Eser Sahiplerinin ve Program Sahiplerinin Menfaati

Çerçeve reklam uygulaması sırasında, yayın içeriği ve ticari bir araç olan reklamlar aynı anda gösterilmektedir. Eser yaratıcılarının ve program sahiplerinin, eserlerin, programların bütünlüğünün bozulmamasında menfaatleri bulunmaktadır. Reklam aralarının çok sık olması, reklam aralarının ve çerçeve reklamlarının uygun olma-yan yerlerde verilmesi hak sahiplerinin haklarını ihlal edecek niteliktedir⁶⁷. Nitekim program bütünlüğünün korunması ilkesi RTÜK Kanununun 21/1. mad-desine yer almaktadır. Bu hükme göre, “Reklamlar program arasına yerleştirilir.

Programın bütünlüğü, değeri ve hak sahiplerinin hakları zedelenmeyecek biçimde bir program içine de yerleştirilebilir”. Televizyon ekranının, yayınlanan tek bir program için bir bütün olarak kullanılması, Yönetmeliğin 5/r hükmünde ifade edil-miştir. Aynı kural Yönetmeliğin tanımlar başlıklı 4. maddesinde, çerçeve reklamla-rın tanımlandığı fıkrada da tekrar edilmiş ve çerçeve reklamlareklamla-rın ekrandaki görüntü üzerine, programın bütünlüğünü bozmamak kaydıyla kullanılabileceği belirtilmiş-tir. Programın bütünlüğünü bozmamak, değerini ve kalitesini zedelememek, iz-leyicinin program seçme hürriyetini engellememek şartıyla, bölünmüş ekran

uy-65 Söz konusu Yönetmelik değişikliğinin, yayın tarihinden sonraki 5 ay sonra yürürlüğe gireceği be-lirtilmiştir. Algorzata Pek, “New Regulation on the Limitation of the Loudness of Advertising”, http://merlin.obs.coe.int/iris/2010/2/article29.en.html, http://merlin.obs.coe.int/iris_index.php.

66 Tüketicilerin şikayetlerini RTÜK’e iletmeleri, internet ve alo RTÜK aracılığı ile mümkündür.

Nitekim reklamların hukuka uygunluk denetimi RTÜK tarafından gerçekleşmektedir. Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz, İnal/Baysal, s. 79-100.

67 Jackie Harrison/Lorna Woods, “Advertising placement and frequency: balancing the needs of vie-wers and commercial interests” in European Broadcasting Law and Policy, Cmbridge 2007, s. 194.

gulamasına izin verilebileceği belirtilmiştir. Program bütünlüğü, değeri ve hak sahiplerinin haklarının zedelenmemesi kuralı, Yönetmeliğin 12. maddesinde de, reklamların yerleştirilmesi ve program tanıtımları bakımından da tekrar edilmiştir.

Kanun ve Yönetmelik hükümlerinden açık bir şekilde anlaşıldığı üzere, kural, rek-lamların program aralarında yerleştirilmesi olup, programların kesintiye uğratılma-sı suretiyle program içine yerleştirilmesinin kurallara bağlanmış bir istisna olduğu-nun unutulmaması gerekir⁶⁸.

Reklamların yerleştirilmesi ve reklamların yayınlardan açık bir şekilde ayrılması ilkesi, bir yandan tüketiciyi korurken, diğer yandan da programların yaratıcılarını ve sinema eserlerinin söz konusu olduğu durumlarda eser sahiplerini korumaktadır.

Sözleşmenin 11/5. maddesi, reklamcının programlarını içeriğine herhangi bir mü-dahalede bulunmayacağı kuralını koymaktadır. Burada, yayıncının, programların içeriği konusundaki bağımsızlığını ortaya koymaktadır. Sözleşmenin 14/3. madde-si hükmü de, filmler ve televizyon için yapılan filmlerin gösterimi esnasında rek-lamların sıklığına işaret etmektedir⁶⁹.

Kural olarak, reklamların programların arasında verilmesi gerekir. Ancak prog-ramın bütünlüğünü zedelemediği müddetçe programların reklamlarla bölünmesi mümkündür. Zira, reklamların, reklam aralarında gösterilmesinin dahi özellikle sinema filmlerinin değerini ve bütünlüğünü zedelemesi mümkündür. FSEK md.

16/3’e göre, “Eser sahibi kayıtsız ve şartsız olarak izin vermiş olsa bile şeref veya itibarını yahut eserinin mahiyet ve hususiyetlerini bozan her türlü değiştirmelere muhalefet hakkını muhafaza eder. Bu haktan sözleşme ile vazgeçmek hükümsüz-dür.”. Eserin bütünlüğü, eserin mahiyet ve hususiyeti korunmalıdır. Yönetmelik md. 12/11’e göre, eserin bütünlüğünün zedelenmemesi suretiyle, reklamların prog-ramların içine yerleştirilmesi mümkündür. Oysa, filmin, reklam aralıkları konul-ması suretiyle kesilmesi, filmin bütünlüğünü bozucu bir harekettir. Bu durumda, Yönetmelik ile FSEK hükümleri bakımından hangisinin öncelikli olarak uygulana-cağının belirlenmesi gerekir. Yönetmelik reklamların yapılmasına izin vermekte, ancak bunun sınırının FSEK’te belirlenen manevi haklar olduğunu görmekteyiz.

Bir eserin söz konusu olduğu durumlarda, eser niteliğinin ve eser sahibinin hakla-rının öncelikli olarak göz önünde bulundurulması gerekir. Programların reklamlar-la kesilmesi, programın bütünlüğünün bozulmadığı durumreklamlar-larda söz konusu olur⁷⁰.

68 Harrison/Woods, s. 199.

69 Filmler ve televizyon için yapılan filmler (seriler, diziler, hafif eğlence programları ve belgeseller hariç) gibi görsel-işitsel eserlerin iletilmesi, planlanan sürelerinin kırk beş dakikadan daha uzun olması kaydıyla, her tam kırk beş dakikalık süre için bir defa kesilebilir. Eğer planlanan süreleri iki veya daha fazla tam kırk beş dakikalık süreden en az yirmi dakika daha uzunsa bir defa daha kesilmelerine izin verilir.

70 Sylvia Mercado- Kierkegaard, “The new media landscape:Regulating the idiot boxes”, Computer Law & Security Report 22, 2006, s. 464-471, s. 469. Aynı şekilde, İsveç Yüksek Mahkemesi’nin 18 Mart 2008 tarih ve T2117-06 no.lu kararında, İsveçli iki yönetmen Viglot Sjöman ve Klaes Eriksson’un Channel 4 televizyon kuruluşuna karşı açtıkları davada, sinema

Filmin ilerleyişi, anlatım tarzı, yaratılan ortam, kullanılan üslup ve ses, filmin ya-ratıcı öğelerindendir. Bu şekilde ilerleyen filmin, bir reklam arasıyla kesilmesi, tüm bu hususların kesintiye uğraması ve izleyicide uyandırılması beklenen etkinin azalmasına yol açar. Bundan dolayı, her ne kadar filmin kendisinde bir değişiklik yapılmamış olsa da, filmin kesilmesi suretiyle, eserin mahiyetinin ve özelliğinin değiştiğinin kabul edilmesi gerekir. Özellikle eser sahibinin özelliğinin kaybolma-sına yol açacak şekilde, yerleştirilen reklamların eser sahibinin haklarını zedelediği kabul edilmiştir⁷¹.

Film jenerikleri sırasında, artık sinema eserinin gösterilmediği bir zamanda, yapılan çerçeve reklamlarının hak sahibinin haklarını zedeleyip zedelemediği Belçika’da Görsel-işitsel Üst Kurulu’nun kararına konu olmuştur⁷². Belçika’daki hukuki dü-zenlemelere uygun olarak, çerçeve reklam ve çerçeve şeklinde yapılan yayın ku-ruluşun öz tanıtımı, gösterildikleri programın bütünlüğüne ve değerine zarar ve-rememeli, ancak programların sonunda yer alan jeneriklerin gösterimi sırasında gösterilebilir⁷³. Bir filmin jeneriğinin, sinema eserinin ayrılmaz bütünü olduğu da göz önünde tutularak, hak sahibinin izni olmaksızın, değişikliğe uğratılamayacağı belirtilmiştir. Kararda, fikir ve sanat eserleri kanununa atıfta bulunulmuş ve eser sahibinin eseri üzerinde mutlak bir hakka sahip olduğu ve eser sahibine zarar ver-mese dahi, eser üzerindeki her değişikliğin eser sahibi tarafından yasaklanabilece-ği, bu noktada jeneriğin de eserin bir parçası olarak, eser sahibinin manevi hakları dahilinde olduğu belirtilmiştir. Film jeneriğinin gösterimi sırasında verilen çerçeve reklamın, jenerikte yer alan görüntülerin küçülmesine ve yazıların okunamayacak hale gelmesine sebebiyet vermektedir. Ayrıca, çerçeve reklamın gösterilmesi sıra-sında sinemanın müziği kesilmekte ve çerçeve reklamın sesi duyulmaktadır. Bir sinema eserinin görüntü, ses ve müzikten oluştuğu göz önünde bulundurulduğun-da, jenerikteki görüntünün küçültülmesi ve müziğin kesilmesi, eserin değiştirilmesi ve netice olarak eser sahibinin manevi hakkının ihlalini teşkil eder. Her ne ka-dar editör, film dağıtımcısı ile yapılan sözleşmede, çerçeve reklam uygulamasının mümkün kılınması hakkında bir hükmün yer aldığını ileri sürmüş olsa da, filmin dağıtıcısı veya yapımcısı, sadece eser üzerindeki mali hakların sahibidir. Bir diğer ifade ile, eseri yaratan kişiler, eserin ilk sahipleri ve eser üzerindeki manevi hak sahiplerinin eser üzerindeki manevi haklar devredilmediği için, bu kişilerin mane-vi hakları ihlal edilmektedir; meğer ki yapımcı ile yaptıkları sözleşmede, çerçeve

eserlerinin reklamlarla kesilmesinin, eserleri üzerindeki manevi hakları ihlal ettiği gerekçesiyle dava açmışlardır. Bu davada, sinema eserinin bütünlüğünün zedelendiği, eserlerin devamlılığının ve etkisinin ihlal edildiği ve eser üzerindeki hak sahiplerinin izni olmaksızın yapılan bu gibi kesintilerin, eser sahiplerin manevi haklarını ihlal ettiği sonucun varılmıştır. http://www.klys.se/

the_judgement_Supreme_Court_18_March_2008.htm

71 İsveç Yüksek Mahkemesi’nin 18 Mart 2008 tarih ve T2117-06 no.lu kararı.

72 19 Mart 2009 tarihli kararın konusu, 5 Kasım 2008 tarihinde film jeneriğinin gösterilmesi sırasında verilen çerçeve reklamların eser sahibinin hakkını ihlal edip etmediğidir. Karar için bkz, http://

www.csa.be/system/document/nom/982/CAC_20090319_decision_RTBF_ecran_partage__2_.pdf 73 Décret du 27 février sur la radiodiffusion, md. 18 bis/2.

reklam hakkında izin vermiş olsunlar. Her ne kadar jeneriklerin gösterimi sırasında çerçeve reklamların gösterimi konusunda açık bir şekilde izin verilmiş olsa da, eser sahiplerinin haklarını ihlal etmemesi gerekir. Eser sahibinin haklarının söz konu-su olduğu durumlarda, çerçeve reklamlara ilişkin düzenlemenin, eser sahiplerine tanınan haklar hakkındaki düzenlemenin önüne geçmesi söz konusu değildir. Eser sahibinin hakkının söz konusu olduğu durumlarda ancak onun izniyle çerçeve rek-lam gösterilebilir.

EBU tarafından reklamların yerleştirilmesi ile ilgili olarak verilen görüşe göre, özellikle sinematografik eserler için özel bir korumanın öngörülmesi gerekir⁷⁴. Bir çerçeve reklamın eserle/programla eş zamanlı olarak gösterilmesi için, eser/

program sahibinden izin alınması gerekir. Zira hukuki düzenlemelere göre, hak sa-hiplerinin menfaatlerinin zedelenmemesi gerekir. Bunun için eser/program sahip-lerinin izninin önceden alınması gerekir. Eser/program sahipleri tarafından verilen izin, aksi belirtilmemişse sadece çerçeve reklamların kanuni düzenlemelere uygun olarak yapılmasını kapsar. Ancak çerçeve reklamlar için izin alınmış olsa dahi, tü-keticilerin menfaatlerinin de korunması gerekir. Tütü-keticilerin menfaatlerinin göze-tilmiş olarak kabul edilebilmesi için kanuni düzenlemelere uyulmuş olması yeter-lidir. Ancak, kanuni düzenlemelerde belirtilenden daha sık olarak yapılan çerçeve reklamlar, boyutu belirtilenden daha büyük olan çerçeve reklamların, tüketicilerin menfaatlerini ihlal etmektedir.

V. Çerçeve Reklamların Eserlerle Eşzamanlı Olarak Gösterilmesi Halinde