Evsel Olmayan Su Talebi

Evsel olmayan su talebi, ticari, kurumsal, tarımsal ve endüstriyel olmak üzere dört kategori de sınıflandırılabilir:

Ticari Su Talebi: Dükkan, ofis, lokanta, otel, demiryolu istasyonları, hava alanları, küçük ticari işletmeler, atölyeler vb. yerlerin su talebi.

Kurumsal Su Talebi: Hastane, okul, üniversite, kamu kurumları, askeri kuruluşlar vb. yerlerin su talebi.

Tarımsal Su Talebi: Tarım, hayvancılık, bahçecilik, seralar, mandıralar ve çiftlikler için talep edilen su.

Endüstriyel Su Talebi: Fabrikalar, sanayi kuruluşları, enerji santralleri, iskeleler vb. yerlerin su talebi. Endüstriyel su talebi de ayrıca dört kategoriye ayrılabilir. Bunlar;

1. Soğutma Suyu Talebi: Genellikle nehirlerden doğrudan alınan ve az bir kayıpla tekrar aynı yere verilen su ihtiyacını ifade eder. Soğutma suyu, ticari ve ofis binalarındaki su soğutmalı klima sistemlerinde kullanılmaktadır.

2. Ana Endüstriyel Su Talebi: Kağıt imalatı, kimyasal madde, demir ve çelik üretimi ve petrol rafinesi gibi yerler için günlük su tüketiminin 1.000 m3_/gün

değerinden daha yüksek olduğu endüstriyel alanlardır. Su ihtiyacı oldukça yüksek olduğu için genellikle arıtılmamış “ham su” kaynağından temin etme eğilimi vardır. Ham su, bir şebeke veya endüstri kuruluşuna kadar döşenmiş bir özel boru hattı vasıtasıyla taşınmakta ve bu suyla temas etme durumunda sağlık riskini azaltmak için dezenfeksiyon işleminden geçirilebilmektedir.

3. Büyük Ölçekli Endüstriyel Su Talebi: Gıda işleme, sebze yıkama, içecek şişeleme ve kimyasal ürünler gibi kullanımlar için günlük tüketimin 100–500 m3_/gün

73

şebekesinden sağlanır. Suyun proses gerekliliklerini karşılaması için genellikle suya tesis içinde ek arıtma işlemi uygulanır.

4. Küçük ve Orta Ölçekli Endüstriyel Su Talebi: Günlük su tüketimi 50 m3/gün değerinden daha düşük olan ve çoğunluğu suyunu şehir şebekesinden karşılayan fabrikalar ve her türlü küçük imalathanelerin talebidir.

Tüm endüstriyel işletmeler, personelinin hijyen ve yemek ihtiyaçları için bir içilebilir su temin etmek durumundadırlar. Genellikle bu “evsel kullanım” kapsamında değerlendirilir ve şehir şebekesinden sağlanır. Ancak bazen endüstriyel proseslerde kullanıldıktan sonra arıtma işleminden geçen sudan da sağlanabilir (Johnson, Brandt ve Ratnayaka, 2009: 10-12).

Değişik ülkelerde aynı endüstride her bir üretim yeri için oldukça farklı miktarlarda su kullanabilir. Örneğin, sekiz Avrupa ülkesinde ocaktan çıkarılan çelik cevherinden ham çelik üretilmesi için gerekli su miktarı 0,6 ile 600 litre/kg (ortalama 90 litre/kg) aralığında değişmektedir. Aynı şekilde, kuru hamurdan kağıt üretimi için bu değer 15 ile 500 litre/kg (ortalama 140 litre/kg) aralığında değişmektedir (Krinner vd., 1999: 44). Bu geniş aralıklardaki üretim süreci, su kullanımı ve verimliliği, su geri dönüşümü ve muhtemelen tarife yapısındaki değişim ve farklılıkların tümünün, bir endüstrinin su kullanımını nasıl etkileyebileceğini göstermesi açısından oldukça önemlidir (Johnson, Brandt ve Ratnayaka, 2009: 12).

Ülkemizde endüstriyel su tüketimi 2004 yılı verilerine göre, suyun % 61,4’ünün soğutma suyu, % 25,7’sinin proses suyu, % 5,9’unun evsel amaçlı kullanılmıştır. Ayrıca, endüstriyel suyun kullanım amaçları açısından da alt sektörler arasında belirgin farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin, metal sanayinde su ağırlıklı olarak %90 oranında soğutma amaçlı tüketilirken, proseste kullanılan suyun oranı %5 ile çok düşük kalmaktadır. Buna karşın tekstil sektöründe en yüksek su kullanımı proses suyunda gerçekleşmektedir. Endüstride kullanılacak suyun niteliği kullanım amacına (proses suyu, soğutma suyu, kazan suyu vb.) çok bağlıdır. Örneğin proses suyu ile kazan suyunun kalite özellikleri aynı değildir, dolayısıyla farklı arıtma işlemlerinden geçirilmeleri gerekmektedir (TÜSİAD, 2008: 113-114).

74

Ekin yetiştirme, bahçecilik ve seralar gibi tarımsal faaliyetler için kullanılan suların büyük bir kısmı doğrudan nehirlerden yada kuyulardan alınmaktadır, zira bu suların arıtılmasına gerek yoktur. Genel olarak suyun temel kullanım alanı, sığır oluklarıyla hayvanların sulanması, konutların yıkanması ve süt şişeleme vb. işlemlerdir (Johnson, Brandt ve Ratnayaka, 2009: 14). Tarımsal su tüketimi üzerinde önemli etkenlerin başında sulama yöntemi, toprağa verilen su miktarı ve gün içindeki sulama zamanıdır. Sulama yaparak suyun toprağa fazla verilmesi faydadan ziyade toprağın tuzlanmasına ve çoraklaşmasına neden olacağından dikkat edilmesi gereken bir husustur. Ayrıca sulamanın sıcak saatlerde yapılması buharlaşmadan dolayı su tüketimini artıracağından günün fazla sıcak olmayan sabah ve akşam saatlerinde yapılması tercih edilmelidir (Ulusoy, 2007: 211).

Tarımsal gıda üretiminde su çok önemli bir konumdadır. Çünkü gıda üretiminin %40’ı gibi büyük bir bölümü %16 oranında sulanabilen arazilerden elde edilmektedir. Ekilebilir alanların genişlemesi ve verim artışının sağlanabilmesi, su miktarına doğrudan bağlı bir durumdur. Zaten sulu tarımla üretilen ürünlerin 2/3’ünün buğday ve pirinç olması, beslenmede suyun önemini açıkça ortaya koymaktadır. Bugün Çin’in, Güney-Güneydoğu Asya ülkelerinin ve Kuzey Afrika ülkelerinin üretimleri büyük ölçüde suya bağlıdır. Tahıl rekoltesinin Çin’de 4/5’i, Hindistan’da 1/2’sinden fazlası ve ABD’de 1/5’i sulanan arazilerden elde edilmektedir (Kılıç, 2008: 167).

Endüstriyel ve tarımsal su talebinde, bir malın, ürünün veya hizmetin oluşturulmasında üretim döngüsüne girdi olarak dahil edilen temiz su miktarı, oldukça büyük miktarlara ulaşabilmektedir. Öyle ki, özellikle su kaynakları bakımından yoksul olan bazı ülkeler, yoğun sulama isteyen tarım ürünlerini üretmekten uzaklaşmakta ve bu ürünleri dış kaynaklardan sağlama yoluna gitmektedirler. Örneğin bu ülkelerden İsrail’deki tarım ekonomistleri, yoğun sulama isteyen tarım ürünlerinin ihracatının akılcı olmadığını ve bu ürünleri ülke dışından sağlamanın daha ekonomik olduğunu belirtmişlerdir (İlhan, 2011: 11-12).

Ticari ve kurumsal su tüketimi dükkan, ofis, okul, lokanta, otel, hastane, küçük atölyeler ve kentsel alanlarda yaygın olan benzer faaliyetlerin su taleplerinden oluşur. İngiltere’de ortalama ticari ve kurumsal talep, faydalanan tüm nüfus

75

üzerinden yaklaşık 25 l/kişi/gün değerine eşdeğerdir. Bu değer, evsel olmayan konutlarda yaşayan kişilerce yapılan evsel tüketimleri de içermektedir. ABD'de ticari ve kurumsal talep, su soğutmalı klima sistemleri ve sıcak iklimdeki sulama ihtiyaçlarına dönük yüksek tüketimden dolayı önemli ölçüde yüksek olabilmektedir. Örneğin ofis binalarında çalışanların hijyen ve yemek yapma ihtiyaçlarına yönelik su tüketimi, binanın toplam talebinin % 35-40’ını temsil etmektedir. Okullardaki benzer su kullanımı, toplam tüketimin sadece % 20’sini temsil etmektedir (Johnson, Brandt ve Ratnayaka, 2009: 13).