Faaliyet Tabanlı Yönetim

Rekabet ortamında, kaliteyi dü ürmeden maliyetleri azaltarak piyasa payının arttırılabilmesi için, i letmenin tüm alanlarında sürekli iyile menin sa lanması gerekir (Dursun, 2002: 56). Zira FTM, i letmelerde sürekli iyile tirmeyi hedefleyen Faalite Tabanlı Yönetim (FTY) için temel bilgi kayna ıdır. FTY ile sürekli iyile menin sa lanması sonucu kalite artmakta, maliyetler dü mekte ve kâr yükselmektedir (Tanı , 1999: 153).

Öker, (2003: 64)’e göre; FTY, FTM yönteminin hayata geçirilmesidir. FTY, i letmede gerçekle tirilen faaliyetler üzerine odaklanarak hem mü teriye sunulan ürünlerin ve hizmetlerin de erini hem de i letmenin kârlılı ını attırmayı sa layan bir yöntemdir (Maccarrone, 1999: 136’dan aktaran Karcıo lu ve Binbo a, 2010: 4). Özetle FTY, faaliyetlerin etkinli ini ölçmekte ve bu faaliyetlerin maliyetleri azaltmak ve mü teri için de erini arttırmak üzere nasıl geli tirilebilece ini ortaya koymaktadır.

letme faaliyetleri üzerinde yo unla arak elde etti i bilgilerle yöneticilerin çabalarını sürekli iyile me yönünde do ru alanlara yönlendiren FTY modeli ekil 1.6’ da gösterilmi tir.

ekil 1.6: Faaliyete Dayalı Yönetim Modeli Kaynak: Gunasekaran, 2000: 393.

Bu açıdan FTY, i letme yöneticilerine daha do ru maliyet bilgisi sa laması yönüyle bir maliyet muhasebesi sistemi; i letmenin her bir faaliyet merkezinde yürütülen süreç iyile tirme, ürün tasarımı gibi operasyonel kararların yanısıra fiyatlama, ürün karması, üretim-satın alma gibi stratejik kararlarla ilgili çok sayıda finansal ve finansal olmayan performans ölçüleri sa laması yönüyle de, bir performans ölçüm sistemi olarak dü ünülmelidir.

Sonuç olarak FTY, yönetsel ve örgütsel etkinliklerin sürekli bir biçimde geli tirildi i bir yönetim metodudur (Dursun, 2002: 59).

1.4.1. Faaliyet Tabanlı Yönetimin Amacı

FTY’nin amacı, her a amadaki üretim ve üretim dı ı faaliyetlerle ilgili maliyet bilgilerini yöneticilere sa lamaktır (Tanı , 1999: 152). Bu yakla ıma göre i letmeyi kârlılı a götüren yol faaliyetlerin etkin bir ekilde yönetilmesidir (Özer, 2004: 131). FTY ile, hangi faaliyetlerin verimsiz oldu u tespit edilerek yönetimin bu faaliyetlerde kontrolü sa lanmaktadır (Tanı , 1999: 153). Drury ise FTY’in amacını, i letme kaynaklarını daha az kullanarak mü teri memnuniyetini sa lamak olarak tanımlamı tır (Drury, 2004: 897).

FTM ve yönetim bilgi sisteminden sa lanan bilgiler ile i letmeler; mü teri karlılık analizlerini, ürün hattı karlılık analizlerini, verimlilik analizlerini, i süreçleri

analizlerini daha hızlı ve kolay yerine getirerek daha do ru maliyet hesaplamaları yapabilirler.

FTY sayesinde elde edilen maliyet bilgileri, ürün-hizmet hattı, mü teri ili kileri, i lemlerin geli tirilmesi, pazar bölümlendirmesi, ürün, mü teri karı ımı gibi birbirinden farklı stratejik ve operasyonel kararların alınmasına yardımcı olmaktadır (Sharman, 1993’ten aktaran Ko an, 2007: 72).

1.4.2. Faaliyet Tabanlı Yönetimin Önemi

Burada FTY’nin önemini ortaya koymak üzere, faaliyet analizi, bütçeleme-sapma analizi ve mü teri kârlılık analizindeki önemi açıklanmı tır.

• letmedeki faaliyetler faaliyet analizleri ile tanımlanmakta olup, faaliyet analizlerinin en önemli i levi de er yaratan ve yaratmayan faaliyetleri belirlemektir (Blocher ve di erleri, 1999: 105). FTY, gerekli faaliyetlerin etkin bir biçimde yapılıp yapılmadı ını belirlemeye, katma de eri olan faaliyetleri daha çok geli tirerek verimli hale getirmeye, katma de eri olmayan faaliyetler tespit edildi inde ise, bu faaliyetleri azaltmak veya ortadan kaldırmak için gerekli çalı malar yapmaya odaklanmaktadır. Ayrıca faaliyetler arasındaki ili kilerin tespit edilmesi yoluyla da tekrarlı faaliyetlerin yarattı ı kayıplar önlenebilmektedir (Tanı , 1999: 153-154).

• FTY’in kullanıldı ı ve fayda sa ladı ı alanlardan bir di eri bütçeleme ve sapma analizi olarak açıklanmaktadır (Hixon, 1995: 3’den aktaran Ko an, 2007: 74). FTY ve FTM stratejik yönetim aracı olarak kullanılan iki önemli yöntemdir. Bir i letmenin ba arılı olabilmesi rakipleri üzerinde rekabet avantajını sürdürebilmesine ba lıdır. Rekabet avantajına ise sırasıyla do ru analiz, planlama ve kontrol aracılı ıyla ula abilir. FTY’in özelliklerinin gelecekle ilgili yönetim kararlarını desteklemek üzere stratejik planlama süreci, bütçeleme ve ba arılı stratejilerin olu turulmasında, yönetime sa ladı ı destekler çok önemli ve yerindedir. Karcıo lu, (2001: 16)’na göre; FTY’nin bütçeleme ve sapma analizlerinde kullanılmasının i letmelere daha faydalı ve daha ayrıntılı bilgiler sundu u ve i letme yönetiminin alacakları kararlarda daha fazla yardımcı oldu u dü ünülmektedir (Ko an, 2007: 75).

• FTM sisteminin yönetim amaçlı kullanım alanlarından biri olan mü teri karlılık analizi i letmeler açısından mü terileriyle ilgili alacakları stratejik kararlarda büyük önem ta ımaktadır. Mü teri karlılık analizi firmaya, her bir mü teri bölümüne sunulan hizmetin maliyetini ve dolayısıyla kârlılı ını belirlemeyi sa lamaktadır (Garg ve Rafig, 2002: 7’den aktaran Ünal, 2006: 35). Ayrıca FTY sistemi mü teri stratejilerinin geli tirilmesinde, temel faaliyetleri, süreçleri ve maliyet ta ıyıcılarını belirleyip analiz etmek yoluyla, fiyatlama stratejisi olu turmada da yöneticilere yardımcı olmaktadır (Blocher ve di erleri, 1999: 111).

Aynı zamanda FTY sistemi tarafndan yapılan bu analizler yardımıyla; hangi mü terinin, hangi ürün hattının ve i letmede uygulanan hangi süreçlerin katma de er yaratıp yaratmadı ı konusunda i letmeler daha sa lıklı kararlar alabileceklerdir.

Stratejilerin sürekli olarak iyile tirme ba arısı genellikle u adımları içerir; israfların elimine edilmesi, cevap verme zamanının kısaltılması, basit ürün tasarımı ve kalite artırımıdır. Aynı zamanda bunlar, FTM ve FTY sistemlerinin uygulanabilirli i için de temel kolayla tırıcıdır. Bu kriterlerin ço u süreç analizi sırasında titizlikle de erlendirilir (Glad ve Becker, 1997: 219’den aktaran Karcıo lu, 2001:13).

letmelerce yapılan çe itli performans ölçümlerin amacı, kalite ve sürekli geli me programını kontrol ederek kalite artırımının devamlılı ını sa lamaktır. FTM ve FTY ile Toplam Kalite Yönetimi bilgisi uyumludur ve süreçleri tespit ederek ürünleri tanımlarlar. Buna ek olarak ürün maliyetlerini hesaplar, süreçlerin meydana getirdi i faaliyetler üzerine odaklanır ve kontrol eder (Novi evi ve Anti , 1999: 8’den aktaran Karcıo lu, 2001: 13). FTM ve FTY sistemi, kalitenin kontrol edilmesi ve arttırılmasında yönetime yardımcı olabilecek çe itli araçlar sunar.

FTM ve FTY sistemleri özlerinde mümkün oldu unca israfların ço unu ölçebilmeyi, de erlendirebilmeyi ve rapor edebilmeyi kural olarak benimsemi tir.

Faaliyet Tabanlı Yönetim tarzında esas olan, i letme faaliyetleri üzerinde yo unla arak i letme yöneticilerine daha do ru ve güvenilir bilgiler sa lamaktır. Ayrıca FTY, üretilen mal ve hizmetlerin kalitesini, performansını, fonksiyonelli ini, mü teri beklentilerine uygunlu unu arttırmayı hedef edinir.

1.4.3. Faaliyet Tabanlı Yönetimin Avantajları

FTY, iki önemli avantajı/yararı a a ıdaki gibi sıralanabilir (Karcıo lu ve Binbo a, 2010: 6):

• FTY, maliyetleri azaltmak ve mü teri katma de eri arttırmak için temel i süreçleri ve faaliyetlerin etkinliklerini ölçer ve bunların nasıl iyile tirilece ini tanımlar.

• FTY, üretimde katma de ersiz faaliyetleri, verimsiz alanları ve ürünleri belirleyerek yönetimin iyile tirilmesine odaklanır ve i letmelerin sürdürülebilir rekabet avantajı yakalamalarını sa lar.