11.1. DÜZ ÖRME MAKİNELERİNİN ÇALIŞMA SİSTEMİ
Görsel 11.1: Elektronik düz örme makinesi
11.1.1.Düz Örme Makinelerinin İş Üniteleri ve Görevleri
Hareket Verme ve İletme Elemanları: Motordan alınan hareket, hareket iletme elemanları olan kayış, kasnak ve paletler vasıtasıyla kafaya (semere) iletilir.
İplik sevk ünitesi (Çardak): Örme bölgesine kontrollü bir şekilde iplik akışını gerçekleştirmek amacıyla bobinlerin yerleştirildiği çardak yardımı ile ipliğin mekiğe sevkini sağlayan makine kısmıdır. Bobin sehpası, üst çardak ve yan çardak olmak üzere üç kısımdan oluşur.
Örme ünitesi: Üzerinde desenlendirme tertibatı, iğne, iğne yatağı, platin, mekik, mekik rayları, mekik tulumbaları, kafa(semer), kilit sistemi (çelikler) fırçalar bulunan örme iğneleriyle örmeyi gerçekleştiren ana kısımlardır.
Kumaş çekme ve sarma ünitesi: Örülen kumaşın çekim silindirleri tarafından çekilerek ilmek oluşumunu sağlayan, kumaş yığılmalarını önlemek amacıyla merdane adı verilen silindirlere sarıldığı kısımdır.
Kumanda Donanımları: Makinenin hızını ayarlama, mekikleri seçme ve değiştirme, örücü elemanları seçme ve hareket ettirme, desenlendirme hareketlerini yönlendirme ve örülen kumaşı çekme gibi hareketleri kumanda eden kısımdır.
Kontrol ve Güvenlik Sistemleri: İş sağlığı ve güvenliği kapsamında, çalışanların sağlığını, çevre güvenliğini ve makinenin üretim güvenliğini sağlayan sistemlerdir. Işık ve sesle uyararak çalışırlar. Bunlar; toz emici sistem ile üst, arka ve yan koruyucu kapaklardan oluşmaktadır.
11.1.2. Elektronik Düz Örme Makinesinin Çalışma Sistemi
İğneler düz yataklar üzerinde, kilit mekanizması yardımıyla ayrı ayrı hareket ettirilerek iplik sevkiyatı ile ilmek oluşturarak örme kumaş yüzeyi elde edilir. (Görsel 11.1)
11.2. YUVARLAK ÖRME MAKİNELERİNİN ÇALIŞMA SİSTEMİ
Görsel 11.2: Furnisör
11.2.1. Yuvarlak Örme Makinelerinin İş Üniteleri ve Görevleri
Silindirlerin çevresine iğnelerin dizilmesiyle oluşmuşlardır. Bu makinelerde iplik sabit, iğneler hareketlidir. İğnelerin üzerinde yer aldığı silindir (iğne yatağı) döndürülerek tüp şeklinde örme kumaş yüzeyi oluşturulur.
Makine İskeleti: Hareketli ve hareketsiz çalışan parçaları üzerinde taşıyan temel iskelet yapıdır. Hareket Verme ve İletme Mekanizmaları: Motordan hareketi alan ana mil, dişliler ve şanzıman yardımıyla hareketi iplik sevk organlarına, örücü üniteye, kumaş çekme ve sarma kısımlarına iletir. İplik Cağlığı, İplik Sevk ve Kontrol Elemanları: Cağlık, ipliklerin düzenli olarak bobinler halinde takıldığı taşıyıcı kısma verilen isimdir. İplik sevk ve kontrol elemanları, ipliklerin düzgünlüğünü, gerginliğini ve hızını kontrol eden mekanizmadır.
Örücü Makine Elemanları: Örme iğneleri, iğne yatakları, kilit mekanizmaları (örme çelikleri) ve iplik kılavuzları(mekikler), kumaş çekme ve sarma, kontrol ve güvenlik elemanlarıdır. İplik kopması, iğne kırılması, gergin iplik, delik, düğüm ve kumaşın dokusunda oluşabilecek hatalarda makineyi otomatik olarak durdurur.
11.2.2.Yuvarlak Örme Makinesinde Furnisörün Görevi
İplik sevk sistemidir. Furnisörün görevi ilmek oluşumunda ipliğin gerginliğini ayarlamak ve gerilim farkını önleyerek farklı ilmek oluşumunu engellemektir. (Görsel 11.2)
11.2.3.Yuvarlak Örme Makinesinin Dairesel İğne Yatağının Üretime Etkisi
11.3. ÇORAP ÖRME MAKİNELERİNİN ÇALIŞMA SİSTEMİ
Görsel 11.4: Çorap örme makinesi
11.3.1. Çorap Örme İşleminin Aşamaları
Mekanik çorap örme makinelerinde, örgü yüzeyi oluşturmada, silindir yapılarına göre düz çorap örme işlemi ve topuk burun örme işlemi aynı teknikte yapılmaktadır. Desen oluşturma işleminde ise teknik farklılıklar bulunmaktadır. Yapılan programla ürünün tüm bilgileri makine üzerinde bulunan mikro işlemcilere girilerek örme işlemi yapılır. Çalışma hızları yüksektir ve bir hava sistemi ile çalışırlar.
• Lastik: İğneler lastik çeliği ve platinlerin hareketiyle, bir dolu bir boş pozisyonunu alır ve lastik örme işlemine zincir sırası verilerek lastik örgüsü tamamlanır. Lastik çeliği devreden çıkar.
• Gövde (Konç): Düz örgü çeliği devreye girer. İğneler çalışır pozisyonunu alır ve düz örme işlemi yapılır.
• Topuk ve burun: Topuk burun örme işleminde ters örgü çeliği devreye girerek uzun ayaklı iğnelerin yukarı kaldırılmasını sağlar. Topuk burun işlemi iki aşamadan oluşur. Birinci aşamada sağ ve sol tırnak, iğneleri teker teker kaldırır (V) şeklini oluştururlar. İkinci aşamada ise indiren tırnak, sağ ve sol yönden birer adet iğne indirerek topuk oluşur. Daha sonra aynı işlem uygulanarak burun oluşturulur.
11.3.2. Çorap Örme Makinesinin İş Üniteleri ve İşleyiş Sistemi
Elektronik çorap örme makineleri üç kısımdan oluşmaktadır. (Görsel 11.4)
1. Çardak kısmı: İplik bobinlerini sabit ve düzgün şekilde taşıyan ve örme yapan kısımlara bobinlerin sevkini sağlayan parçadır. Üzerinde; iplik sevk sistemleri, bobinlik, rehberler, iplik kontrol ve yoklama tertibatı, teraziler, lastik gerdiriciler, gerginlik kontrol ve sinyal lambaları bulunur.
2. Gövde kısmı: Makinenin örme işlemini yaptığı kısımdır. Üzerinde; platinler, iğneler, ara platinler (jeksler), selektörler, unçine, mekikler, lastik pensi, testereler ve elmas bulunan kısımdır. • Selektör ve jeks: İğnelere hareket veren parçalardır.
• Unçine: Çorabın lastik astar kısmını içine kıvıran parçadır. • Testereler ve elmas: İplikleri kesmeye yarayan parçadır.
3. Alt kısmı: Örgü elemanlarına hareket veren parçalardır. Desen topu, tırnaklar, çelikler, iğne dil açıcı, iğne otomatiği ve pompaları üzerinde taşıyan kısımdır.
11.4. ÇÖZGÜLÜ ÖRME MAKİNELERİNİN ÇALIŞMA SİSTEMİ
11.4.1.Çözgülü Örme Makineleri
Çoklu iplik sistemi ile bütün iğneler aynı anda boyuna yönde topluca hareket ederek ilmeklerin çözgü yönünde bağlantısıyla, örme kumaş yüzeyi oluşturan makinelerdir. Çözgülü örme sisteminin en önemli özelliği ipliklerin hareketli iğnelerin sabit olmasıdır. (Görsel 11.5)
Çözgülü örme makine çeşitleri; • Trikot çözgülü örme makineleri
• Rachel (Raşel)çözgülü örme makineleri • Aksesuar (Kroşet ) çözgülü örme makineleri • Yuvarlak çözgülü örme makineleri
Görsel 11.5: Çözgülü örme makinesi
11.4.2.Çözgülü Örme Makinesinin İş Aşamaları
Çözgü leventlerinden gelen iplikler kılavuzlardan geçerek örücü iğnelere beslenir. Her bir iğneye en az bir adet iplik gelir. Örgü yapısına göre çalışması gereken iğneler yatay ve dikey sırada aynı anda yukarı kalkar. Desenlendirme yatırım raylarının örücü iğnelerin önünde ve arkasında yaptıkları hareketle bağlantılı ilmek oluşturmasıyla örme yüzeyi oluşur.
11.4.3.Çözgülü Örme Makinesini Diğer Örme Makinelerinden Ayıran Özellikler
• Çözgülü örme kumaşlarının sökülememesi, • İpliklerin çözgü levendinden beslenmesi,
• Delikli ve sürgülü iğnelerle örme yüzey oluşturulması, • İplik sevkiyatının dikey olması,
• Fazla desenlendirme olanağı sağlaması, • Hızlı kumaş yüzeyi elde edilmesi, • Esneklik özelliğinin az olması, • Geniş ende kumaş üretmesi.
11.4.4.Trikot, Raşhel ve Kraşet Çözgülü Makinelerinin Kullanım Alanlarını
Endüstriyel alanda; tıbbi malzemelerde, uçak yalıtımında, ayakkabı ve çantalarda, balık ağı yapımında kullanılır.
Çözgülü örme kumaşlar hazır giyimde; bayan giyim, mayoluk kumaşlar, spor giysiler, takım elbiselikler, boyun atkısı, astarlık kumaşlar, havlu ve pelüş kumaşlar olarak kullanılır.