Enerji Yönetimi Standartları

Enerji yönetimi uygulaması, geleneksel olarak sadece önemli enerji tüketim süreçleri ve ekipmanlarının enerji verimliliğini artıran teknolojilerine odaklanmıştır. Bu, odaklanma sadece motorlar, pompalar, kompresörler, kazanlar, buhar tüpleri gibi bireysel sistem bileşenlerine yöneliktir. Ancak, deneyimler, optimize edilmiş sistemlerin dahi, personel ve üretim değişiklikleri nedeniyle zaman içindeki başlangıç verimi kazançlarını kaybettiğini göstermiştir; bu nedenle endüstriyel tesislerin enerji verimliliğini yönetim uygulamalarına entegre etmeleri için enerji yönetim standartları rehberlik eder (Jelić vd., 2010: 614).

Enerji etkin ve verimli kullanımı kurumsallaştırmada başarılı olan endüstriyel enerji tüketicileri arasında temel ilk adım enerji performansını yönetmek için bir dizi ilke veya standardın benimsenmesi olmuştur. Bu standartlar, bir organizasyonun enerji performansını değerlemesine, öncelik vermesine, ölçmesine ve izlemesine ve performansı sistematik olarak nasıl arttırdığı konusunda kurumsallaştırmaya hizmet etmektedir (Ginley David ve Cahen, 2012: 522).

Enerji yönetim standartlarının amacı, enerji verimliliğinde sürekli gelişim kültürünü yönetim uygulamalarına adapte etmeleri için rehberlik etmektir. Bunun için operasyonel uygulamalardaki değişiklikler yoluyla enerji kullanımındaki israfı azaltmak, enerji verimliliği önlemlerini almak ve ileri teknolojileri uygulamak için uygun bir ortam yaratmaya çalışır.

Bir enerji yönetimi standardının tipik özellikleri şunları içerir (GEA, 2012: 552): • Enerji verimliliğinde sürekli iyileştirme için ölçüm, yönetim ve belgeleme gerektiren stratejik bir plan;

• Direkt olarak yönetim kuruluna rapor veren ve stratejik planın uygulanmasını denetlemekle yükümlü olan bir temsilcinin liderliğinde bir yönetim ekibi;

• Enerji satın alma, kullanma ve elden çıkarmanın tüm yönlerini ele alan politikalar ve prosedürler;

• Enerji verimliliğinde sürekli gelişme göstermek için projeler;

• Ek enerji tasarruflu projeler ve politikalar olarak zaman içinde gelişen, yaşayan bir belge olan bir enerji el kitabı oluşturulur ve belgelendirilir;

• İlerlemeyi ölçmek için izlenen, şirkete özgü anahtar performans göstergelerinin belirlenmesi ve

• Bu ölçümlere dayanarak ilerlemenin yönetimine periyodik olarak raporlanması Bu amaçları gerçekleştirmek için çeşitli ulusal ve uluslararası standartlar geliştirilmiştir. Bunlar içinde en yaygın olanı tüm organizasyonlarda uygulanabilir olarak düzenlenen Uluslararası Standartlar Teşkilatı (International Organisation for Standardization) tarafından çıkarılan IS standartlarıdır.

İlk ISO Yönetim Sistemleri standardı olan ISO 9000, 1987 tarihinde yayınlandı. Tarihi daha yirmi yıl geriye, 1959'da Birleşik Devletler Savunma Bakanlığı tarafından yayınlanan MILQ-9858 standardına dayanır. 2006 yılında Avrupa'da, Enerji Verimliliği - EN 16001 ile ilgili ilk Yönetim Sistemi Standardı üzerinde çalışmalar başladı. Uygulamayı daha basit hale getirmek için yapı ISO 14001 formatını takip etti. EN 16001 resmi olarak 2009'da yayınlandı. ISO 50001 ile ilgili çalışmalar 2008'in sonlarında EN 16001 ve ANSI 2000den yararlanılarak başlamıştır. ISO 50001'in ilk baskısı 2011'de yayınlandı; EN 16001, ertesi yıl yürürlükten çekildi (Szajdzicki ve Szajdzicki, 2017: 1). Bu standartlar, bir kuruluşun enerji yönetim sisteminin sertifikalandırılması, kayıt edilmesi ve şirketin kendi beyannamesi için kullanılmaktadır.

2.5.1.1. ANSI / MSE 2000: 2008

Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü (American National Standards Institute, ANSI) / Enerji Yönetim Sistemi (Management Systems of Energy, MSE) 2000: 2008, Georgia Teknoloji Enstitüsü tarafından geliştirilen bir enerji yönetim standardıdır. Bu standart bir kuruluşun enerji performansının sürekli iyileştirilmesi için sistematik bir yaklaşımda bulunmasına yardımcı olan enerji yönetim sistemi gereksinimlerini belirtmektedir. Standarda göre, enerji performansı, enerji yoğunluğundaki azalmayı, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını ve enerji maliyetlerinde düşüşü içerebilir. Enerji için bu yönetim sistemi, birincil ve ikincil enerji kaynaklarının arz, talep, güvenilirlik, satın alma, depolama, kullanma ve elden çıkarılmasını kapsar. Bu standarda göre, organizasyonların enerji yönetimi planlama sürecine dayanan makul performans geliştirme hedeflerini belirtmesi gerekiyor. ANSI / MSE 2000, ISO 50001 enerji yönetimi standardının geliştirilmesi için kaynaklardan biri olarak kullanılmıştır (Kanneganti vd., 2017: 123). Amerikan standartlar enstitüsü tarafından yayınlanan ANSI / MSE 2000: 2008 üçüncü baskı olup ANSI / MSE 2000-2005 standardının yerini almıştır. Bu standart sürekli iyileştirme için bir süreç yaklaşımını yansıtması ve diğer yönetim sistemi standartlarıyla uyum sağlama amacıyla revize edilmiştir.

2.5.1.2. EN 16001: 2009

EN 16001: 2009 Avrupa standardı, İngiliz Standartları Enstitüsü tarafından geliştirilen enerji yönetimi standardıdır. Standart, enerji yönetiminin örgütsel iş

yapısına entegre edilmesini sağlar; böylece kuruluşlar enerji, maliyetleri düşürebilir ve enerji ve iş performansını iyileştirebilir. Bu standardın birincil amacı, enerji performansında sürekli gelişmedir. EN 16001: 2009 hem standardı karşılayan hem de etkin ve belgelendirilmiş bir Enerji Yönetim Sisteminin geliştirilmesi ve işletilmesini sağlamak için kullanılabilecek bir dizi olası metodoloji sağlamaktadır. Bu standart, enerji performansı için bir gereklilik oluşturmadığı gibi optimum enerji çıktılarını garanti etmemektedir (ANSI, 2018). Uluslararası düzeyde en çok tartışılan konuların başında gelen enerji yönetimi hakkında örgütlere yardım etmek amacıyla oluşturulan gönüllü bir standardın yayımlanması geniş bir ilgi ile karşılanmıştır.

2.5.1.3. ISO 50001 Enerji Yönetimi Standardı

ISO 50001, ANSI / MSE 2000 ve EN 16001’in yerini alan en son enerji yönetimi standardıdır. Standart, bir kuruluşun enerji tüketiminin önemli alanlarını belirleyecek ve enerji azaltımına katkıda bulunacak bir politika geliştirmesini ve uygulamasını sağlar. Standart, ISO tarafından yayınlanan diğer yönetim sistemi standartlarına benzer herhangi bir performans kriteri gerektirmez. ISO 50001, ISO 9001 veya ISO 14001 gibi diğer tanınmış standartlar için de kullanılan sürekli iyileştirme yönetim sistemi modelini temel alır (Kanneganti vd., 2017: 124). İlk çalışma taslağı Eylül 2009'da kullanıma sunuldu. Standardın geliştirilmesinin 2011'in üçüncü çeyreğinde tamamlanması planlanarak çok hızlı bir şekilde ilerleyeceği düşünülmektedir. Standart, enerji verimliliğini yönetim uygulamalarına entegre etmek için bir çerçeve sağlamaktadır (Ellis'ten aktaran Ginley David ve Cahen, 2012: 522).

ISO 500001 Enerji yönetim sistemi Planla-Yap-Kontrol Et-Hareket Geç (Plan- Do-Check-Act) döngüsü üzerine kuruludur ve sistemlere kolayca entegre edilebilir. Bu döngü aşağıdaki şekilde özetlenebilir (Marimon ve Casadesús, 2017: 3) :

Plan: Enerji incelemesi yaptıktan sonra gerekli olan temel performans göstergelerini belirlenmesi,

Yap: Enerji yönetimi eylem planlarını uygulanması,

Kontrol et: Enerji politikası ve hedefleri karşısında enerji performansını belirleyen süreçlerin süreçlerini ve temel özelliklerini izlenmesi, ölçülmesi ve sonuçları rapor edilmesi.

Harekete Geç: Enerji performansını ve Enerji yönetim sistemlerini sürekli geliştirmek için harekete geçilmesi döngüsü üzerine kuruludur.

Şekil 2-10: ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi

Kaynak: (ISO, 2016)

ISO 50001 kapsamı, "Enerji verimliliği, enerji performansı, enerji arzı, ekipman ve sistemler kullanılarak enerji tedariki uygulamaları ve enerji kullanımı da dahil olmak üzere enerji yönetimi alanında standardizasyon" olarak ifade edilmiştir. Standardın, endüstri, ticaret ve kurumsal sektörler de dahil olmak üzere dünyanın enerji kullanımının %60'ını etkileme potansiyeline sahip olduğuna inanılmaktadır. Listelenen bazı amaçlar arasında aşağıdakiler bulunmaktadır (Ginley David ve Cahen, 2012: 522).

 Kuruluşlara mevcut enerji tüketen varlıklarını daha iyi kullanmalarında yardımcı olur.

 Enerji yoğunluğundaki iyileştirmeleri ve bunların sera gazı emisyonlarının azaltılması üzerine öngörülen etkisini kıyaslama, ölçme, belgeleme ve raporlama konusunda rehberlik eder.

 Şeffaflık yaratın ve enerji kaynaklarının yönetimi ile ilgili iletişimi kolaylaştırır.

 Enerji yönetimi en iyi uygulamalarını teşvik etmek ve iyi enerji yönetimi davranışlarını güçlendirir.

 Yeni enerji verimli teknolojilerin uygulanmasını değerlendiren ve öncelik veren tesislere yardımcı olur.

 Tedarik zinciri boyunca enerji verimliliğini artırmak için bir çerçeve sağlayın.  Sera gazı emisyon azaltma projeleri bağlamında enerji yönetimi

geliştirmelerini kolaylaştırır.