Eurımages Fonunun Türkiye‟de ki Ortak Üretim Desteği Değerlendirme

Türkiye‟nin Eurımages fonuna üye olduğu 1990 yılından itibaren geçen 29 yıl içerisinde farklı yönetmenlerin, farklı projelerinin kendini gösterdiği ve uluslararası platformlarda Türk yönetmenlerin isminin Eurımages fonundan da kaynaklanan destekten dolayı sıkça duyulduğu bir dönem olmuĢtur. Özellikle 1990 yılında Türk Sinemasın içerisinde bulunduğu kriz ortamından gerek destek programların etkisi gerekse senaryo ve yönetmen farkından dolayı bir çıkıĢ ve ivme kazandırmıĢtır.

Eurımages desteklerinin içerisinde Türk Sinemasının yeniden canlanmasına yardımcı olan „EĢkıya‟ „Ağır Roman‟ gibi projelerin olması, Eurımages fonunun Türk Sinemasının üzerinde ki etkisinin aslında bir nevi kurtarıcı rolünde olmuĢtur. 137.204 € destek sağlanan „EĢkıya‟ filminin toplam yapım tutarı üzerinden hesaplandığı zaman %50 sini karĢıladığı görülmektedir. Bu durum Eurımages fonunun yapım için önemli bir destek olduğu düĢünülmelidir. Tabi bu yapım desteğinin yanından eğer baĢvurulmuĢsa dağıtım ve salon desteği de sağlaması daha önceden belirtiğimiz üzere filme oldukça önemli ekonomik bir özgürlük ve hareket kabiliyeti vermektedir. Yine „EĢkıya‟ filmi üzerinden değerlendirmeye devam edecek olursak, film vizyona girdiği 1996 yılından, Türk Sinema Endüstrisi için bir kurtarıcı rolüne bürünmüĢtür. 57 hafta vizyonda kalarak, 2.571.133 seyirci sayısı ve 7.785.793,22 TL, 1989 yılından itibaren tutulan giĢe oranları baz alındığından Türk sinemasının 2004 yılına kadar en yüksek giĢe sayısına ulaĢan filmi olmuĢtur. Filmin içerisinde ki farklı oryantalist bakıĢ açıları aslında bir nevi Eurımages „in amaçlarından en önemlisi olan kültür yayma politikalarını da oldukça iyi vurgular niteliktedir (boxofficeturkiye.com/film/eskiya: EriĢimTarihi:04.19.2019).

Fonun desteklediği projelerin bir kısmı, sinema endüstrisi ve sinemaseverler üzerinde olumlu etkiler bıraksa da büyük umutlarla baĢlanan projelerin büyük hayal kırıklıkları yarattığı görülmektedir. Özellikle büyük oranda destek alan projelerin giĢe hasılatı bakımından oldukça gerilerde seyretmesi sinema endüstrisi üzerinde boĢa harcanan zaman ve maliyet olarak görülmektedir. Örnek olarak 400.000 € destek alıp giĢede 68.711,52 TL oranında bir gelir elde eden Deniz Gamze Ergüven yönetiminde „Kings‟ filmi ve 578.500 € destek alıp sadece 42.705 seyirci sayısında kalan Ferzan Özpetek yönetiminde ki „Bir Ömür Yetmez‟ projeleri verilebilir.

Verilen bu örnekleri olumlu ve olumsuz yönde çoğaltmak mümkündür (sinematurk.com).

Sonuçta yüksek miktarda destek sağlanan projenin çok fazla ses getireceği veya tam tersi az destek sağlanan projenin de sönük kalacağı yönünde bir garanti yoktur. Film çekmek tam anlamıyla tamamlayıcı bir yapıda sağlıklı bir prodüksiyondan geçmektedir. Senaryosu iyi olup yönetimi kötü olan yâda senaryosu kötü olup yönetimi iyi olan değil de her ikisi de iyi olan projeler hem giĢede hem de birçok festivalde takdir kazanmaktadırlar. Türkiye‟de ki ortak yapım desteklerinin incelenmesi bize göstermektedir ki eğer baĢarı film festivallerinde ki kazanılan ödüllerden olacaksa, Eurımages destekleri iyi bir yönde seyretmektedir. Çünkü destek yapılan birçok proje özellikle yurt içinde birçok festivalden 1. derece ödüllerle ayrılmıĢtır. Eğer baĢarı giĢe üzerinden yapılacak olursa, yapılan destekler büyük bir baĢarısızlık içerisinde kendini göstermektedir. Lakin sanatsal film açısından oldukça değerli kazanımlar edinildiği ve yeni yönetmenlerin, yöntemlerin kendini Eurımages desteğiyle daha fazla göstermektedir.

Eurımages desteğinin sayısal verilerini bakacak olursak, Türkiye‟nin üye olduğu 1990 yılından 2019 Mart ayına kadar toplamda 91 proje destek vermiĢtir. Bu projelerin 89 tanesi uzun metraj olurken 1 adet animasyon ve 1 adet belgesel filme destek olunmuĢtur. Bu oranlarla Eurımages fonu, Türkiye‟de yıllık ortalama 3.25 oranında projeye ortak yapım içinde destek vermektedir. 2018 yılından 180 yerli film vizyona girdiği düĢünüldüğünde bu rakam az gibi gözükse de yabancı bir destek fonu için özümsenmeyecek bir rakam olduğu aĢikârdır (sinema.kulturturizm.gov.tr/TR- 144746/gise-verileri: EriĢimTarihi:04.20.2019).

1990 yılından 2019 Mart ayına kadar yapılan destek miktarı 18.926.097 €

olmuĢtur. Bu desteklerden tek seferde en az desteği 42.145 € ile Elfe Uluç yönetiminde ki „AyĢe‟yi Kim Sevmiyor‟ proje olurken, tek seferde en fazla desteği 578.500 € ile Ferzan Özpetek yönetimde ki „Bir Ömür Yetmez‟ filmine olmuĢtur. Desteklenen 91 projeden Animasyon film için yapılan destek miktarı 220.000 € olurken, belgesel filme 75.000 € destek yapılmıĢtır. 89 uzun metraj filme ise 18.631.097 € destek olunurken toplamda 18.926.097 € ortak yapım için destek

1990-2018 Mart ayına kadar Eurımages desteği sağlanan yönetmenlerden en fazla projesi desteklenen yönetmenler 5 adet projeyle Ali Özgentürk, Canan Gerede ve YeĢim Ustaoğlu olmuĢtur. 4 adet projesi desteklenen yönetmenler Semih Kaplanoğlu, Ferzan Özpetek, Nuri Bilge Ceylan olurken 3 adet projesi desteklenen yönetmenler Ömer Kavur, 2 adet projesi desteklenen yönetmenler Erden Kıral, Atıf Yılmaz, BarıĢ Pirhasan, Reha Erdem, DerviĢ Zaim, Reis Çelik, Tunç BaĢaran, Tayfun Pirselimoğlu, Zeki Demikubuz, Emin Alper, Deniz Gamze Ergüven olmuĢtur. 1 adet projesi desteklenen yönetmenler ise Mustafa Altıoklar, Abdullah Oğuz, Aydın Sayma, Ümit Güven, Bahadır KarataĢ, Biket Ġlhan, Elfe Tunç, Ersin Pertan, Handan Ġpekçi, IĢıl Özgentürk, Ġrfan Tözüm,Kutluğ Ataman, Ömer Uğur, Özel Kızıltan, Seçkin YaĢar, Semir Aslanyürek, Sinan Çetin, Uğur Yücel, Ümit Ünal, Yavuz Özkan, Yavuz Turgul, Yılmaz Arslan, Yusuf Kurçenli, Zeki Ökten, Zülfü Livaneli, Seyfi Teoman, Özcan Alper, Tolga Örnek, Murat Sararaçoğlu, Emine Emel Balcı Tuncel, Nisan Dağ, Ferit Karahan, Çağla Zencirci, Ali Vatansever, Serhat Karaaslan, Ömür Atay, Deniz Gamze Ergüven, Ümit Köreken, Mehmet Can Mertoğlu, Pelin Esmer. 28 yıl içerisinden Toplamda 59 yönetmen, Eurımages ‟den ortak üretim desteği almıĢtır.

Ortak üretim için aynı projede yapım ortağı olan ülkeler ve sayıları ise Ģu Ģekildedir. Almanya 43, Fransa 33, Macaristan 20, Yunanistan 18, Bulgaristan 7, Ġtalya 6, Çek Cumhuriyeti 4, Ġsviçre 4, Hollanda 3, Ġspanya 2, Bosna ve Hersek 2, Ġsveç 2, Belçika 3, Polonya 1, Ġzlanda 1, Romanya 4, Kıbrıs 1, Portekiz 1, Ġngiltere 1 projede 19 farklı ülkeyle 28 yılda farklı projelerde ortak yapım için birlikte çalıĢılmıĢtır. Ortak üretim desteği yapım için farklı ek kaynak oluĢturduğu gibi bir baĢka farklı kaynak ise dağıtım desteğinde oluĢturulmuĢtur.