Extranet sistemleri, internet ile işletme dahilinde kullanılmakta olan intranet sistemleri arasında bir köprü olarak tanımlanmakta, firmanın iş ortakları ile elektronik bağlantılar kurarak yeni pazarlar açma, maliyetleri düşürme ve teknoloji karmaşıklığını gidermek konularında destekler sağlayarak kullanıcıların iş yapma biçimlerini kolaylaştırarak verimliliğin artmasına yardımcı olmaktadırlar(159).
Extranetler vasıtasıyla işletmeler internet siteleri üzerinde ticari ilişki içerisinde bulunduğu taraflara verdiği kullanıcı kimlikleri ve şifreler ile tüm dünyada yerleşik konumda bulunan müşterileri, tedarikçileri ve diğer taraflar ile karşılıklı iletişim kurabilmekte ve ticari işlemlerini gerçekleştirebilmektedirler. Extranet ağları, işletmelerin içersinde kurulu bulunan intranet ağları ile diğer işletmelerde kurulu olan intranet ağlarını işletmelerin sunucuları üzerinden birbirine bağlayarak karşılıklı iletişimlerini, ticari işlemlerini, doküman paylaşımlarını ve dağıtımlarını hızlı bir şekilde düşük maliyetle gerçekleştirmektedirler. İşletmelerin veri tabanları ile diğer işletmelerin veritabanlarını birbirine bağlayarak sistem entegrasyonunu ve işletmeler arası veritabanı paylaşımını yürütmektedirler(160).
Extranet kullanımına verilebilecek en güçlü örnek, Netscape, Oracle ve Sun Microsystems arasında kurulu olan ve JavaScript ve CORBA (Common Object Request Broker Architecture) standardizasyonu amacı ile kullanılan extranet ile, Microsoft ile American Express arasında PPTP (Point-to Point Tunelling Protocol) aracılığı ile kullanılan ve OBI (Open Buying on the Internet) standardına yönelik olarak bilgi değişiminde kullanılan extranetlerdir(161).
(158) Dolanbay, 2000: 14-15. (159) Hasıloğlu, 1999: 74-75. (160) Yürüyen, 2003: 36. (161) Dolanbay, 2000: 17.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
4. İŞLETMELERİN ELEKTRONİK TİCARET YAPABİLMELERİ İÇİN GEREKLİ İŞLEMLER
İnternet üzerinden elektronik ticaret yapmak isteyen şirketlerin ilk sahip olması gereken en önemli araç, bir web sitesidir. İnternet üzerinden bir web sitesi aracılığı ile ürün ve hizmetlerin pazarlama ve satış işlemlerini yürütmek isteyen şirketlerin, söz konusu web sitesinin kurulumu konusunda yapmakları gereken işlemler bulunmaktadır(162).
Bu işlemler şu şekilde ifade edilebilir: a. Alan adı kaydı,
b. Web sitesi dizaynı,
c. Teknik alt yapı oluşturulması, d. Ödeme sistemlerinin kurulması.
Bir web sitesinin oluşturulmasından önce ilgili şirketin kendi ismini taşıyan veya yaratmak istediği markanın adını taşıyan bir alan adını şirket adına kayıt ettirmesi gerekmektedir.
Web sitesinin mümkün olduğunca kolay kullanılabilir şekilde dizayn edilmesinde yarar vardır. Menüler arasında dolaşmanın kolay olması ve karışık olmaması da sitenin kullanılabilirliğini arttıracaktır.
Görsel olarak çok tatmin edici ve beğeni kazanmış bir web sitesinin teknik altyapısının sağlıklı çalışamıyor olması, görsel olarak bu web sitesinin kazanmış olduğu puanları yok edebilmekte, müşteri kayıplarına neden olabilmektedir. Şirketlerin web sitelerini internette yayınlaması ve buradan elektronik ticaret yapabilmesini sağlayan bu aşamada iki yol bulunmaktadır. Bunlardan ilki, şirketin sitenin yayınını sağlayacak sunucu, kiralık hat gibi donanımları kendi bünyesinde barındırmasıdır. Bu yolu tercih eden şirketler, şirket bünyelerinde kurdukları bir sunucu ve bulundukları şehirde telekomünikasyon hizmeti veren bir kurumun örneğin Türk Telekom A.Ş., sağlayacağı
bir kiralık hat ile sitelerinin internet üzerinde yayınlanmaya başlamasını sağlayabilmektedirler. Bu yöntemde sistemin sürekliliğinin sağlanmasının zor olması ve bakım masraflarının yüksekliği gibi zorluklar bulunabilmektedir. İkinci yol ise, bu konuda hizmet veren bir “web hosting” şirketinden destek almaktır. Böylece sistemin devamlılığı garanti altına alınmış olacaktır. Türkiye’de Turk.net, Superonline gibi firmalar “hosting” hizmeti veren kuruluşlardır.
Web sitesinin kurulum aşamasında gelinen son nokta, internet üzerinde faaliyet gösteren şirketlerin satışlarını bu ortam üzerinde yapacak olmaları sebebi ile tüketiciler için ödeme sistemlerini kurmalarıdır. Yaygın biçimde günümüzde şirketler sanal POS uygulamaktadırlar. Böylelikle internet ortamında alınan sipariş, kredi kartı bilgileri girilerek ödenebilir hale gelmektedir. Bu uygulama için sanal POS veren bir banka ile anlaşılması gerekli olmaktadır. Sadece kredi kartı ile ödeme değil, elektronik para, elektronik çek gibi diğer ödeme yöntemleri de uygulanabilmektedir.
İnternet üzerinde faaliyet gösteren şirketlerin harici ödeme yolları ile de ödemeleri kabul ettikleri görülmektedir. Havale ve EFT gibi veya çek gibi ödeme yolları da tercih edilebilmektedir(163).
(163) Civelek, 2003: 174-178.
BEŞİNCİ BÖLÜM 5. E-TİCARETTE GÜVENLİK SORUNU
Global enformasyon altyapısı, tehlikelerden uzak ve güvenilir olmalıdır. Eğer kullanıcılar internetin, haberleşmelerinin ve verilerinin istenmeyen kişilerce elde edilmesi ya da değiştirilmesi konusunda güvenli olduğundan emin olmazlarsa, internetin ticaret için kullanımı da başarılı olamayacaktır(164).
Elektronik ticarette alıcı ve satıcı birbirlerini görmeksizin iş yaptıklarından, karşılıklı olarak güvenin sağlanması için ek bir takım önlemler almaya ihtiyaç duyulmaktadır. Öncelikle alıcı ve satıcı taraflar birbirlerinin kimliklerinden emin olmak isterler. İşte bu ihtiyaç nedeniyle, dijital imza ve dijital sertifikalar geliştirilmiştir. Bunlar aracılığıyla iki taraf birbirlerinin kimliğinden emin olabilmektedir. Türkiye'de şu anda dijital sertifikalar ile ilgili yasal altyapı henüz oluşturulmadığı için alıcı tarafında bulunan bireysel kullanıcılar henüz dijital sertifika kullanmaya başlamamışlardır ve satış yapan siteler de müşterilerine bunu şart koşmamışlardır. Bu nedenle satıcılar alıcıların kimliklerini kontrol edememektedirler. Ancak Garanti Bankası'nın ödeme sistemini kullanarak internetten satış yapmak isteyen firmalara, banka bu şartı getirmiş ve böylece tüketicilerin alışveriş yaptıkları sitenin kimliği ile ilgili kuşku duymalarını önlemiştir(165).
Elektronik ticarette güvenlik konusunda değerlendirilmesi gereken diğer bir konu da alıcıların elektronik ticaret sitelerinden alışveriş yapmak için vermek durumunda kaldıkları kredi kartı vb. bilgilerin internet üzerinden iletilirken üçüncü kişilerin eline geçmesi riskidir. Bilindiği gibi özellikle telefonla yapılan satışlarda (gazeteye ilan vermek, katalog satışları vb) kredi kartı numarası ve son kullanma tarihi, alışveriş için yeterli olmaktadır. Bu yüzden bu bilgilerin korunması elektronik ticaretin gelişimi için büyük önem taşımaktadır(166). Bu bilgilerin başka kişilerin eline geçmesini engellemek üzere SSL, SET ve 3D SET gibi ağ güvenlik yazılımları geliştirilmiştir.
(164) William J. Clinton Albert Gore, (2000): Global Elektronik Ticaret, Çev: Veysel Bozkurt, Alfa
Yayınları, İstanbul, s.27
(165) http://www.insankaynaklari.gokceada.com/konu3_1.html (166) http://www.insankaynaklari.gokceada.com/konu3_1.html