Etik Lider Davranışları

Etik bir hayat herkes için bir gerekliliktir. İnsanlardan hayatlarının her safhasında iyi, güzel ve doğru davranmaları beklenir. Toplum halinde ve toplumun içinde yaşamak zorunda olan insan, etik değerlere uygun hareket etmek durumundadır,

fakat her zaman insanların etik ilkelere uygun hareket etmeleri kolay olmamaktadır. Bunun nedeni, insanların davranışlarını değiştirmenin zor olmasıdır (Karaköse, 2007).

Son yıllarda iş yaşamının tüm boyutlarında ortaya çıkan skandallar ve büyük açmazlar liderlik kapsamında sıklıkla araştırılan bir konu olan etik liderlik davranışlarının önem kazanmasına neden olmuştur. Liderin hangi davranışlarının etik hangilerinin etik dışı olduğu tartışılmaya başlanmıştır (Arslantaş ve Dursun, 2008; Ponnu ve Tennakoon, 2009). Etik, ahlaki yönetimi ve görev bilincini akla getirmektedir. Her türlü sıkıntı ile baş edebilecek dayanıklı bir örgüt yaratmak, temel değerlerden ayrılmadan örgütü hedeflerine ulaştırmak, örgütü topluma hizmet noktasında önemli bir yere taşımak ve burada tutunmasını sağlamak, karar verme ve değerlendirme gibi örgütsel süreçlerde tüm örgüt çalışanlarının görüşlerini dikkate almak en önemli etik lider davranışları arasında gösterilmektedir (Hussein, 2007).

Jazsay’a (2003) göre etik liderler, yaptıkları ya da söyledikleri ile insanları kandırmazlar, kararlarını alırken etik ilkeler çerçevesinden ayrılmazlar, verdikleri sözde dururlar ve güvenilirdirler. Elde ettikleri bilgileri çalışanlarından saklamazlar ve örgütlerine sürekli olarak bağlılıklarını gösterirler, başka bir kimsenin dezavantajından ya da eksikliğinden faydalanmazlar, adalet ve eşitlik kavramlarına değer verirler. Örgütte tüm çalışanlar ile yakından ilgilenirler ve çalışanların yaşadıkları problemlere ilgisiz kalmazlar. Freeman ve Stewart (2006) yaptıkları bir çalışmada etik liderin sahip olması gereken özellikleri şu şekilde ifade etmişlerdir:

1) Örgütsel amaçları ve değerleri açıkça belirtme ve bunları somutlaştırma, 2) Kişisel egodan ziyade örgütsel başarı üzerine odaklanma,

3) Örgüt için en iyi kişileri bulma ve onları geliştirme,

4) Örgütsel değerler, bu değerlerin yaratılması ve etik ile ilgili söyleşi ortamı yaratma,

5) Örgüt içinde eleştirinin kabul edilebilir olduğu bir ortam oluşturma, 6) Başkalarının değer yargılarını ve duygularını anlayabilme,

7) Kararlarını verirken etik bir çerçevede hareket etme, 8) Yaratıcı olma,

10) Davranışlarında etiksel bütünlük gösterme,

11) Örgüt çalışanlarının rüyalarını ve umutlarını gerçekleştirmelerine yardımcı olma.

Karaköse’ye (2007) göre, etik lider davranışlarının önemli bir boyutu da liderin karakteridir. Etik liderlikte çalışanlara ilham kaynağı olmak adına liderin sahip olduğu karakter önem arz etmektedir. Yılmaz’a (2006) göre ise kendini ve örgütteki tüm çalışanları iyi tanıma ve buna göre davranışlarını şekillendirme, yaptıkları, söyledikleri ve düşündükleri arasındaki uyumlu ilişki, adaletli yönetim, doğrulardan yana olup yalandan uzak durma, çalışanlara yakınlık gösterme, onların sorunlarıyla ilgilenme, duyarlı ve nazik olma, kendine ve örgütteki çalışanlara güven duyma en önemli etik liderlik davranışları arasında gösterilmektedir.

Harvey (2004; akt: Turhan, 2007) etik liderliğin tanımında yol gösterici nitelikte on temel özellik sıralamaktadır. Buna göre, etik liderlerin sahip olması gereken temel özellikler şunlardır:

1) Değerleri ve etik bilinci oluşturmak: Etik liderler ortak değerleri, iş yapma ilkelerini ve etik standartları düzenli biçimde dile getirir ve bunların anlaşılmasını, desteklenmesini ve benimsenmesini sağlarlar.

2) İnsanlara sorumluluk vermek: Etik liderler, kendilerini ve diğer insanları etik değerlere uygun davranma konusunda sorumlu tutarlar.

3) Başkalarına örnek olmak: Etik liderler, başkalarına dürüst davranır ve başkalarından da dürüst davranışlar göstermelerini beklerler.

4) Değerler çerçevesinde karar vermek: Etik liderler, karar alma aşamasında değerlerini ve rehber ilkelerini gözetirler. Yaptıkları her işte etik ilkelere uygun hareket ederler.

5) Politika ve uygulamaların uyum içinde olmasına özen göstermek: Etik liderlerin kuralları ve standartları, değerlerini ve etik kurallarını destekler niteliktedir. Etik bir ikilemle karşı karşıya kaldıklarında sorunu kısa sürede ve korkusuzca çözerler.

6) Değerler ve etik konusunda eğitim vermek: Etik liderler, insanların doğru inanışlarını iyi davranışlara dönüştürmeleri amacıyla zaman ve kaynak ayırırlar.

7) Algılara dikkat etmek: Etik liderler, meslektaşlarının, çalışanlarının, müşterilerinin ve kendi etki alanları içindeki diğer herkesin duygularına, görüşlerine ve tepkilerine değer verirler.

8) İstikrarlı ve hızlanan bir değişime odaklanmak: Etik liderler, pek çok alanda çok sayıda küçük iyileştirmeler gerçekleştirirler. Etik kurallara ve değerlere uyum sağlanması bir birikimin sonucudur.

9) Etik değerlere sahip insanları işe almak ve yükseltmek: Etik liderler, şirkete insan alırken ve yükseltme konusunda karar verirken kriter olarak misyonlarını, vizyonlarını ve değerlerini kullanırlar.

10) İnisiyatif almayı desteklemek: Etik liderler, yakınmak, birilerini suçlamak ya da başkalarını beklemek yerine, öne çıkıp etik konusunda yol gösterici olmak amacıyla izleyenleri motive ederler.

Buraya kadar anlatılanlardan da anlaşılacağı gibi etik liderlik oldukça zor ve karmaşık bir süreçtir. Bunun nedeni, etik liderden beklenen rollerin davranışlarından sözlerine ve karakterine kadar çok yönlü ve çeşitli oluşudur. Kısaca özetlemek gerekirse, etik liderden tüm davranışlarında etik çerçevesi içinde hareket etmesi ve etik bilincini örgüte aşılaması beklenmektedir.