Fıkıh Usûlü

1. el-Kavlü’l-müfîd fî edilleti’l-ictihâd ve’t-taklîd.79 Şevkânî’nin ictihad ve taklid hakkındaki görüşlerini en geniş çerçevede ele aldığı eseridir. Eserde İbn Kayyim el- Cevziye’nin İ‘lâmü’l-muvakkı‘în’inden önemli ölçüde faydalanılmıştır. Birçok baskısı

74 _{Yaşaroğlu, “İrşâdü’l-Fuhûl”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 22, s. 458; Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî,}

s. 44.

75 _{Yaşaroğlu, “İrşâdü’l-Fuhûl”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 22, s. 458.}

76 _{Hacı Çiçek, “Şevkânî’nin Hayatı ve el-Fevâid Adlı Eserinin Metodolojik Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi}

araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24. 10. 2018), s. 111.

77 _{Şevkânî, İrşâdü’l-Fuhûl, Thk. Muhammed Subhî b. Hasan Hallâk, Dâru İbni Kesîr, Beyrut 1428/2007.} 78 _{Yaşaroğlu, “İrşâdü’l-Fuhûl”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 22, s. 458.}

79 _{Şevkânî, el-Bedrü’t-tâli‘, c. 2, s. 219. Eser el-Bedrü’t-tâli‘’da el-Kavlü’l-müfîd fî hükmi’t-taklîd}

18

bulunan kitap, Kahire’de 1340, 1347, 1411(1991);80 el-Münîriyye 1348; Kuveyt Dâru’l- kalem Thk. Abdurrahmân Abdülhâlik 1396 (1976) yıllarında basılmıştır.81

1.4.2.2. Fıkıh

1. es-Seylül-cerrârü’l-mütedeffik ‘alâ hadâ‘iki’l-Ezhâr.82 _{1235 (1820) yılında}

tamamlanan eser Şevkânî’nin en önemli füru-i fıkıh çalışması olarak kabul edilmektedir.83

Eser üzerine farklı çalışmalar yapılmış ve çeşitli defalar tahkik edilmiştir. Mesela: Eserin thk. Mahmûd İbrâhîm Zâyed, Mahmûd Emîn en-Nevâvî, Kâsım Ğalib, Besyûnî Raslân, Matbaatu’l-meclisi’l-a‘lâ li’ş-şuûni’l-İslâmiyye 1403 (1971) Kahire’de;84 _{thk. Mahmud}

İbrâhîm Zâyed 1405 (1985) Beyrut’ta;85 _{thk. Abdülvehhâb b. İbrâhîm Ebû Süleyman,}

Kitabetü’l-bahsi’l-ilmi, Mekke 1983; Mektebetü’t-turâsi’l-İslâmi, Kahire, ts.86 _{ve dört cilt}

halinde thk. Muhammed b. Subhî b. Hasan Hallâk87 gibi birçok baskısı bulunmaktadır. 2. ed-Dürerü'l-behiyye.88 Fıkıh alanında muhtasar olan bu eser, 1217 (1802) yılında tamamlanmıştır.89 _{Eserin, el-Hurre, Mısır 1928;}90 _{Tanta 1408 (1987), 1991; Riyad}

1413 (1992) baskıları bulunmaktadır.91

80 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 26.} 81 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 46.}

82 _{Şevkânî, el-Bedrü’t-tâli‘, c. 2, s. 223.}

83 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 26.}

84 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 45; Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s.}

26; Hacı Çiçek, “Şevkânî’nin Hayatı ve el-Fevâid Adlı Eserinin Metodolojik

Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24. 10. 2018), s 111.

85 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 26; Hacı Çiçek, “Şevkânî’nin Hayatı}

ve el-Fevâid Adlı Eserinin Metodolojik Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 2013, - www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24. 10. 2018), s 111.

86 _{Hacı Çiçek, “Şevkânî’nin Hayatı ve el-Fevâid Adlı Eserinin Metodolojik Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi}

araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24. 10. 2018), s. 111.

87 _{Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed b. Abdillâh eş-Şevkânî (ö. 1250/1834), İrşâdu’l-fuhûl}

ilâ tahkiki’l-hak min ‘ilmi’l-usûl (mükaddime), Thk. Muhammed Subhî b. Hasan Hellâk, Dâru ibn. Kesîr, Beyrut 2007, s. 21.

88 _{Şevkânî, el-Bedrü’t-tâli‘, c. 2, s. 219.}

89 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 26.} 90 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 45}

19

3. ed-Derâru’l-mudiyye.92 Şevkânî bu eserini ed-Dürerü'l-behiyye fi’l-mesâili’l-

fıkhiyye adlı füru-i fıkıh metnine şerh olarak yazmıştır.93 _{İki cilt halinde Muhammed b.}

Subhî b. Hasan Hallâk tarafından tahkiki yapılan bu şerhin,94 _{el-Hurre, Mısır 1928}95 _tarihli

baskısı bulunmaktadır.

1.4.2.3. Akaid

1. ed-Dürrü’n-nazîd fî ihlâsi’t-tevhîd.96 Şevkânî bu eseri, Kadı Muhammed b. Ahmed Meşham’ın peygamberler ve velîler gibi büyük insanlarla tevessülün hükmünü sorması üzerine 1214 (1799) yılında yazmıştır. Eserin Kahire 1340, 1343,97 _{el-Münîriyye,}

1348;98 Dâru İbn Hüzeyme Riyad 1414 (1994)99 baskıları bulunmaktadır.

2. et-Tuhaf fi’l-irşâd ilâ mezhebi's-Selef. Eser 1228 (1813) yılında yazılmış olup, Allah’ın zât ve sıfattları hakkında yapılan yorumların en isabetlisinin Selef’e ait görüşün olduğunu ispat etmeye yöneliktir.100 _{Eserin el-Halebiyye 1350; el-Münîriyye Kahire}

1383101 _{ve el-Cemaatü’l-İslâmiyye, Medine 1980}102 _{baskıları bulunmaktadır.}

3. İrşadü’s-Sikat ilâ İttifâki’ş-Şerai‘ ‘ale’t-Tevhîd ve’n-Nübüvve ve’l-Me‘âd. Şevkânî bu risâlede tevhid, Hz. Muhammed’in peygamberliği ve âhiretin varlığını üç ilâhî dinin kaynaklarından hareketle ispat etmeye çalışmıştır. Yahudi düşünürü olan İbn Meymûn’u görüşleriden dolayı eleştirir ve İbn Sinâ’nın bu konuda onun görüşlerini

92 _{Şevkânî, el-Bedrü’t-tâli‘, c. 2, s. 219.}

93 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 26.} 94 _{Şevkânî, İrşâdu’l-Fuhûl (mükaddime), s. 22.}

95 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 45.} 96 _{Şevkânî, el-Bedrü’t-tâli‘, c. 2, s. 222.}

97 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 98 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 45.}

99 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27; Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi}

araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24. 10. 2018), s 111.

100 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 101 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 45.}

102 _{Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24.}

20

benimsediğini iddia eder.103 _{Eser 27 Rebî‘u’l-âhir 1231 tarihinde telif edilmiş ve Dâru’n-}

nehda el-‘Arabiyye tarafından 1390 yılında Kahire’de birinci baskısı yapılmıştır.104

1.4.2.4. Tefsir

1. Fethu’l-kadîr el-câmi‘ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ‘ilmi’t-tefsîr. Adından da anlaşılacağı üzere tefsirle ilgili olan eser, modern dönemin en yaygın tefsirleri arasında kabul edilir.105_{Dört cilt halinde eserin Kahire 1349, 1351;}106 _el-Halebiyye

1383;107 Mektebetü’r-Riyad el-Hadise, Riyad 1983; Darü’l-Marife, Beyrut 1985; Darü’l- Vefâ, Mısır 1997108 _{baskıları bulunmaktadır.}

1.4.2.5. Hadis

1. Neylul-evtâr şerhu’l-Münteka’l-ahbâr min ahâdîsi seyyidi’l-ahyâr. 1793-1797 yılları arasında kaleme alınan eser, Mecdüddîn İbn Teymiyye’ye (ö. 652/1254) ait olan

Münteka’l-ahbâr min ahâdîsi seyyidi’l-ahyâr kitabının şerhidir. Dört cilt halindeki bu

eser, ilk defa 1297 (1880)’de basılmıştır.109 _{Ayrıca eserin, el-Halebiyye, Kahire 1347;}110

el-Osmaniyye, Kahire 1357;111 _{Muhammed b. Raşid, Tenvir-u evla’l-ebsâr bi tertîbi}

ehadîsi Neyli’l-evtâr, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1993; Bulak, Kahire 1295; thk.

Tahâ Abdurrauf Sa‘d-Muhammed Mustafâ el-Herâvî, Mektebetü’l-külliyati’l-Ezheriyye, Kahire 1398; Dâru’l-fikr, Beyrut 1982; Dâru’l-ceyl, Beyrut 1393; el-Halebî, Kahire 1391;

103 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 104 _{Şercî, el-İmâmu’ş-Şevkânî, s. 194, 195.}

105 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 106 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 107 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 45.}

108 _{Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24.}

10. 2018), s 112.

109 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 110 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 46.}

111 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 46; Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-}

21

Ensarü’s-Sünneti’l-Muhammediyye, Lahor 1400; Dâru’l-iftâ, Riyad 1402112 _{baskıları da}

bulunmaktadır.

2. el-Fevâidü’l-mecmû‘a fi’l-ehâdîsi’l-mevzû‘a. Şevkânî, mevzu/uydurma hadis sahasında daha önce yazılan eserleri bir araya getirmek amacıyla 1248 (1832) yılında bu eseri kaleme almıştır. 1303; Kahire 1380/1960;113 el-Hind, 1203; el-Muhammediyye, Mısır 1380114 _{baskıları bulunan eser, Mehmet Emin Akın tarfından da Mevzu Hadisler}

ismiyle Türkçeye tercüme edilmiştir (Ankara 2006).115

3. İrşâdü’l-gabî ilâ mezheb-i Ehli’l-Beyt fî sahbi’n-nebî.116 Sahâbeye beddua ve hakaret etmeye Ehl-i beyt âlimlerinin de karşı olduğunu göstermek maksadıyla kaleme alınmıştır.117 _{Eserin thk. ve tahriç olarak Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan b. Mahmûd,}

Dâru’l-Menâr, Riyad 1413118 _{ve Amman 2006}119 _{baskıları bulunmaktadır.}

4. Tuhfetü’z-zâkirîn bi ‘uddeti’l-hısni’l-hasîn min kelâmi Seyyidi’l-mürselîn. İbnü’l-Cezerî’nin zikir ve dua ile ilgili hadisleri derlediği eserinin tahrîc ağırlıklı şerhi olup, Kahire 1350, 1381; Beyrut 1988;120 _{Mustafâ el-Halebî, Kahire 1350;}121 _{Mektebetü’l-}

Mütenebbî, Kahire 1403; Mektebetü Mustafâ el-Halebî, Kahire 1386; Dâru’l-kutübi’l- ilmiyye, Beyrut 1390; Dâru’l-kutübi’l-Arabî, Beyrut 1400122 _{baskıları bulunmaktadır.}

1.4.3. Diğer Eserleri

112 _{Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24.}

10. 2018), s 112.

113 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 114 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 46.}

115 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 116 _{Şevkânî, el-Bedrü’t-tâli‘, c. 2, s. 221.}

117 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.}

118 _{Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24.}

10. 2018), s. 113.

119 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 120 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 121 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 44.}

122 _{Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24.}

22

1. el-Bedrü’t-tâli‘ bi-mehâsini men ba‘di’l-karni’sâbi‘. Müctehid olarak nitelenebilecek âlimlerin 7. (13) yüzyıl ve sonrasında da yaşamış olduğunu göstermek için yazılmıştır. Eserin Kahire 1348;123 _{es-Sea‘de, Kahire 1350}124 _{baskıları bulunmaktadır.}

2. İthafü’l-ekâbir bi isnâdi’d-defâtir.125 Eser Şevkânî’nin hocaları, talebeleri ve icâzet aldığı eserleri hakkında olup,126 _{Haydarâbâd 1328;}127 _{Beyrut 1999;}128 _baskıları

bulunmaktadır.

3. Dîvânü’ş-Şevkânî eslâkü’l-cevher. Eser Şevkânî’nin oğlu Ali tarafından derlenen şiirlerinden oluşup, Dımaşk 1402/1982129 _{baskısı bulunmaktadır.}

4. Edebü’t-taleb ve müntehe’l-ereb.130 Eser Şevkânî’nin içtihad kapısının açık, taklidin haram ve taassubun önünün kapatılmasının gerekliliği gibi temel fikirleri alanında eğitimle ilgili pek çok fikrini kapsar. Eser Yemen Eğitim ve ilmi araştırmalar merkezi tarafından 01. 09. 1979 tarihinde Yemen’nin San‘â şehrinde basılmıştır.131 _{Ayrıca eserin,}

Beyrut 1402/1982, 1421/2000;132_{thk. Muhammed Osman Hüseyin, Mektebetü’l-Kur’ân,}

Kahire 1997; Dâru’l-Avde, Beyrut 1979; Dâru’l-kutübi’l-ilmiyye Beyrut 1982; thk. ve tahriç: Yusuf Ali Bedevî-Hasan Semâhî Süveydân, Darü’l-Yemâme, Dımaşk 2000133

baskıları da bulunmaktadır.

123 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 124 _{Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî, s. 44.}

125 _{Şevkânî, el-Bedrü’t-tâli‘, c. 2, s. 222.}

126 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.}

127 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27; Şa‘bân, el-İmâmü’ş-Şevkânî,}

s. 46.

128 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 129 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.} 130 _{Şevkânî, el-Bedrü’t-tâli‘, c.2, s. 222.}

131 _{Şercî, el-İmâmu’ş-Şevkânî, s. 198.}

132 _{Kaya- Okuyucu, “Şevkânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, s. 27.}

133 _{Özellikler”, e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 2013, -www.e-sakiyat.com-ISSN: 1308-9633 (24.}

23

1.5. ŞEVKÂNÎ’NİN YAŞADIĞI YÜZYILDA SİYASİ, TOPLUMSAL, DİNİ VE

Belgede Şevkânî'nin İrşâdü'l-Fuhûl adlı eserinde ef'âlu'r-rasûl (sayfa 32-38)