A- Tanımı
2. Esas sermaye payı
Esas sermaye payı, her bir ortağın şirket sermayesine katılımında şirkete getirmeyi taahhüt ettiği nakit veya ayın şeklindeki sermaye miktarının itibarî (nominal) değeridir42.
Limited şirket esas sermayesinin, ortak sayısına bölünmesi kuralı geçerli olduğundan, ortakların esas sermaye paylarının tutarı birbirinden farklı olabilir43. Ancak yukarıda da belirtildiği gibi, TTK m. 507 f. 2’ ye göre, her ortağın esas sermaye payı asgarî yirmi beş TL veya bunun katları olmalıdır. Kanunda öngörülen bu asgarî sınıra göre, esas sermaye payının yirmibeş TL’lik en küçük parçası “birim sermaye payı44” olarak adlandırılmaktadır. Ancak esas sermaye payının itibarî (nominal) değeri ne olursa olsun, her ortağın ancak bir tane esas sermaye payı bulunmaktadır45. Diğer bir deyişle, esas sermaye payı ile sermaye taahhüdünde bulunan ortak arasında sıkı bir bağlılık söz konusudur.
40 Tasarı’nın 580’inci maddesinde ise limited şirketin esas sermayesinin en az yirmibeşbin Türk Lirası olacağı, Tasarı’nın 583’üncü maddesi, birinci fıkrasında ise, esas sermaye paylarının itibarî değerlerinin en az yirmibeş Türk Lirası olacağı belirtilmiştir. Ancak TTK’dan farklı olarak, Tasarı’da şirketin durumunun iyileştirilmesi amacıyla bu yirmibeş Türk Liralık alt sınırın da altına inilebileceği hükme bağlanmıştır.
41 Bu çalışmada “esas sermaye payı” olarak adlandırılmıştır.
42 Arslanlı/Domaniç, s. 213; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 903, No. 1642; Çağa, s. 588; Veliye Yanlı,Şekil, s. 673-693, s. 675; Öz, s. 346; Diğdem Göç, Limited Şirkette Sermaye Payı ve Payın Devri, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Danışman: Prof. Dr. Merih Kemâl Omağ, İstanbul 1997-Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 15.
43 Fransız Ticaret Kanunu (Code de Commerce) L223-2 maddesinde şirket sermayesinin şirket sözleşmesinde belirleneceği ve şirket sermayesinin birbirine eşit ortaklık paylarına bölündüğü hükme bağlanmıştır. (Article L223-2 Le montant du capital de la société est fixé par les statuts. Il est divisé en parts sociales égales.)
44 İrfan Baştuğ, Şirketler Hukukunun Temel İlkeleri, İzmir 1974, s. 191; Erdem/Göksoy, s. 571. 45 Arslanlı/Domaniç, s. 68 vd; Göç, s. 13-14;
Limited şirketin şahıs şirketi özelliklerinden birisi de “bir ortak, bir esas sermaye payı ilkesi46”dir. Bu ilkeye kaynaklık eden TTK'nın 506 ve 507’inci maddeleri ile bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihte yürürlükte olan Eski İsviçre Borçlar Kanunu’nun 774’üncü maddesinin ikinci fıkrası47 birlikte değerlendirildiğinde, bir ortağın esas sermaye payının miktarı ne kadar olursa olsun, sadece bir esas sermaye payına sahip olabildiği anlaşılmaktadır. Nitekim TTK m. 525 f. 2 limited şirkette bir ortağın payını kısmen veya tamamen devralan diğer ortağın önceden koymuş olduğu esas sermaye payı meblağının devraldığı esas sermaye payının miktarı kadar artacağı hükme bağlanmıştır. Bu hükümden de açıkça anlaşılacağı üzere, devralan ortağın esas sermaye payının tutarı artmakta ancak, esas sermaye payı bir iken iki olmamaktadır. Meblağı ne olursa olsun, ortağın bir tane esas sermaye payı olması kuralı bozulmamaktadır.
“Bir ortak, bir esas sermaye payı ilkesi”nin limited şirketi, anonim şirket ile kıyaslandığında şahıs şirketlerine yaklaştıran bir ilke olduğu görülmektedir. Anonim şirkette esas sermaye, pay sahiplerinden bağımsız “pay sahipliği mevki”lerini ifade eden “pay”lara bölünmüştür ve belirleyici olan, pay sahiplerinin kim olduğu değil, payın kendisidir. TTK m. 276’da âni kuruluş ve tedricî kuruluşta payların kurucular tarafından taahhüt edilmesi şartının
46 Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 903, No. 1643.
47İsviçre Borçlar Kanunu’na 18 Aralık 1936 tarihli kanunla eklenen limited şirket ile ilgili düzenlemelerin 774/2 maddesi ile TTK 506 ve 507’nci maddeleri paralel düzenleme içermektedir. 1936 tarihinde yürürlüğe giren İBK. m. 774/2’de “Her ortağın ancak bir esas sermaye payı olabilir.” (“Un associé ne peut posséder plus d’une part.”) düzenlemesine yer verilmiştir. Aynı kanunun 796 f. 1 f. 2 maddesinde de bir başka ortağın esas sermaye payının bir kısmını veya tamamını devralan ortağın esas sermaye payının devraldığı kısmın nominal değeri kadar artacağı hükme bağlanmıştır. (“La part d’un associé qui acquiert la totalité ou une fraction de la part d’un autre associé est augmentée de la valeur nominale correspondante.”) 1 Ocak 2008 tarihinde yürürlüğe giren 16 Aralık 2005 tarihli RO 2007 4791 sayılı Kanunla İBK’nın limited şirketler ile ilgili düzenlemelerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu kapsamda anılan 774/2. madde de 772/2 numaralı maddede “Chaque associé détient au moins une part sociale du capital. ” (Her ortak en az bir esas sermaye payına sahip olur. ) şeklinde değiştirilmiştir. Bu değişiklik ile İsviçre limited şirketler hukukunda “Bir ortak, bir sermaye payı ilkesi”nin terk edildiği anlaşılmaktadır. (Bkz. LF du 16 déc. 2005 (Droit de la société à responsabilité limitée; adaptation des droits de la société anonyme, de la société coopérative, du registre du commerce et des raisons de commerce), en vigueur depuis le 1er janv. 2008 (RO 2007 4791 4838).
getirilmesi de bu özelliğin bir yansımasıdır. Anonim şirkette pay, adeta ortaktan önce var olmaktadır ve ortak ancak payı üstlenmekle ortak sıfatını kazanmaktadır.
Limited şirkette ise, sermaye taahhüdü, ortak sıfatının kazanılması ve payın ortaya çıkması için önkoşuldur48.
TTK'nın 507’inci maddesinde de açıkça belirtildiği gibi, ortağın getirdiği sermaye miktarı bölünmez bir bütündür ve bir ortak başka bir ortağın esas sermaye payını devralsa veya sermaye artırımı nedeniyle koyduğu sermaye miktarını artırsa dahi, esas sermaye payı yine bir esas sermaye payı olmaya devam edecektir. Diğer bir deyişle, ortakların esas sermaye paylarının nakdî değeri ne olursa olsun her bir ortağın sadece bir tane esas sermaye payı vardır.
Doktrinde, esas sermaye payı terimini karşılamak üzere farklı terimler kullanıldığı görülmektedir.49
Bu çalışmada, ortağın şirket sermayesine katılmak için getirdiği nakdî veya aynî değeri nitelendirmek için “esas sermaye payı” terimi kullanılacaktır.