A. ESERİN NÜSHALARI A. ESERİN NÜSHALARI A. ESERİN NÜSHALARI
Yaptığımız katalog taramaları neticesinde Ravzatü’t-Tevhîd’in yedi nüshasını tespit ettik. Bunlardan Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan 4 nüsha ile İzzettin Koyunoğlu Müze Kütüphanesi’nde bulunan 1 nüshayı temin ettik. “Elenco deı Manoscrittı Turchı Della Bıblıoteca Vatıcana” isimli katalogda 118 nolu eser olarak kayıtlı olan nüshanın mikrofilm veya CD’sine ulaşabilmek için Bıblıoteca Apostalıca Vatıcana ile yaptığımız yazışmalar bir sonuç vermedi. Eserin bir nüshasının da İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi’nde olduğunu belirledik. Fakat uzun süre hizmete kapalı olan İÜ Merkez Kütüphanesi 2005 yılı başında 1429 numarada kayıtlı nüshanın CD’sini göndereceğini bildirmiş olmasına rağmen, çalışma süremiz içerisinde elimize ulaştıramamıştır.
Tenkitli metnin hazırlanmasında aşağıda tanıtılan nüshalardan ilk dördünden faydalanılmıştır.
a. a. a.
a. Süleymaniye Kütüphanesi, MihrişSüleymaniye Kütüphanesi, MihrişSüleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan Böl., Nu:213(M) Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan Böl., Nu:213(M) ah Sultan Böl., Nu:213(M) ah Sultan Böl., Nu:213(M)
1a -212a yaprakları arasında (tamamı 213 varak), 5798 beyit, 220x128 (155x85) mm, 14 satır, harekeli nesih yazıyla; başlıklar kırmızı, krem renkli, orta kalınlıkta aharlı kâğıt, bütün varaklar kırmızı cetvelli; kahverengi meşin, şemseli, cetvelli, köşebentli, sırtı kahverengi deri, şirazesi dağılmış, yıpranmış bir cilt içindedir. Müstensihi ve istinsah tarihi 212b’de “ Temmetü’l-kitāb bi-cavni’llāhi’l- meliki’l-vehhāb ve cüsnü tevfīXahǖ cazīdü cabdü’ż-żacifü’l-mubtāc ilā racmetu’llahü
teālā Dervīş Mus\afā bin Mucammed bin Acmed El-eonevī cafā canhümü’l-cākī fī- evābir-i hi’lXacde (H.996/M.1588) kaydıyla belirtilmiştir. Temmet kaydından sonra müstensihe ait Farsça üç beyit yer almaktadır.
1a’da eserin bölümlerini içeren bir fihrist vardır. Fihristte 23 hikâye başlığı olmasına rağmen, nüshada 25 hikâye vardır. Yine 1a’da Mihrişah Sultan Kütüphanesi’ne ait vakıf mührü vardır.
b. Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi Böl., Nu:743(B) b. Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi Böl., Nu:743(B) b. Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi Böl., Nu:743(B) b. Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi Böl., Nu:743(B)
1b-178a yaprakları arasında (tamamı 178 varak), 5587 beyit, 190x140 (155x100) mm, 15 satır, harekesiz nesih yazıyla; orta kalınlıkta, krem renkli, az aharlı, su yollu kâğıt, cetvelsiz, başlık yerleri boş bırakılmış, miklepli, bez cilt içindedir. İstinsah tarihi:
“Tārībin bilmek dilersen iy nūr-ı cayn N’idügin maclūm ider vāv sīn ġayn”
beytinde ebcedle (H.1066/M.1655) olarak verilmiştir. Ketebe kaydına göre müstensihi Derviş Mustafa ibn-i Hamza el-Külevî’dir.
c. c. c.
c. Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa Böl., Nu:1208(Ş)Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa Böl., Nu:1208(Ş)Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa Böl., Nu:1208(Ş)Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa Böl., Nu:1208(Ş)
1b-164a yaprakları arasında (tamamı 164 varak), 5764 beyit, 195x145 (155x115) mm, 18 satır, harekeli, krem renkli, aharlı, orta kalınlıkta kağıt; miklepli, sırtı kahverengi deri, şemseli, şirâzeli, tamir görmüş, kurt yenikli bir cilt içindedir. Bölüm başları kırmızıdır.
Tamir edilirken sayfaları oldukça karıştırılmıştır. 2a, 3a, 7a, 100a ve 164a nemden tamamen bozulduğu için okunamaz durumdadır. Nüshanın sonu eksiktir. Bu yüzden istinsah tarihi ve müstensihi belirlenememiştir. 1a’da ve 164b’de “40x35mm, mimmā vaXafehǖ el-vezir eş-şehīd cAlī Pāşā racimehu’llāhü Tecālā bi-şar\ı en-lā
yubrace min bazenetihī (H.1130/M.1717)” yazılı bir vakıf mührü vardır. 1a’da “Fihrist-i Hikāyāt-ı Ravżatü’t- Tevhīd” başlığı altındaki fihrist, eserin 25 hikâyeden oluştuğunu göstermektedir.
d. d. d.
d. Süleymaniye Kütüphanesi, ReSüleymaniye Kütüphanesi, ReSüleymaniye Kütüphanesi, ReSüleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi Böl., Nu:451(R) şid Efendi Böl., Nu:451(R) şid Efendi Böl., Nu:451(R) şid Efendi Böl., Nu:451(R)
54a -180a yaprakları arasında ( tamamı 308 varak olan bir mecmua niteliğinde), 6134 beyit, 200x135 (175x105) mm, 25 satır, harekeli nesih yazıyla, bölüm başlıkları kırmızı, krem renkli aharsız, ince, su yollu kağıda; miklebi düşmüş, cihār-gūşe, ebru kağıt kaplı, sırtı kahverengi deri, şirāzeli, yıpranmış, kurt yenikli bir cilt içindedir. Sonunda “Temmet hazihi’l-kitāb, bi-‘avni’llahi’l meliki’l vehhāb” kaydı ile iktifa edilerek müstensihi ve istinsah tarihi verilmemiştir.
Yazmada, 1b-52b arasında Kimyâ-yı Saâdet (İmam-ı Gazāli’nin eseri); 54a-180a arasında Ravzatü’t Tevhîd; 182a-267a arasında Kitābu Hukūku’l İslām (İmam Şi‘ranî’nin eseri) 268a-308a arasında Şerh-i Evrād-ı Seyyid Yahyā olmak üzere dört eser vardır.
Yazmada en geniş yeri işgal eden Ravzatü’t-Tevcîd nüshasının, şekil itibarıyla çok düzenli olduğu söylenemez. Bazı boş bırakılmış (şiirde atlama olmaksızın) sayfalar, üzeri çizilmiş satırlar, yazının küçülmesi gibi özellikler nüshanın göze çarpan kusurlarıdır.
e. e. e.
Nüsha numaralanışı itibarıyla 326 yaprak görünmesine rağmen, 165 varaktır. 1a-164b yaprakları arasında (tamamı 165 varak), 4893 beyit, 220x165 (170x120) mm, 15 satır, nestalik yazıyla, harekesiz, krem renkli, aharlı, kalınca kağıda, miklipsiz, yeşil deri cilt içindedir.
164b-165b arasında:
“ Der- Makām-ı Nasihat-āmiz-i Sünnet-i Şerīf ” başlıklı mensur bir bölüm vardır. Bu bölüm, fıkhī bir izah içermekte, ardından secili ve birilerine sitem için söylenmiş bir dua ile son bulmaktadır. Temmet kaydından önce yer alan bu mensur kısmın Ravzatü’t – Tevhîd’in muhtevasıyla bir ilgisi yoktur. Nüshanın 165b’de “ Temmetü’l- kitap bi-‘avni’llāhi’l- meliki’l vehhāb fi-şuhūri saferü’l- hayr fi-yevmi isneyn sene 1152” kaydıyla istinsah tarihi (H.1152/M.1739) verilmiş, müstensihi belirtilmemiştir.
Nüshada 2a-7b arasında kağıt ve yazı farklıdır. Ayrıca nüshanın üzerinde sonradan yapılan karalama ve düzeltmeler sonucu, beyitlerde büyük ölçüde vezin bozuklukları ve nüsha farkı olmaktan öte değişiklikler ortaya çıkmıştır.
f. f. f.
f. İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Nu: 1429İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Nu: 1429İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Nu: 1429İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Nu: 1429
Bu nüshaya ait detaylı bir bilgiye sahip değiliz. Bu nüshanın var olduğunu öğrendiğimiz kaynak, Türkiye Yazmaları hakkında kütüphane kataloglarından faydalanılarak hazırlanmış bir bilgisayar programıdır. Buradaki bilgiye göre bu nüsha 136 varaktır. Yazarı bölümünde “Ârif” yazılıdır. İstinsah tarihi olarak da (H.1184/M.1770) verilmiştir.
g. g. g.
g. Biblioteca Apostolica Vaticana, Nu: 118Biblioteca Apostolica Vaticana, Nu: 118Biblioteca Apostolica Vaticana, Nu: 118Biblioteca Apostolica Vaticana, Nu: 118
Bu nüsha ile ilgili bilgilerimiz de Elenco Deı Manoscrıttı Turchı Della Biblioteca Vaticana isimli katalog bilgisi ile sınırlıdır. 21x14.5, 15 satır, nesih, 209 varak, 25 bölümden oluştuğu belirtilmekle birlikte 22 hikâye başlığı sıralanmıştır. Buna göre Reyhân, Mîr-i Âşıkân ve Tûtî hikayeleri eksiktir. İstinsah tarihi (H.1002/M.1594), müstensihi Mehmed Konyevî ibn Pir Ahmed’dir. Şairi Osmanlı Müellifleri kaynak gösterilerek Ârif Mehmed olarak tespit edilmiştir.