğitim ve sanat alanlarından kişiler oldukları görülmektedir.

Şekil 5.20 : Fablab Lisboa ziyaretçileri.

Gaeiras, Fablab EDP'yi mühendislik, Altlab'ı elektronik odaklı gördüğünü belirterek, Fablab Lisboa'yı ürün tasarımı odaklı şekillendirme arzularından bahsetmiştir.

Şekil 5.21 : Ana salon / Ortak çalışma alanı.

Şekil 5.22 : CNC tezgahın da bulunduğu büyük malzemelerin durduğu bölüm. Fablab Lisboa'nın mekanı ana salon, malzeme ve cnc tezgahın ve büyük malzemelerin olduğu bölüm (Şekil 5.22), camlı yönetici odası, arkada iki oda ve tuvaletler olmak üzere altı bölümden oluşmaktadır. Ana salon Şekil 5.21'de

görülebileceği üzere, Fablab EDP ile benzer şekilde düzenlenmiş, ortada bir ortak çalışma alanı tanımlanmış, makine ve bilgisayarlar duvar kenarlarına dizilmiştir.

Şekil 5.23 : “Lütfen labı düzenli ve temiz tutunuz”.

Şekil 5.24 : Malzeme dolabı.

Ana salonda çeşitli malzemelerin bulunduğu küçük çekmecelerden oluşan bir dolap bulunmaktadır (Şekil 5.24). Labda bulunan başlıca makineler, lazer kesici, CNC tezgah, elektronik devre için freze, vinyl kesici, köpük kesmek için termocut, 3B tarayıcı, 3B yazıcı ve metal tornası olarak sıralanmaktadır.

Şekil 5.25 : Ticari amaçla kiralanan bölme.

Arka odadan biri, ticari bir amaçla atölye olarak kullanmak için talepte bulunan birine bir süreliğine kiralanmıştır (Şekil 5.25). Diğer oda ise çalışmaların sergileneceği salon olarak düşünülmüş, yerleştirilen camlı dolaba henüz az sayıdaki çalışmalar yerleştirilmiştir. Buradaki çalışmalarda, ziyaret esnasında hayatını henüz kaybeden Nelson Mandela ile ilgili çalışmalar (Şekil 5.26), Fablab Lisboa logo çalışmaları (Şekil 5.27) ile lazer kesici ile hazırlanarak üç boyutlu bir yapı elde etmeye yönelik denemeler (Şekil 5.28) ile göze çarpmaktadır.

Şekil 5.26 : Lazer kesici kullanılarak yapılmış çalışmalar

Şekil 5.27 : Fablab Lisboa logosu.

Şekil 5.28 : Lazer kesici ile yapılmış üç boyutlu form çalışması.

Gerçekleştirilen ziyaret sırasında Fab Lab’ı kullanan çok az kişi olmasında havanın yağışlı olmasının da etkisi olabileceği not edilmiştir. O an için labda bulunan iki gönüllüden biri labın açılışı için hazırladıkları Lizbon'un iki önemli ismi olan edebiyatçı Fernando Pessoa ile şair Luís Vaz de Camões'in figürlerini çikolatadan üretmek için hazırlanan kalıplarını göstermiştir (Şekil 5.29). Bu labda yapılan ilk üretim, bulunulan şehirden ilham almıştır.

Şekil 5.29 : Pessoa’nın çikolatadan üretim için hazırlanan kalıbı.

Diğer gönüllü olan mimarlık bölümünde yüksek lisans eğitimine devam eden Claudia, Fablab Lisboa ile bir projesini geliştirirken tanıştığını söylemiştir. Gönüllülüğün nasıl çalıştığına dair soruyu, haftanın her günü en azından bir gönüllünün labda bulunmasına dikkat ederek aralarında bir planlama yaptıkları şeklinde yanıtlanmıştır. Claudia, labı kimlerin kullandığı sorusuna tasarım ve mimarlık öğrencilerinin yanı sıra çok çeşitli kişilerin kullanabildiğini söyleyerek, örnek olarak da o an çalışma yapmakta olan bir başka kişinin kimya bölümünde olduğunu ve bilimsel bir çalışma için modelleme yaptığını belirtmiştir.

Şekil 5.30 : CNC tezgahta yapılmış köpük model.

Projelere bir başka örnek olarak, bir ziyaretçinin CNC tezgahta ve malzeme olarak köpük kullanarak gerçekleştirdiği gerçek boyutlarındaki koltuk sergilenmektedir (Şekil 5.30).

Şekil 5.31 : Reaction projesinden sergilenmekte olan bir parça.

Atölye çalışmalarıyla küçük çaplı yerel sorunlar üzerine eğilmek, tepki ve çözüm önerileri üretebilmek amacıyla gerçekleştirilen Reaction projesinin iki haftalık Lizbon ayağının bir bölümü de Fablab Lisboa'nın imkanlarıyla gerçekleştirilmiştir. Lab hem üretim olanaklarıyla değerlendirilmiş, hem de çalışma yürüteceği bölgeyi Graça olarak seçen topluluk için yakın bir lokasyonda bulunmasıyla tercih edilmiştir.

Şekil 5.32 : Lazer kesici ile esneklik kazandırılmış ahşap.

Fablab EDP'nin sergileme bölümünde görülen lazer kesici ile esneklik kazandırılan ahşap parçalara Fablab Lisboa'da rastlanılmıştır (Şekil 5.32). Bu gözlem Fab Lab’lar arasındaki bağlantıyı anlamak için ipuçları vermektedir.

Bernardo Gaeiras ile yapılan görüşmede fab lab ve dijital üretim yöntemlerinin açık tasarımı teşvik edip etmediği yönünde bir soru yöneltilmiştir. Fab Lab projesinin kültürel, ekonomik ve eğitimsel boyutları olduğuna değinen Gaeiras, labın amacını özetle “topluluğu birbiriyle yardımlaşabilmesi amacıyla biraraya getirmek” olarak ifade etmiştir.

5.2 Anketlerin Değerlendirilmesi