Ergenlikte Gelişim

Ergenlikte gelişim toplumsal gelişim, bedensel ve cinsel gelişim, ahlaki gelişim, duygusal gelişim olarak dört başlıkta incelenecektir.

1.3.1.1. Toplumsal Gelişim

Ergenlik döneminde ortaya çıkan önemli değişimlerden bir toplumsallaşmayla alakalı ortaya çıkan değişimdir. Bireyler toplumsal uyumu zaman içinde yakalamaktadır. Söz konusu uyum ise ergenlik sırasında bazı değişimlere maruz kalmaktadır. Bununla birlikte bu süreç içerisinde kişi çoğunlukla kendi cinsleri içerisinde birtakım faaliyetlere dahil olmaya çalışmaktadır. Bu dönemde birey toplumsal özellikler kazanmaya başlamaktadır. Bu özellikleri kazanırken aynı zamanda birey kendisinin kim olduğunu ve nelere önem verdiğini sorgulamaya başlar (Yavuzer, 1998: 111).

Ergenlik döneminde çocuklarda bir diğer önemli olgu çocukların dış görünüşüdür. Bu dönemde ergenler giderek daha fazla dış görünüşüne önem vermeye başlamakta ve böylece benlik bilincini daha da fazla yakalamaktadır. Bu dönem içerisinde ergenler kendi kimlikleri bulmaya çalışırken aynı zamanda karşı cinsten birilerine ilgi duymaya başlarlar. Bu dönemde kafaları karışık ergenler birbirlerinden destek bulmak amacıyla birtakım gruplar meydana getirirler. Bu süreç içerisinde ergenler geçmiş kendi öğrendikleri kurallar ile yetişkinlerin onlara sundukları arasında kıyaslama yapıp bir uzlaşmaya varırlar (Gençtan, 2004).

Ergenlik döneminde sosyalleşebilmenin en önemli araçlarından biri okullardır. Okullar bireylerin toplumun parçası haline getirilmesinde büyük öneme sahiptir. Sanayileşmiş toplumlarda okullar sosyalleşebilmenin en önemli araçlarıdır. Okullar çocukların resmi olarak sosyalleşebildikleri alanlardır. Okullar sayesinde aileler çocuklarının farklı bireyler olmasına imkan sağlamakta, çocukların belli yapılara katılmasını, belli kurallara bağlı kalmasını ve çocuklarının belli şartlarının olmasını sağlamaktadır (Sezal, 2003: 101).

Çocukların sosyal gelişiminde önemli bir diğer etken çocukların yaşıtlarıdır. Ergenlik döneminde çocukların yaşıtlarıyla kurdukları etkileşimler çocukların

27

sosyalleşebilmelerini sağlamaktadır. Ancak bu dönemde yaşıtlarla etkin iletişim kurulamazsa ergen yalnızlıkla yüzleşebilmektedir. Bu açıdan ergenlik döneminde çocukların gereksinim duyduğu kişiler farklılaşmaktadır. Bir çalışmada 4. Sınıf öğrencilerinin en fazla destek aldıkları kişilerin ebeveynleri oldukları belirlenmişken 7. Sınıf öğrencilerinde bu durum ise hem ebeveynleri hem de hemcinsleri olarak görülmüştür. Aynı çalışmada 10. Sınıf öğrencilerinin ise en fazla gereksinim duydukları kişilerin arkadaşları olduğu belirlenmiştir (Furman ve Buhrmester, 1992).

Ergenlik döneminde çocukların gereksinim kurdukları kişilerin değişmesiyle beraber bu dönemde çocuklar daha çok bağımsız olma isteğinde olabilmektedirler. Bu açıdan aileleri ile etkileşimde olmaktan çok yaşıtlarıyla etkileşim halinde olmaya çalışmaktadırlar. Ergenlik dönemindeki çocuklarda en önemli unsurlardan bir tanesi arkadaş gurubunda kabul görmektir. Ergendeki söz konusu bu değişimler ebeveynleriyle birtakım sorunlar yaşamalarına sebep olabilmektedir. Bu sosyal değişimneticesinde ebeveynler ergene daha fazla müdahalede bulunmaya başlayabilmektedir. Söz konusu süreçte ebeveynlerin ergeni daha fazla dinlemelerinin ve onu anlamalarının ve onun özgürlüğünü kısıtlamamalarınınergenin gereksinimlerinin anlaşılması açısından önemli bir yeri vardır (Kılıçarslan, 2010: 6).

Toplumsal ve sosyal alanda ergenlik döneminde her iki cinsiyette de yaşıtları tarafından kabul gören çocuklar; sempatik, neşeli, yaşıtlarının hoşlandığı, doğal davranan, kibirli olmayan, iyi huylu, gayretli, aktivitelere katılan, inisiyatif alabilen çocuklar olmaya daha yatkın olurlar. Ancak yaşıtları tarafından kabul görmeyen çocuklar ise genel olarak sinirli, korkak davranışlar sergileyen çocuklarınolmaya yatkın oldukları öne sürülmüştür. Ayrıca kibirli, saldırgan davranış sergileyen ergenlerin yaşıtları tarafından reddedilmeye daha yatkın oldukları belirtilmektedir (Bilir ve Dabanlı, 1990: 160-162).

1.3.1.2. Bedensel ve Cinsel Gelişim

Ergenlik dönemine giren çocukların bedensel niteliklerinin ve genlerinden gelen etkilerin farklı olması sebebiyle farklı değişimlere maruz kalmaktadırlar. Bu özellikler kişilere has değişimlerin oluşmasını sağlamaktadır. Ayrıca cinsiyetler arasındaki değişimler de oldukça farklı olmaktadır. Özellikle kızlarda ergenlik

28

döneminde ortaya çıkan değişimlerin daha uzun süreli olduğu görülmektedir. Kızlar ergenlik dönemine daha önce girmelerine rağmen erkeklerle aynı dönemde ergenliği sonlandırmaktadırlar. Ergenlik döneminde bireyler birincil ve ikincil değişim döneminden geçmektedir. Birincil döneme aynı zamanda buluğ dönemi denilmektedir. Bu dönemde üreme sistemi gelişim göstermektedir. İkincil dönemde ise bedendeki gelişimler ortaya çıkmaktadır (Çuhadaroğlu ve ark., 2004: 42).

Ergenlik dönemibilişsel, sosyal, duygusal ve fiziksel gelişimlerin gözlendiği karmaşık bir dönemdir. Bu dönemde fiziksel gelişim, biyolojik ve kimyasal gelişim eş zamanlı ortaya çıkmaktadır. Kişiler ergenlik dönemindeki yaşadıkları bedenseldeğişikliklere kendi karakteristik özellikleri geliştirerek başa çıkarlar (Yavuzer, 2006: 264).

Bu bakımdan ergenlik hormonal ve fiziksel gelişimlerin hız kazandığı döneme verilen adı ifade etmektedir (Aydın, 2005: 174). Ayrıca ergenlik dönemine giren çocuklarda bilişsel gelişimle beraber cinsel gelişimlerde başlamaktadır. Özellikle bu dönemde cinsiyetlerin birbirinden ayrılmasını sağlayan cinsel değişimler hız kazanmaktadır.

1.3.1.3. Ahlaki Gelişim

Ahlak, kişilerin tutumları ile davranışlarının toplumca doğru veya iyi olarak nitelendirilmesi şeklinde ifade edilebilir. Ahlak aynı zamanda bireylerin zorunluk olarak uyguladıkları edimleri de açıklamaktadır.Ahlaki gelişim kuramında ahlaki gelişim, bireyin davranışlarını önceden tartması veya bireyin davranışını kötü veya iyi biçimde değerlendirmesi şeklinde ifade edilmiştir. Bireylerin edimleri ve tutumları bulundukları toplumun özelliklerine göre değerlendirileceğinden dolayı bazı ahlaki farklılıklar ortaya çıkacaktır (Çağdaş ve Seçer, 2002: 29).

Kohlberg’in ahlaki gelişim kuramında ergenlik dönemi “geleneksel aşama” olarak ifade edilmektedir. Söz konusu bu süreç içerisinde ergenler kendi yaş grubuyla alakalı yapılara uyum sağlayama çalışmaktadır. Bu açıdan ergenler yakın etkileşimlere girmek, güvenilirliğini temin etmek benzeri davranışlar sergilerler. Yaşıtlarının ve dahil oldukları grubun fikirleri, kuralları ve değerleri ergenler açısından oldukça

29

önemli olmaktadır. Bu süreç içerisine ergenler gruptan kopmalarına neden olacak davranışlardan sakınmaya çalışmaktadırlar. Bu dönemdeki çocuklar değerlendirmelerinde neticeden çok niyete odaklanmaktadırlar (Dinçel, 2006: 45).

1.3.1.4. Duygusal Gelişim

Ergenler bu dönemde farklı duyguları bir arada yaşayabilmektedir. Bu dönemde bir grubun bir parçası olmak isteyen ergenler aynı zamanda yalnız kalmaktan hoşlanabilmektedirler. Bunun dışında büyüklerden bazı şeyler beklerken aynı zamanda onları hor görebilirler. Bununla birlikteergenler gelecekle alakalı kaygı duyabilirken, aynı zamanda gelecekle alakalı umutlu olabilirler (Yavuzer, 2006: 269). Ergenlik döneminde bireylerin bazılarının davranışlarında ve hislerinde bazı dengesizlikler ortaya çıkabilmektedir. Ergenlerin bu dönemde hızlı gelişim kaydetmesi onların duygusal kontrollerini kaybetmesine ve ruhsal dengelerinin bozulmasına neden olabilmektedir (Mukaddes, 2000: 18).

Ergenlik dönemindeki çocuklar kendileriyle, yakınlarıyla ve çevrelerindeki insanlarla bir duygusal çekişme içerisinde olabilmektedirler. İnatlaşmalar, başkaldırılar, fikirlerini kabul ettirme çabaları, öfke, bıkma benzeri davranışlar sergileyebilirler. Ayrıca ergenlerin bu dönemde saldırganlık eğilimi içerisinde olabilecekleri de ifade edilmektedir. Bu dönem içerisinde giderek karşı cinse olan ilgi artmaya başlamaktadır. Ergenler her ne kadar karşı cinse ilgi duymaya başlasalar da onlarla pek geçinemezler. Ergenler duygusal manada bir arayış içerisinde olmaktadırlar (Koptagel İlal, 2001: 256).

Ergenlik dönemindeki çocukların duygusal davranış ve tepkilerini cinsiyetleri, sağlık durumları, zeka seviyeleri, sosyallikleri, okuldaki başarı düzeyleri etkileyebilmektedir. Sağlıklarında problem olan ergenler fiziksel ve duygusal açıdan kendilerini kötü hissederler. Ayrıca kendini gizleme eğiliminde olan ergenler sosyal ilişkiler içerisinde içine kapalı tutum sergiler (Yavuzer, 2006: 269).

30