Evsizlerin Sınıflandırılması

Evsiz bireylerin her birinin kendine has özellikleri, nedenleri, ihtiyaçları bulunmasına rağmen, benzer özelliklere sahip evsiz bireyleri belirli bir grup ya da sınıflandırmaya tabi tutulabiliriz. Evsiz bireyleri sınıflandırmak onları daha iyi anlamamıza ve nasıl yardımcı olacağımıza ilişkin bizlere bir fikir sunmaktadır. Evsizliğin sınıflandırılması, bu alana ait sınırlı ya da güçlü olan yaklaşımların birçoğuyla oluşturulur. Literatürde en yaygın sınıflandırma, zaman değişkenini temel alarak oluşturulan yaklaşımlardır.

1.4.2.1. Zamansal Sınıflandırmalar 1.4.2.1.1. Zaman Yığılımlı Sınıflandırma

Kuhn ve Culhane’nin (1998) zamansal sınıflandırması; evsizleri kronik, geçici ve dönemsel olarak üç kategorilere ayırır. Kategoriler evsiz kişiler (aileler ve çocuklar dahil edilmemiş, sadece bekar gençleri kapsar) için oluşturulmuş barınakların kullanımına göre şekillenmiştir.

-Geçici Evsizler: Kısa bir dönemliğine veya sadece bir kez, barınak sistemine dahil olan kişileri ifade eder. Bu kişiler, sağlık problemleri, madde bağımlılığı ya da zihinsel problemleri olan evsizlerden nispeten ayrılır ve daha çok genç bireyleri kapsar. Bu tarz insanlar yaşamış oldukları bazı olumsuz durumlardan (işsizlik, boşanma, afetler vb.)dolayı evsizliği deneyim edinirler. Daha kalıcı ev düzenine geçmeden önce evsiz barınaklarında kısa bir süre geçirmek zorundadırlar ve bu sürecin sonunda evsizlik sorunsalını çözerler.

-Epizodik Evsizler: Evsizler için oluşturulan barınak ve barınakların dışına gidip gelen kişileri ifade eder. Bu gibi insanlar çoğunlukla zihinsel engellilik ve madde bağımlılığı gibi problemler yaşayan ve sıklıkla kronik işsizlik süreçlerinden geçen yetişkin bireylerdir. Sosyal yardım amaçlı oluşturulan barınakların dışında geçirdikleri dönemin çoğunu hastanelerde, hapishanelerde, cami avlularında ya da sokaklarda geçirebilirler. Literatürde bu bireylerin kronik evsiz olup olmadığına dair tartışmalar vardır. İki sınıflandırmanın temel ayrım noktası olarak, epizodik evsizlerin, evsiz barınağını

49

kullanma biçimi, her zaman kalmanın yanı sıra kısa aralıklarla kalma durumudur. Barınakta kalma süresi birkaç aydan daha fazla olması mümkün değildir.

-Kronik Evsizler; Uzun bir dönem, evsizler için oluşturulan barınaklarda kalan kişileri ifade eder. Diğer kategorideki kişilerden daha yaşlı olan bu grup, sürekli işsizlik durumu, çeşitli hastalıklar ve madde bağımlılığı problemi olan kişileri içerir. Geçici evsizlere göre daha az sayıda insanı kapsar ve evsizlik deneyimi birkaç yıl sürer.

Özetle; ilk iki özelliğin ortak noktası, sadece bekar gençleri dahil edilerek oluşturulan kategorilerdir. Bunlarda temel olarak evsizliğin sıklığı (3 yıllık gözlemlerin sonucunda, barınaklarda bireylerin kaldığı zaman miktarı) ve evsizlik süreci (3 yıllık gözlemlerin sonucunda, barınaklardaki bireylerin kaldığı zamanın uzunluğu) temel değişken alınmıştır. Bu kriterlere göre çoğunluk (%80) geçici evsizlik dönemi yaşar. Evsizlerin sürekli kalabileceği bir eve geçmeden önce barınakta kısa bir süre geçirir (düşük sıklık ve kısa süreç). Epizodik evsizler, (barınakların içi ve dışında düzenli; sürekli /tekrar eder) ve kronik evsizler, (uzun dönemli, ev olarak barınakları kullanır; düşük sıklık ve uzun süreç).

Kulh ve Culhane‘nin (1998) yapmış olduğu sınıflandırma, bazı yönlerden eleştirilmiştir (McAllister, Lenon ve Kuang, 2011). İlk olarak, sınıflandırılmayı evsiz kişilerin barınakta kalıp kalmasına göre oluşturulmuş, barınağı olmayan ya da birinin yanında kalan kişileri hesaba katılmamış olmasıdır. İkinci olarak, çalışmayı 3 yıllık zaman periyoduna sığdırılmış olması, kişinin hayat boyu yaşam deneyimi farklılıklarını gözden kaçırılmasına sebep olmuştur. Üçüncü olarak, uzun süreli ve fazla sıklıkta barınak kullanan kişiler için herhangi bir kategori yoktur. Sonuç olarak, çalışma evsizlik olgusunu açıklama açısından önemli bir kaynak olmasına rağmen bazı yönlerden eksiklerinin olması yeni çalışmaların ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

1.4.2.1.2. Zaman –Örnekli/Modelli Sınıflandırma

Zamana bağlı sınıflandırmaların sınırlılıklarının üstesinden gelebilmek için McAllister, Lennon ve Kuang (2011) ortaya attıkları zaman modelli sınıflandırma, evsiz bireylerin barınak ve barınak dışı kalma sürelerini dikkate alarak, geniş kapsamlı bir çalışma özelliğini taşımaktadır. Onların metodolojisi evsiz bireylerin barınak siteminde ya da dışında geçirdiği süre, hangi sıklıkta olduğu ve ne kadar zaman aldığına dair

50

değişenlerle çerçevelendirilmiştir. Bu yaklaşım, 10‘lu grup sınıflandırmanın 4 model etrafında toplanmasıyla oluşturulur; geçici model (1 grup), yapısal devamlı model (6 grup), yapısal aralıklı model (2 grup) ,ve yapısal olmayan aralıklı model (1 grup). Geçici modelin içindekiler; 30 günden daha fazla olmayan ve bir kez barınaklara girenlerdir ve onlar bir daha barınağa geri dönmezler. Yapısal devamlı modelin içindekiler; gözlemlenen her bir 30 günlük periyodun maksimum zamanı barınakta kalırlar, fakat barınaktan ayrıldıktan sonra çok az geri dönüş olur. Yapısal aralıklı modelin içindekiler; barınağı kullanma süreci ard arda yaşarlar, fakat süreç ve zamanda çeşitlilikleri vardır. Son olarak yapısal olmayan aralıklı modele girenler, bütün yapısal olmayan ve çoğunlukla aralıklı olan modelleri hesaba katılarak belli dönemlerde ve seyrek olarak barınaklara girip çıkarlar.

Diğer taraftan yapılan bu sınıflandırmanın, evsiz bireylerin kişisel özelliklerine göre barınak modellerinin nasıl değiştiğini ve bu özelliklerden ötürü insanların yüzleştiği durumları ayrıntılı olarak açıklaması literatür açısından önemlidir (Kuhn ve Culhane, 1998, s. 599).

1.4.2.2. Zamansal Olmayan Sınıflandırmalar

Zaman –yığılımlı ve zaman modelli sınıflamalar, evsizliği yaşayan çocuklu aileleri dahil etmeden konuyu tartışmaktadır (Knopf, 2013, s. 3). Bir takım değişkenlerle birlikte aile evsizliğini de sınıflandırmalara dahil eden çeşitli çalışmalar vardır. Kısaca bu çalışmaları betimleyecek olursak:

UK, Psikiyatrist İşçi Partisinin yapmış olduğu “Evsizlik ve Zihinsel Hastalıklar ” adlı raporda (Bhugra, 1991), evsiz bireyler üç kategoride sınıflandırılır; “bekar evsiz”, “genç bekar evsiz” ve “evsiz aileler”. Bu sınıflandırmanın içinde bekar evsiz (25 yaş ve üzeri bekar kadın ve erkeklerden oluşur) kategorisi yoğunluktadır ve yaygın olarak araştırmaya tabi tutulur. Leach (1979) ise evsiz bireyleri içsel (intrinsics) ve dışsal (extrinics) olarak ikiye ayırır. İçsel evsizler, evsizliğinin nedeni olarak kişinin sahip olduğu fiziksel ve zihinsel hastalıkları gösterilir. Bunun tam tersi, dışsal evsizler, evsizlik durumunu dış faktörler sebebiyle yaşayan bireyleri kapsar. Örneğin, işsizlik, fakirlik vb. Leach, iki grubunda kendine has ihtiyaçları ve öncelikleri olması sebebiyle, farklı kategorilerde incelenmesi gerektiğini ifade eder.

51

Wright (1989) evsizleri, evsiz aileler ve yalnız evsiz (erkek, kadın ve çocukları kapsamaktadır) olarak sınıflandırır. Ayrıca, sınıflandırmanın alt grubunu, kişinin sahip olduğu sosyal köken, kişisel özellikleri ve ihtiyaçları oluşturur (Mcnaught ve Bhugra, 1996, s. 28-29).